(تصاویر) گیاهانی که از «خوردن گوشت» لذت می‌برند

  چهارشنبه، 18 بهمن 1402
(تصاویر) گیاهانی که از «خوردن گوشت» لذت می‌برند
ساعدنیوز: این گیاهان گوشتخوار به روش‌های مبتکرانه‌ای تکامل یافته‌اند و الهام‌بخش نوآوری‌هایی از اسپری‌های نچسب تا دفع‌کننده‌های آب شدند. گیاهان کوزه‌دار چه رمز و راز دیگری دارند؟

یاهان گوشتخوار مدت‌هاست تخیل عمومی را به خود جلب کرده‌اند و در آثار کلاسیک مانند «خانواده آدامز» و «فروشگاه کوچک وحشت» به عنوان هیولاهای گوشتخوار به تصویر کشیده شده‌اند. هرچند همتایان واقعی آن‌ها، کمتر به خون تشنه‌اند، اما به همان اندازه جذاب هستند.

ما معمولاً گیاهان را در انتهای زنجیره غذایی تصور می‌کنیم. اما گیاهان گوشتخوار که قادر به جذب، گرفتن و هضم طعمه هستند، با توانایی شگفت‌انگیزشان در تغذیه از حیوانات، قوانین طبیعت را زیر و رو کرده‌اند.

از این مجموعه متنوع، گیاهان کوزه‌دار یکی از بزرگترین گروه‌ها را شکل می‌دهند. آن‌ها به راحتی با تله‌هایشان از خویشاوندان گوشتخوارشان مانند ونوس مگس‌خوار، ژاله‌پوش و انبانی (پشه‌گیر) قابل تشخیص هستند: برگ‌های اصلاح‌شده‌ای که با هم تا می‌شوند تا حفره عمیقی را شکل دهند که پر از مایعی است که به هضم حیوانات کوچک (عمدتا حشرات) کمک می‌کند.

تکامل یافتن برای بهره‌مندی از طعم گوشت

بَری رایس، اختر زیست‌شناس و گیاه‌شناس کالج سیرا در کالیفرنیا که بیش از 800 گیاه از خانواده Sarraceniaceae را پرورش داده، می‌گوید: «پرورش این برگ‌های پیچیده برای گیاهان کوزه‌دار هزینه‌ی منابع متابولیک زیادی دارد. با این حال، گیاهان کوزه‌دار سماجت می‌کنند چون وجود این برگ‌ها به آن‌ها امکان می‌دهد در محیطهای نامساعد مانند قله‌های کوه‌های بارانی و زمین‌های باتلاقی رشد کنند. در این خاک‌های تهی از مواد مغذی، جیره‌های حیوانی گیاهان، نیتروژنی را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد که در نبود این رژیم، دچار کمبود آن می‌شدند.

یک پروانه سبز کم‌رنگ شهد را حس کرده و روی گیاه کوزه‌دار کمیاب کالیفرنیا نشسته است

گوشت‌خواری چنان استراتژی موثری است که چندین مرتبه بطور مستقل توسط گیاهانی که نسبتی با هم ندارند، تکامل یافته است. این نمونه‌ی چشمگیری از تکامل همگرا است.

تله مرگبار

تمام گیاهان کوزه‌دار صرفنظر از چگونگی تکامل یافتن‌شان، از یک نوع مکانیسم تله‌گذاری مبتنی بر جاذبه‌ی نسبتاً مشابهی استفاده می‌کنند.

نخستین گام، کشاندن طعمه به سمت کوزه‌ی گیاه است که بیشتر گیاهان با شهد شیرین یا رنگ‌های روشن این کار را انجام می‌دهند. برخی گیاهان حتی از بو استفاده می‌کنند، به این شکل که برای جذب انواع مختلف طعمه، بویشان را تغییر می‌دهند. کوزه‌دارانی که بوی گل از خود آزاد می‌کنند، زنبورها و پروانه‌های بیشتری را جذب خود می‌کنند، در حالی که آن‌ها که بوی اسیدهای چرب آزاد می‌کنند، مگس‌ها و مورچه‌های بیشتری را به تله می‌اندازند.

