به گزارش سایت خبری ساعدنیوز به نقل از اقتصادنیوز، توافق هسته ای در مرحله آخر؛ عبارتی که در 20 روز اخیر بارها و بارها مذاکره کنندگان ایران، 1+4 و ایالات متحده با استفاده از آن وضعیت مذاکرات وین برای احیای برجام را توصیف کرده اند. پس از آخرین بازگشت علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه به پایتخت اتریش برای ادامه هشتمین دور مذاکرات، انتظارها برای حصول توافق بیش از پیش شد و همزمان بالا گرفتن تنش میان روسیه با کشورهای غربی درباره حمله نظامی به اوکراین، بر فضای مذاکرات احیای برجام سایه انداخت.
هرچند که مقام های روسیه و ایالات متحده می گویند مساله اختلاف بر سر اوکراین و تلاش برای احیای برجام دو پرونده متفاوت از یکدیگر هستند و مسکو از یک سو و واشنگتن و بروکسل از سوی دیگر تلاش می کنند مانع از تاثیرگذاری و تاثیرپذیری این دو از هم شوند اما واقعیت آن است که در میدان، مذاکرات وین از آنچه در اوکراین می گذرد تاثیر حداقل شکلی گرفته است. به عنوان نمونه جلسات شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ایمنی تاسیسات هسته ای در اوکراین در نتیجه حملات بی امان روسیه عملا باعث فاصله گرفتن میخاییل اولیانوف، رییس هیات مذاکره کننده روسیه از مذاکرات در چند روز اخیر شده و همچنین در حالی که تا چند هفته قبل احیای برجام و حل و فصل اختلاف های پادمانی میان ایران و آژانس اولویت اصلی این نهاد هسته ای بود اکنون مسائل اوکراین به نخستین دستورکار رافائل گروسی، مدیرکل تبدیل شده است.
همزمان روسای هیات های سه کشور اروپایی نیز مجبور به رایزنی همزمان در هر دو پرونده شده اند و شاید بتوان گفت که در این میان رابرت مالی، رییس هیات مذاکره کننده ایالات متحده و علی باقری، رییس هیات مذاکره کننده ایران بیشترین تمرکز را بر پرونده احیای برجام در میان همکاران خود داشته اند. نکته قابل توجه این است که در دو هفته اخیر عملا مذاکرات وین بیشتر متمرکز بر مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده بوده است. شنیده ها حاکی از آن است که ایالات متحده مجددا پیشنهاد مذاکره مستقیم با ایران به منظور گفت وگو درباره اختلاف های باقیمانده را داده که با مخالفت تهران روبه رو شده است. در نتیجه، در تازه ترین ابتکار اجرایی شده، هیات های ایران و امریکا پاسخ ها به مطالبه های یکدیگر را در نامه سربسته تحویل انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می دهند و او بدون اطلاع از محتوای نامه ها، آنها را میان هیات های ایران و امریکا جابه جا می کند. لازم به ذکر است که بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مسائل ایران و امریکا همواره بر این نکته تاکید داشته اند که در مراحل پایانی ایالات متحده اگر بنای کوتاه آمدن در یک حوزه را داشته باشد ترجیح می دهد این بده و بستان را مستقیما با ایران و بدون واسطه انجام بدهد.
