دین مبین اسلام، دین توجه به بهداشت و پاکیزگی بوده و برکیفیت پیام رسانی بهداشتی تأکید دارد. مقاله حاضر، روش های مؤثر پیام رسانی بهداشتی موجود، در روایات پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) را مورد بررسی قرار داده است.
از جمله عرصه هایی که در روایات پیامبر و اهل بیت(ع) مورد توجه قرار گرفته عرصه طبّ و بهداشت است. وجود این دست از روایات می تواند نشانگر آن باشد که میان دین و علم تعامل نزدیک برقرار بوده و قلمرو دین افزون بر عرصه های معنوی و اموری را که سعادت انسان ها را تأمین می کند ، اموری دیگر همچون طب و بهداشت را در بر می گیرد . و از آنجا که میان تن و روان رابطه مستقیم برقرار است ، دین درباره طب و بهداشت روح و تن آموزه هایی را ارایه کرده است. منشأ اصلی راهیافت آموزه های طبی در روایات را باید قرآن دانست . زیرا در قرآن آموزه هایی در عرصه طب و بهداشت تن و روان منعکس شده است . تاکید بر اجتناب از اسراف در خوردن و آشامیدن ، تاکید بر خوردن پاکیزه ها و اجتناب از خبائث ، اشاره تلویحی به اجتناب از آشامیدن آب های مانده و شیر هایی که طعم آنها تغییر کرده است ، اعلام شفاء بودن عسل ، لزوم پرهیز از همبستری با زنان در ایام عادت ماهیانه و اعلام تحریم شراب به عنوان ام الخبائث از نمونه های آن است .
احادیثی از امامان
امام صادق علیه السلام:
وصُبَّ الماءَ البارِدَ عَلى قَدَمیكَ إذا خَرَجتَ فَإنَّهُ یَسِلُّ الدّاءَ مِن جَسَدِكَ.
موقع بیرون آمدن از حمّام بر دو پاى خود آب سرد بریز ؛ این كار بیمارى را از بدنت خارج مى كند.
امام على علیه السلام:
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام لِلْحَسَنِ ابْنِهِ علیه السلام یَا بُنَیَّ أَ لَا أُعَلِّمُكَ أَرْبَعَ خِصَالٍ تَسْتَغْنِی بِهَا عَنِ الطِّبِّ فَقَالَ بَلَى یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ لَا تَجْلِسْ عَلَى الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ جَائِعٌ وَ لَا تَقُمْ عَنِ الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ تَشْتَهِیهِ وَ جَوِّدِ الْمَضْغَ وَ إِذَا نِمْتَ فَاعْرِضْ نَفْسَكَ عَلَى الْخَلَاءِ فَإِذَا اسْتَعْمَلْتَ هَذَا اسْتَغْنَیْتَ عَنِ الطِّب
در سفارشى به فرزند خود امام مجتبى (ع) فرمودند: فرزندم! آیا چهار نكته به تو نیاموزم كه با رعایت آن ها از طبیب بى نیاز شوى؟ عرض كرد:چرا، اى امیرالمؤمنان.
حضرت فرمودند:تا گرسنه نشده اى غذا نخور و تا اشتها دارى از غذا دست بكش و غذا را خوب بجو و پیش از خوابیدن قضاى حاجت كن. چنانچه این نكات را رعایت كنى، از مراجعه به طبیب بى نیاز مى شوى. خصال ص 229
رسول اكرم صلى الله علیه و آله:
تَجَنَّبِ الدَّوَاءَ مَا احْتَمَلَ بَدَنُكَ الدَّاءَ فَإِذَا لَمْ یَحْتَمِلِ الدَّاءَ فَالدَّوَاء
تا هنگامى كه بدنت درد را تحمل مى كند از مصرف دارو بپرهیز، درصورتی که درد را تحمل نكردى آن گاه از دارو استفاده كن.