گیاه کوزه‌دار نیش‌دار (Nepenthes biclacarata) و مورچه نجار Camponotes schmitzi)) رابطه متقابلی دارند: گیاه خانه‌ای را برای کلونی کوچکی شامل 30 مورچه فراهم می‌کند و در عوض، مورچه‌ها مایع درون کوزه‌ی گیاه را تمیز نگه می‌دارند و حشرات بزرگی را که داخل کوزه در حال پوسیدن هستند، برمی‌دارند

زمانی که طعمه روی لبه گیاه کوزه‌دار است، دیگر هیچ بازگشتی ندارد، چون لبه‌های کوزه صیقلی است و در بسیاری از گیاهان، متشکل از لایه‌ای از کریستال‌های موم است که به پوشش لغزنده تابه‌های تفلون شباهت دارد. گیاهان دیگر سطوح خیس‌شدنی دارند که سبب می‌شوند حشرات درست به درون کوزه سر بخورند، درست شبیه سر خوردن ماشین‌ها روی جاده‌های خیس!

وقتی طعمه به درون کوزه می‌افتد، دو چیز مانع فرار او می‌شود: موهایی که جهت رشدشان به سمت پایین است و پوشش دیواره‌ی درونی کوزه هستند و دیگری، حوضی از مایعی که چسبناکی آن شبیه باتلاق شنی است. این مایع ناقوس مرگ طعمه است، چون حاوی آنزیم‌ها یا میکروب‌هایی است که شروع به هضم می‌کنند.

در بورنئو، برخی گونه‌های گیاه کوزه‌دار کوهستانی طوری تکامل یافتند که دیگر گوشتخوار نیستند و رژیم غذایی‌شان را متناسب با محیط تغییر داده‌اند. آن‌ها به جای گوشتخواری، ترشحات چرب (مدفوع) موش‌های پوزه‌دار درختی را که بالای کوزه‌ی آن‌ها می‌نشینند، جمع‌آوری کرده و از آن تغذیه می‌کنند.

یک Nepenthes rajah در معرض خظر می‌تواند تا 12 فنجان مایع را در خود جای دهد و بومی کوه‌های مالزی است. موش‌های پوزه‌دار درختی و موش‌های شب‌زی فسفر و نیتروژن، مواد مغذی ضروری این گیاه را با اجابت مزاج در دهانه گیاه تامین می‌کنند.

تهدیدات و کشفیات

گیاهان کوزه‌دار به طور فزاینده در معرض خطر هستند. 68 گونه Nepenthes در حال حاضر از سوی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان گونه‌های در معرض خطر انقراض، در معرض خطر یا آسیب‌پذیر فهرست شدند، در حالی که سه گونه ساراسِنیا تحت حمایت قانون گونه‌های در معرض خطر ایالات متحده هستند.

از بین رفتن زیستگاه به دلیل پاکسازی زمین برای کشت نخل‌های روغنی و کشاورزی و تغییرات آب و هوایی، تهدیدهای اصلی به شمار می‌آیند. افزون بر این، شکار غیرقانونی، یک‌سوم تمام گونه‌های Nepenthes را تهدید میکند. این بالاترین شمار گونه‌های در معرض تهدید برای هر گروهی از گیاهان گوشتخوار است.

نمای جانبی Nepenthes Rajah که لارو پشه‌ها را نشان می‌دهد

انقراض گیاهان کوزه‌دار نه تنها برای اکوسیستم خود این موجودات، بلکه برای نوآوری‌های بشری هم مضر است، ویژگی‌های قابل‌توجه آن‌ها الهام‌بخش بسیاری از نوآوری‌ها بوده است، از جمله پوشش‌های نچسب سطوح در اسپری‌های تمیزکننده و دفع‌کننده‌های آب در محیط‌های صنعتی. افزون بر اینها، هنوز چیزهای زیادی درباره گیاهان کوزه‌دار وجود دارد که ما نمی‌دانیم.

