به گزارش ساعد نیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان/ گندم، محصول استراتژیک کشاورزی و راهبردی در کل دنیا به شمار می رود که طی ماه های اخیر با جنگ اوکراین و روسیه شاهد کمبود این محصول و اهمیت تامین آن برای دولت ها هستیم. در این میان در کشور ما نیز همواره بازار گندم و کشاورزان با وجود حساسیت بالای این محصول، با مشکلات دیرینه ای مواجه هستند به طوری که در امر خرید تضمینی گندم از سوی دولت، پرداخت به موقع مبالغ گندم از سوی دولت به کشاورزان، کیفیت محصول، وجود دلالان و واسطه ها و از همه مهم تر قیمت اعلامی از سوی دولت از جمله چالش های این بازار به شمار می رود؛ چالش هایی که برخی کارشناسان اقتصاد کشاورزی یک راهکار مناسب، آزمایش شده و شفاف را برای حل آن ها پیشنهاد می دهند و آن، سازوکار بورس کالای ایران است. گندم محصولی است که طی سال های گذشته در مواقع مختلف در بورس کالا عرضه شده و حتی در برهه ای حجم معاملات آن میلیون تنی شده، اما به دلیل سیاست های قیمت گذاری دستوری دولت، گندم فعلا روی تابلوی بورس نمی رود. منظور بررسی تاریخچه معاملات گندم در بورس کالا و امکان از سرگیری عرضه این محصول در راستای حمایت از کشاورزان و مدرن سازی معاملات و حذف واسطه ها با معین محمدی پور سرپرست مدیریت مطالعات اقتصادی و امور بین الملل بورس کالا به گفتگو پرداخته ایم.
گندم چه زمانی وارد بورس کالا شد؟
آقای محمدی پور :گندم از سال ۱۳۸۶ در بخش محصولات کشاورزی بازار فیزیکی پذیرش و معامله شده است. در سال های اخیر نیز در راستای اجرای ماده ۳۳ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی نیز شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی اقدام به عرضه گندم در سال ۱۳۹۶ کرد که عرضه گندم در قالب ماده ۳۳ قانون مذکور تنها در همین سال انجام شده است و از ابتدای سال ۱۳۹۷ محموله ای تحت این عنوان عرضه نشده است. البته عرضه گندم در سال ۱۳۹۷ در خارج از چارچوب این ماده همچنان توسط شرکت بازرگانی دولتی ادامه داشت و نهایتا از ابتدای سال ۱۳۹۸ معامله گندم در بورس کالا متوقف شد.
گندم در کدام بازار بورس کالا معامله می شد؟
آقای محمدی پور:گندم عرضه شده در بورس کالا چه تحت موضوع ماده ۳۳ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و چه خارج از آن در بازار فیزیکی اصلی بورس کالا در قالب قرارداد های نقد معامله شده است. معاملات موضوع ماده ۳۳ به این صورت انجام می شد که کشاورزان از طریق مباشر فروش (شرکت بازرگانی دولتی) گندم خود را به بورس کالا عرضه کرده و پس از انجام معامله و کشف قیمت، ثمن معامله به حساب کشاورز واریز می شد. مابه التفاوت قیمت تضمینی تصویبی برای سال مربوطه و قیمت معامله از طریق وزارت جهاد کشاورزی به کشاورزان تعلق می گرفت.
آقای محمدی پور:جدول زیر آمار معاملات گندم در بازار فیزیکی را طی ۱۰ سال نشان می دهد.همان طور که قابل مشاهده است در سال های آخر معاملات گندم رونق گرفته که متاسفانه پس از آن متوقف شده است. در خصوص معاملات ماده ۳۳ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی در بازار فیزیکی هم قابل ذکر است که با وجود مزایایی که این طرح چه برای خریداران، چه برای کشاورزان و چه برای دولت داشت، نظیر تضمین کیفیت گندم، امکان دریافت ثمن معامله در بازار در بازه زمانی بسیار کوتاهی پس از انجام معامله توسط کشاورز و کاهش بار مالی دولت از اجرای سیاست قیمت تضمینی، اما معاملات این محصول در بورس متوقف شد.
دلیل توقف معاملات گندم چه بود؟
آقای محمدی پور:با بازگشت تحریم ها از نیمه دوم سال ۱۳۹۷ و افزایش نرخ ارز، شاهد جهش در قیمت بسیاری از اقلام بودیم. به منظور کنترل قیمت کالا های اساسی کشاورزی نظیر گندم، دولت معاملات این محصول در بورس کالا را متوقف کرد و گندم مشمول قیمت گذاری های دستوری دولت (خرید تضمینی) شد. به عبارت ساده تر کشف نرخ بالاتر از میزان موردنظر سیاست گذار در یک تابلوی رسمی مورد قبول نبود و عملا عرضه ها متوقف شد و به این ترتیب در آن زمان به دلیل سیاست های جدید دولت امکان بازارمحور شدن فرآیند های تنظیم بازار از بین رفت.
آیا برنامه ای برای برگشت گندم به بورس کالا وجود دارد؟
آقای محمدی پور: بورس کالا آمادگی از سرگیری همکاری های انجام شده، شروع مجدد معاملات گندم صنف و صنعت و به طور کلی مدرن سازی بازار محصولات کشاورزی را دارد. در صورت آمادگی وزارت جهاد کشاورزی، بورس کالا می تواند در قالب بازار فیزیکی یا گواهی سپرده کالایی اقدام به پذیرش گندم نماید.
چه موانعی برای بازگشت گندم به بورس کالا وجود دارد؟
آقای محمدی پور: مهم ترین مانع موجود برای بازگشت گندم به بورس، تمایل به سیاست های قیمت گذاری دستوری است. زمانی شرایط برای عرضه گندم در بورس مهیا می شود که تمایل به کنترل بازار گندم و مخالفت با کشف نرخ در بازار رقابتی از میان برود. در وهله بعدی در صورت ابلاغ ادامه همکاری ها لازم است که هزینه های تبعی اجرای طرح از سوی سازمان برنامه و بودجه تعیین شده و مباشر فروش گندم (شرکت بازرگانی دولتی) اقدام به رفع مشکلات مذکور در حوزه اجرایی کند.
در آخر آیا زیرساخت های لازم برای بازگشت گندم به بورس کالا فراهم است؟
آقای محمدی پور:با توجه به اینکه در سال های قبل معاملات گندم بدون بروز هیچ گونه اشکال فنی یا اجرایی از سوی بورس کالا انجام شده اند، می توان اظهار داشت که هم اکنون نیز زیرساخت های لازم چه از نظر بستر معاملاتی نرم افزاری و تجهیزاتی چه از نظر نظارت های لازم بر پذیرش و انجام معاملات کاملا فراهم است.
پیش بینی بورس امروز/ بازار سرمایه تغییر مسیر می دهد؟