مكارم الاخلاق ص 362
امام رضا علیه السلام :
أنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالی لَمْ یُبِحْ اَکْلاً وَ لا شُرْبا اِلاّ ما فیهِ الْمَنْفَعهُ وَالصَّلاحُ وَ لَمْ یُحَرِّمْ اِلاّ ما فیهِ الضَّرَرُ وَالتَّلَفُ وَالْفَسادُ، فَکُلُّ نافِعٍ مُقَوٍّ لِلْجِسْمِ فیهِ قُوَّةٌ لِلْبَدَنِ فَهُوَ حَلالٌ وَ کُلُّ مُضِرٍّ یَذْهَبُ بِالْقُوَّهِ أوْ قاتِلٍ فَحَرامٌ؛
خداوند تبارک و تعالی هیچ خوردنی و نوشیدنی را حلال نکرده است مگر آنکه در آن سود و صلاحی بوده و هیچ خوردنی و نوشیدنی را حرام ننموده، مگر آنکه در آن زیان و نابودي و فسادی بوده است، پس هر چیز سودمندی نیرو بخش جسم، که باعث تقویت بدن است حلال شده است و هر چیزی که قوای جسمانی را از بین ببرد و یا باعث مرگ شود، حرام است.
امام صادق علیه السلام:
لَا تَدْخُلِ الْحَمَّامَ إِلَّا وَ فِی جَوْفِكَ شَیْءٌ یُطْفَأُ بِهِ عَنْكَ وَهَجُ الْمَعِدَةِ وَ هُوَ أَقْوَى لِلْبَدَنِ وَ لَا تَدْخُلْهُ وَ أَنْتَ مُمْتَلِئٌ مِنَ الطَّعَامِ.
داخل حمام نشو مگر در حالى كه در شكمت چیزى( غذایى) كه شدت حرارت معده را خاموش كند وجود داشته باشد، كه براى بدن موجب تقویت است و در حالى كه شكمت از غذا پر است نیز وارد حمام مشو. کافی( ط- الاسلامیه) ج6، ص497، ح5
امام باقر علیه السلام:
چه بزرگ است برکت سویق خشک( آرد گندم و جو). هنگامی که انسان در سیری از آن بخورد، غذا را هضم می کند. هر وقت انسان در حال گرسنگی آن را بخورد، او را سیر می گرداند، و چه خوب توشه ای در حال سفر و حضر است!
امام رضا عليه السلام :
مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا يَشْتَكِيَ مَثَانَتَهُ فَلَا يَحْبِسِ الْبَوْلَ وَ لَوْ عَلَى ظَهْرِ دَابَّتِه
كسى كه ميخواهد از ناراحتى مثانه شكايت نكند بول خود را نگه ندارد و لو اينكه سوار اسب باشد.
طب الرضا ص35
توصیه های امام رضا (ع) در مورد خوراکی ها
انجیر : بوی دهان را بر طرف، استخوان ها را محکم، رویش مو را زیاد و بیماری را بر طرف می کند و با وجود آن احتیاجی به دارو نیست.
مویز : روز یکشنبه، روز ساختن و کاشتن مویز است. هر کس می خواهد به حافظه اش افزوده شود، صبحگاهان در حالت ناشتا هفت مثقال مویز بخورد .
نخود : نخود برای درد پشت خوب است و باید با غذا و بعد از غذا میل شود .
هندوانه : در حال ناشتا هندوانه خوردن ایجاد بیماری سستی اندام می کند .
خربزه : خوردن خربزه در حالت ناشتا باعث فلج و قولنج شدن می شود .
سرکه : سرکه ذهن را محکم و حافظه را زیاد و قوی می کند .
خیار : حماد بن مهران بلخی می گوید: در خراسان روزی جوانی از شیعیان از زردی، خدمت امام رضا علیه السلام شکایت کرد . حضرت فرمودند: خیار را پوست بکن و بعد از پختن به مدت سه روز مقداری از آن را در حال ناشتا بخور .
احادیثی پیرامون شهید و شهادت