دانشمندان دائماً در حال درک و شناخت روابط مختلف بوم‌شناختی، مکانیسم‌های تله‌گذاری و کشف گونه‌های جدید هستند. سال گذشته، تیمی از هند، در شهد تولیدشده توسط Nepenthes khasiana نوروتوکسین شناسایی کرد. سال 2022، گروه دیگری از محققان، گونه جدیدی به نام Nepenthes pudica را در اندونزی گزارش کردند که کوزه‌های آن زیر زمین رشد می‌کنند. همان سال، محققان دیگر نشان دادند چگونه دو گونه نامرتبط در بورنئو و سیشل، کلاهک‌هایی را تکامل دادند که وقتی قطرات باران به آن‌ها برخورد کند، مانند تخته‌های پرش عمل می‌کنند و حشرات را داخل کوزه پرتاب می‌کنند

دیدگاه ها

  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
رهبر معظم انقلاب: از وقتی که رهبر شده‌ام آجیل نخوردم؛ چون رهبر باید مثل فقرا زندگی کند! (505 نظر) 10 اقدامِ منجر به گرانی در 100 روز (254 نظر) 10 ایده تبلیغات مؤثر برای کسب‌وکارهای کوچک (246 نظر) (تصاویر) سفر به عصر قاجار؛ منظره‌های «کلاردشت»، 158 سال قبل (244 نظر) داریوش ارجمند: زنی که وزنه برداری می کند نه رَحِم دارد و نه تخمدان ریش درآورده نه می‌تواند شوهر کند و نه می‌تواند بچه داشته باشد! (243 نظر) مهران مدیری: من رفتم مسافرت و بهترین هتل اون شهر رو پیدا کردم ولی من رو نشناخت و گفت اتاقامون پُره، من هنوزم که هنوزه فکر میکنم دارم خواب میبینم+ویدیو (194 نظر) آخرین جشن تولد ساده و خلوت بهاره سرگل زایی، یکی از استعدادهای برتر کشورمان/ روحت شاد بانوی کرمانی+عکس (99 نظر) مهراب قاسم خانی: معرفی میکنم عضو جدید خانواده/ چه پشمالو و گوگولی هم هست+عکس (77 نظر) شهرام قائدی: دنیا دیگه نمیزاد مادرهای مارو، مادر من هیچوقت کرم به دستش نزد، نفهمید مو رنگ کردن چیه لباس خونه با مهمونی چه فرقی داره...+ویدیو (65 نظر) بهاره رهنما: من کاهل نماز بودم که بعد از شرط گذاشتن همسر دومم درباره نماز خواندن الان نمازم را میخوانم و دیگه کاهل نماز نیستم (61 نظر) رونالدو: برای اولین بار جورجینا را برای شام دعوت کردم متعجب بود چون باورش نمی شد که به جای اتوبوس با بوگاتی به خانه برمی گردد+فیلم (57 نظر) مازیار لرستانی: ای کاش به جای روز زن و روز مرد، روز شرف و انسانیت داشتیم+عکس (44 نظر) خلاقیت خنده دار پدر ایرانی با طراحی سینما در توالت خانه اش حماسه آفرید+عکس/ هنر نزد ایرانیان است و بس😂 (41 نظر) الهام چرخنده: من برای همه کسانی که کتکم زدند، باعث بیماری قلبی شدند نفرین ندارم اما الهی که به درد من دچار بشید+ویدیو (39 نظر) پریناز ایزدیار؛ هرچقدر هم شلوغ باشم بازم وقت دارم که به ازدواج فکر کنم، شرایط خانواده‌مون این مدلی نیست که ازدواج حتما باید سنتی باشه یا نباشه، ولی خودم دوست دارم همسرم رو انتخاب کنم (39 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
