آیا سیادت از مادر به فرزند منتقل می شود؟

سیادت از طرف مادر چگونه است؟

از لحاظ طبیعی و وراثتی، فرزند دختر هم همانند فرزند پسر از اولاد انسان محسوب می شود چه در ادیان و جوامع مختلف این مطلب را بپذیرند و چه نپذیرند؛ در هر صورت فرزند دختر هم از خون و رحم همان پدر و مادری است که مادرش فرزند آنهاست .اسلام هم که دین فطرت است و تمام قواعد خود را بر پایه قوانین طبیعی جهان استوار نموده است، فرزند دختر را همچون فرزند پسر می داند و از تعصبات در این زمینه به دور است. در محرمیت و ممنوعیت نکاح هیچ تفاوتی بین فرزندان دختری و پسری وجود ندارد. اسلام با تعصباتی که عربها در این خصوص نشان می دادند، مخالفت نموده است «این شعر که در جاهلیت‏ به عنوان یک شعر رسمی بود توسط اسلام نهی شد و فرمودند نگویید:

بنونا بنو ابناءنا و بناتنا بنوهن ابناء الرجال الاباعد؛ پسران ما، پسران پسران ما هستند، و پسر دختران ما، فرزندان مردان بیگانه‏اند.

مرحوم سید مرتضی فرمودند: این شعر باطل است و فرزندان ما فرزندان ما هستند خواه از طرف پسران باشند و خواه از طرف دختران، لذا ایشان می‏فرماید:

فرزند دختری حقیقتا فرزند است.»(زن در آیینه جلال و جمال، آیة الله جوادی آملی)

در روایت است که هارون از حضرت موسی بن جعفر – علیهماالسلام – پرسید: شما چگونه ادعا مى‏كنید فرزند پیامبرید در حالى كه فرزندان‏ على(علیه السلام) هستید؛ زیرا هر كس به جد پدرى خود منسوب مى‏شود، نه جد مادرى!؟

امام فرمود: اى هارون! اگر پیامبر زنده شود و دختر تو را براى خود خواستگارى كند، آیا دخترت را به پیامبر تزویج مى‏كنى؟

هارون گفت: نه تنها تزویج‏ مى‏كنم بلكه با این وصلت ‏به تمام عرب و عجم افتخار مى‏كنم.

امام کاظم(علیه السلام) فرمود: ولى این قضیه در مورد من صادق نیست. نه‏ پیامبر(صلی الله علیه و آله) دختر مرا خواستگارى مى‏كند و نه من دخترم را به او تزویج مى‏كنم؛ زیرا من از نسل اویم و این ازدواج حرام است؛ ولى‏ تو از نسل پیامبر نیستى. (سیره پیشوایان، ص 432 و احتجاج- ترجمه جعفرى، ج‏2، ص 35)

آشنایی با مسائل حقوقی و فقهی سیادت از طرف مادر

فقهای می گویند که سیادت از طرف مادر هم منتقل می شود و فقط در مسائل حقوقی و فقهی تفاوت است. برخی از نظرات را ببینید:

آیت الله خامنه ای: اگر چه منتسبین به پیامبر اکرم (ص) از طرف مادر هم از اولاد آن حضرت محسوب می شوند ولی ملاک ترتب آثار و احکام شرعی سیادت انتساب از طرف پدر است.

آیت الله سیستانی : سزاوار احترام خاص سادات هستند ولی مستحق خمس نیستند.

آیت الله بهجت : ذریه حضرت محسوب می شوند ولی احکام سیادت را ندارند.

آیت الله صافی گلپایگانی : از فرزندان آن حضرت محسوب می شوند ولی احکام خاص منتسبین از طریق پدر به جناب هاشم را ندارند.

آیت الله فاضل لنکرانی : احکام فقهی سید را ندارند اگر چه از ذریه محسوب می شوند.

آیت الله تبریزی : موضوع خمس مربوط به کسی است که هاشمی یعنی منسوب به جناب هاشم از جانب پدر باشد. درمحرمیتشان شکی نیست.

آیت الله صادقی تهرانی : سادات محسوب می شوند و خمس هم به آنها تعلق می گیرد.

آیت الله العظمی صانعی درباره «حکم انتساب به سلسله سادات از ناحیه مادر» این گونه پاسخ داده است :

این گونه افراد از جمله ذریه حضرت زهرا سلام الله علیها، هستند؛ لیکن احکام سید، مانند جواز گرفتن خمس و حرمت اخذ زکات برآنها بار نمی شود.

فتوای آیت الله سیستانی درباره حکم انتساب به سلسله سادات از ناحیه مادر

ایشان از اولاد پیامبر، محسوب می شوند ولی نمی توانند لباس خاص سادات را بپوشند و نمی توانند از سهم سادات، استفاده کنند.

برخی از علماء افرادی را که مادرشان سید باشد را سید می دانند و حتی مستحق خمس می دانند. مانند: مرحوم سید مرتضی که فتوا داده است. که اگر کسی از طرف مادر هم به بنی هاشم انتساب داشته باشد خمس به او تعلق می گیرد.

حکم کسانی که مادر سیده دارند چیست؟

کسانى که از طرف مادر سید هستند در حقیقت اولاد حضرت هاشم، جد پیامبر (ص) حساب مى شوند ولى سهم سادات به آنها تعلق نمى گیرد و براى این که اشتباه رخ ندهد از عمامه مشکى استفاده نمى کنند. والله العالم

امام حسن (ع) و امام حسین (ع) همان گونه که به پیامبر از طریق حضرت فاطمه منتسب هستند همچنین از طریق پدر یعنی حضرت علی (ع) به هاشم منتسب هستند.

توجه داشته باشیم ساداتى که مستحق خمس هستند و زکات واجب بر آنان حرام است، ساداتى هستند که پدرشان سید است. فتواى مشهور فقهاء چنین است.

آیت الله جوادی آملی در این خصوص می فرماید: «هیچ امتیازی بین زن و مرد نیست اگر فقط پدر سید باشد، روشن است که بچه ‏های او چه دختر باشند و چه پسر، سید محسوب می شوند و احکام فقهی شان به نحو سیادت مترتب است‏، یعنی می توانند از خمس استفاده کنند و زکات بر آنها حرام است مگر زکات سادات، ولی اگر زن سیده بود فرزندان او چه پسر و چه دختر این حکم را ندارند. و این صرفا یک حکم فقهی است که در خصوص زکات و خمس آمده است، یعنی از یک مال نمی‏توانند استفاده کنند و از مالی دیگر می توانند استفاده کنند.

گرچه مرحوم سید مرتضی‏ (ره) فتوا داده است که اگر کسی از طرف مادر هم به بنی‏هاشم انتساب داشته باشد خمس به او تعلق می‏گیرد و بعضی از فقهای دیگر نظیر صاحب حدائق هم این فتوا را پذیرفته اند اما معروف بین امامیه آن است که فقط در صورتی از خمس می تواند استفاده کند که انتسابش از طرف پدر باشد. (کتاب زن در آیینه جلال و جمال، بحث سیادت از طرف مادر)

آشنایی با راه های انتخاب مرجع تقلید