نقطه مقابل ترس شجاعت و شهامت است شجاعت به عنوان یکی از چهار فضیلت اخلاقی برتر در آیات و روایات ویژگی های نبوت، امامت و فرماندهی در جنگ و از صفات امامان معصوم دانسته شده است. در این مقاله گزیده ای از احادیث در مورد شجاعت برای شما گردآوری شده است.
احادیثی درباره شجاعت
امام على عليه السلام:
اَلشَّجاعَةُ عِزٌّ حاضِرٌ، اَلجُبنُ ذُلٌّ ظاهِرٌ؛
شجاعت عزّتى است آماده، ترس ذلّتى است آشكار.
(شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم و دررالکلم ج 1 ، ص 152، ح 572)
امام صادق عليه السلام:
ثَلاثَةٌ لاتُعرَفُ إِلاّ فى ثَلاثِ مَواطِنَ: لَا يُعْرَفُ الْحَلِيمُ إِلَّا عِنْدَ الْغَضَبِ وَ لَا الشُّجَاعُ إِلَّا عِنْدَ الْحَرْبِ وَ لَا أَخٌ إِلَّا عِنْدَ الْحَاجَة
سه كس اند كه جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ و برادر جز در هنگام نيازمندى.
(بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75 ، ص 229 ، ح 9)
امام على عليه السلام:
الشَّجاعَةُ أحَدُ العِزَّينِ
شجاعت ، نيمى از عزّت است
( غررالحکم / 1662 )
امام على عليه السلام :
الشَّجاعَةُ صَبرُ ساعَةٍ
شجاعت ، ساعتى صبر كردن است.
( بحارالانوار ج 70 ص 11 ح 78 )
امام حسن عسكرى عليه السلام :
للشَّجاعَةِ مِقدارا ، فإن زادَ علَيهِ فهُو تَهَوُّرٌ .
شجاعت اندازه اى دارد كه اگر از آن فراتر رود بى باكى است .
( بحارالانوار ج3 ص 377ح 78 )
امام علی (ع) فرمودند:
العجز آفة ، و الصبر شجاعة ، و الزهد ثروة ، و الورع جنة ، و نعم القرین الرضی
ناتوانی آفت است و شکیبائی شجاعت و زهد ثروت و تقوی سپر و بهترین همنشین رضایت و خشنودی است.
(نهج البلاغه، ص469)
رسول اکرم (ص):
«اعطینا اهل البیت سبعاً لم یعطهن احد كان قبلنا و لایعطاهن احد بعدنا: الصباحه و الفصاحه و السماحه و الشجاعه و العلم و المحبه فی النساء».
به ما اهل بیت هفت چیز عطا شده كه به هیچ كس قبل و بعد از ما عطا نشده و نخواهد شد (آنها عبارتند از): نورانیت، فصاحت، جود، شجاعت، علم، عمل و محبت به زنان
(بحارالانوار، ج ۶۹، باب ۳۸، ح ۱۰۵، ص ۴۳۰)
امام على عليه السلام:
ثَمَرَةُ الشَّجاعَةِ الغيرَةُ؛
غيرت ميوه شجاعت است.
(غررالحكم، ج3، ص328، ح4620)
رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
اَلصَّرعَةُ كُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى يَغضبُ فَيَشتَدُّ غَضَبُهُ وَيَحمَرُّ وَجهُهُ وَيَقشَعِرُّ شَعرُهُ فَيَصرَعُ غَضَبَهُ؛
كمال دليرى آن است كه كسى خشمگين شود و خشمش شدّت گيرد و چهره اش سرخ شود و موهايش بلرزد، امّا بر خشم خود چيره گردد.
(نهج الفصاحه، ح 1872)
رسول اكرم صلى الله عليه و آله:
اِنَّ اللّه َ يُحِبُّ الْبَصَرَ النّافِذَ عِندَ مَجيى ءِ الشَّهَواتِ، وَالْعَقْلَ الكامِلَ عِندَ نُزولِ الشُّبَهاتِ و يُحِبُّ السَّماحَةَ وَ لَوْ عَلى تَمراتٍ وَ يُحِبُّ الشَّجاعَةَ وَ لَوْ عَلى قَتْلِ حَيَّةٍ؛
خداوند چشم تيزبين هنگام روى آوردن هوا و هوس ها، و عقل كامل هنگام آمدن شبهه ها را دوست دارد و بخشندگى را هر چند به دانه هاى خرما، دوست دارد و شجاعت را اگر چه به كشتن يك مار دوست دارد.