رونمایی از سند ازدواج در زمان قاجار؛ آداب عجیب خواستگاری رفتن بدون خبر دادن به صاحبخانه+ عکس
یک فیلم ایرانی نداریم که مردها در آن نرقصند!
بشار اسد و نبیه بری به پیام رهبر انقلاب چه جوابی دادند؟
واکنش ایران به قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام چیست؟
تصویب قطعنامه ضدایرانی کشورهای غربی در آژانس اتمی
ابلاغیۀ رئیس جمهور مبنی بر اصلاح مصوبۀ ماده واحدۀ تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی
ویدیو | فلسفۀ زندگی از نگاه حسین پناهی: عشق یک جفت النگو، عدالت نیم کیلو سیب‌زمینی!
معنا و مفهوم ضرب المثل «هر چی سنگه، مال پای لنگه» در ادبیات فارسی / ضرب المثل در حقیقت یک باور هست، و هر باور یک ماتریکس!
اجاره خانواده برای ازدواج مجدد پنهانی / مواظب باشید سرتان کلاه نرود!
ویدیو/ شعر مفهومی و فی‌البداهۀ مهران مدیری برای سربازان/ تمجید و تحسین سروش صحت و نادر سلیمانی
بهترین سن یادگیری زبان انگلیسی در کودکان چه سنی است؟ / این یک هشدار است؛ قبل از 18 سالگی یک زبان جدید بیاموزید!
شوخی با تاریخ/ وقتی «خشایارشا» اینستاگرامی می‌شود؛ شاهنشاه هخامنشی در جستجوی فالوور + عکس
ویدیو| دکلمه‌ای که به عمق روح می‌نشیند؛ دکلمه شعر زیبا و حزن‌انگیز "خوار گشتم" از استاد شهریار / من از بازار دنیا زار گشتم ...
قبل از دیر شدن، این 5 ارز دیجیتال را به سبد سرمایه‌گذاری خود اضافه کنید
ویدئو| معماری شگفت‌انگیز هخامنشی‌ها؛ شیرهای خشمگین یا خندان؟ راز چهره‌های دوگانه مجسمه‌های سنگی تخت‌جمشید
منتخب روز   
هدیه‌ دست‌ساز مادران سرزمین آفتاب، سیستان و بلوچستان به مسعود پزشکیان+ویدیو استفاده از ویروس کووید 19 برای مبارزه با سرطان! تب دنگی خطرناک شد؛ شیوع در جنوب شرقی ایران! سردار آزمون: وقتی دو تا گل میزنیم فکر میکنیم بازی رو بردیم و این ایراد بزرگ ماست/ناراحتی سردار آزمون بعد از بازی با قرقیزستان جزئیات پرونده آزار و اذیت دختر 16 ساله مشهدی از طرف 2 برادر ناتنی و پناه بردن او به کلانتری / از چند سال قبل که 2 برادر ناتنی ام به مصرف شیشه اعتیاد پیدا کردند مدام مرا کتک می زدند... مرگ پسر جوان بعد از خوردن الکل ضدعفونی اولین تمرین تیم ملی در استادیوم شهر بیشکک/ماشالله به این انرژی گروگانگیری افغان‌ها در تهران توسط 3 پاکستانی اخاذ اندروید 15 برای شیائومی و سامسونگ کی میاد؟ /لیست کامل تبلت‌هایی که اندروید15 سامسونگ را دریافت می‌کنند سلیقه‌ی خاص همسر پوریا پورسرخ برای سوپرایز تولد شوهر خوش‌تیپش با دیزاین شیک و کیک روکش طلا/ چه تیپ خفنی زده شادوماد! تصاویری از اولین تمرین ستاره های همیشه درخشان تیم ملی ایران، از طارمی گرفته تا بیرانوند و... در بیشکک قبل از بازی با قرقیزستان/به امید پیروزی✌ قتل خانمی جوان به دست یک مرد 43 ساله در تبریز/ پول و جواهرات انگیزه متهم از قتل بود