(مسندالشهاب، ج 2،ص 152 - چهل چلچراغ،ح300017)
آثار شجاعت در زندگی انسانها
نقطه مقابل صفت رذیله جبن و ترس همان شجاعت و دلیری است که بحث های مربوط به آن در لا به لای مباحث جبن و ترس آمد و هر یک از این دو به قرینه مقابله در غالب بحث ها روشن می شود، شناخت مفهوم جبن و ترس بدون شناخت مفهوم شجاعت مشکل است، همان گونه که شناخت مفهوم شجاعت بدون شناخت جبن و ترس دشوار می باشد.
با این حال برای تکمیل بحث های گذشته لازم به نظر می رسد که توضیحات بیشتری در باره شجاعت و آثار و پیامدهای آن به ویژه از دیدگاه اخبار و احادیث اسلامی داشته باشیم.
1- در فرمان مالک اشتر که «جامع ترین فرمان الهی سیاسی» برای کشورداری است در موارد متعددی به این مساله اشاره فرموده است. در یک جا به مالک هشدار می دهد که افراد ترسو و حریص را جزء مشاوران خود قرار ندهد.
در جای دیگر در مورد فرماندهان بزرگ لشکر (یا همه معاونان و کارگزاران) می فرماید: «ثم الصق بذوی المروآت و الاحساب و اهل البیوتات الصالحة و السوابق الحسنة ثم اهل النجدة و الشجاعة و السفی ء و السماحة، فانهم جماع من الکرم و شعب من العرف؛ رابطه خود را با افراد با شخصیت و اصیل و خاندان های صالح و خوش سابقه برقرار ساز، سپس با افراد شجاع و با شهامت و سخاوتمند و بزرگوار همکاری داشته باش، چرا که آنها کانون بزرگواری و مرکز نیکی هستند» !
در اینجا امام (ع) مساله شجاعت و شهامت را از اصول اساسی صفات برجسته انسانی و فرماندهان لشکر یا کارگزاران به طور عام شمرده است.
2- در حدیث دیگری از همان حضرت می خوانیم: «الشجاعة زین، الجبن شین؛ شجاعت زینت است و ترس عیب است» .
3- و نیز همان حضرت در حدیث دیگری می فرماید: «السخاء و الشجاعة غرائز شریفة یضعها الله سبحانه فی من احبه و امتحنه؛ سخاوت و شجاعت صفات شریفی است
که خداوند سبحان آن را در وجود کسانی که دوستشان دارد و آزموده است قرار می دهد» .
4- پیغمبر اکرم (ص) در مقام ذکر افتخارات اهل بیتش هفت صفت را ذکر می کند که یکی از آنها شجاعت است.
و در جای دیگر افتخارات خود و خاندانش را در دو چیز خلاصه می کند که باز یکی از آنها شجاعت است.
5- در حدیث لیلة المبیت (شبی که علی (ع) به جای پیامبر (ص) در بسترش خوابید تا آن حضرت هجرت به مدینه را آغاز کند) می خوانیم: صبحگاهان هنگامی که محاصره کنندگان خانه پیامبر (ص) به درون خانه ریختند و به سوی بستر حمله کردند، علی (ع) را به جای پیامبر (ص) در بستر دیدند و با سخنان زشتی نسبت به مقام والای علی (ع) اهانت کردند، امام (ع) فرمود: این سخنان را در باره من می گویید در حالی که خداوند افتخارات بزرگی به من داده - و از جمله آنها - این افتخار را ذکر فرمود: «و من الشجاعة ما لو قسم علی جمیع جبناء الدنیا لصاروا به شجعانا؛ خداوند آن قدر شجاعت به من عطا فرموده که اگر بر تمام افراد ترسو و جبان دنیا تقسیم شود همه شجاع خواهند شد» !
احادیثی پیرامون فقر