هنگام بازگشت علی باقری به تهران گفته شد که تعداد اختلاف های ایران و طرف مقابل به چند مورد معدود رسیده که به تصمیم سیاسی در تهران و سایر پایتخت ها نیاز دارد. نگاهی به نکاتی که به شکل جسته و گریخته درباره محورهای اختلاف باقیمانده منتشر شده نشان می دهد که مساله تضمین اقتصادی، پرونده باز اختلاف پادمانی میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه های تروریستی ایالات متحده و متعاقبا نام سنتکام در لیست گروه های تروریستی ایران در زمره اصلی ترین اختلاف های درشت باقیمانده بوده اند. رسانه های غربی از نخستین ساعات بازگشت علی باقری به وین ادعا کردند که رییس هیات مذاکره کننده ایران با مواضع سختگیرانه تری پای میز حاضر شده و ادعا کردند که باقری برخی مطالبه های جدید را روی میز گذاشته است. پیگیری ها در چند روز اخیر نشان می دهد که این ادعا صحت نداشته و مطالبه هایی چون ابطال قرار داشتن نام سپاه در لیست گروه تروریستی یا مساله مختومه شدن اختلاف پادمانی ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی از نخستین دور مذاکرات برای احیای برجام در وین یعنی از فروردین ماه 1400 بر روی میز قرار داشته است. با این وجود روزهای سه شنبه و چهارشنبه گذشته با کند شدن مسیر مذاکرات گفته شد که کشورهای غربی با ایران بر سر نحوه حل و فصل اختلاف های پادمانی تهران و آژانس اختلاف نظر دارند. براساس اخبار منتشر شده در رسانه های غربی، تهران خواهان حل و فصل این مساله در قالب بده و بستان با طرف های برجامی و امریکا است اما طرف های مقابل در یک بازی سیاسی با ایران به دنبال جداسازی این دو مسیر هستند.
مبنای اختلاف پادمانی میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، اسنادی است که رژیم اسراییل در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار داده و ادعا می کند که آنها را از آرشیو فعالیت های هسته ای ایران که ربوده شده به دست آورده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی با مبنا قرار دادن این اسناد ادعا می کند که ایران باید به فعالیت های مشکوک در 4 مکان مشخص شده پاسخ مکفی و قانع کننده ارایه کند.
آژانس بین المللی انرژی اتمی مدعی است که در سه محل از مکان های مورد نظر «ذره اورانیوم با منشا انسانی» و در یک محل دیگر «ذرات تغییر یافته ایزوتوپی» یافت شده است که برخلاف موافقت نامه پادمان بین ایران و آژانس به اطلاع این نهاد رسانده نشده و ایران باید در خصوص منبع و سرنوشت این مواد توضیح دهد. ایران در دو سال گذشته در چند مرحله پاسخ های کتبی به آژانس داده و همچنین زمینه دسترسی و نمونه برداری را هم به بازرسان این سازمان داده است. با این وجود برخی منابع خبری می گویند آژانس پاسخ ایران در خصوص کشف مواد هسته ای در تورقوزآباد را قانع کننده ندانسته است. در همین راستا بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی و رضا نجفی، معاون امور حقوقی و بین المللی وزارت خارجه که سابقه حضور در راس نمایندگی ایران در آژانس بین المللی انژری اتمی را در کارنامه خود دارد برای حل و فصل نهایی این مساله به وین سفر کرده و تاکنون چند دور رایزنی فشرده با نمایندگان آژانس بین المللی انرژی اتمی را پیش برده اند. در حالی که طرف های غربی و رسانه های نزدیک به آنها ادعا می کنند تهران با اصرار بر بسته شدن پرونده اختلاف با آژانس در قالب مذاکرات برجام، مقصر تطویل روند رسیدن به توافق است اما استدلال طرف ایرانی قوی تر و واقع بینانه تر به نظر می رسد.
فرض کنیم: ایران به اجرای تعهدات برجامی بازگشت، اجرای پروتکل الحاقی را از سرگرفت، مجوز تمام دسترسی های نظارتی و... را برای آژانس بین المللی انرژی اتمی صادر کرده وتبدیل به کشوری شود که بیشترین بازرسی و نظارت از سوی آژانس بر آن اعمال شود، در چنین شرایطی بازماندن این پرونده می تواند دستاویز سیاسی کاری و نگه داشتن به اصطلاح چماق برسر ایران شود. این در حالی است که تهران و آژانس می توانند به نقشه راه برای حل مساله در یک بازه زمانی محدود برسند و تا زمان اجرای نهایی توافق برجام، این پرونده را هم مختومه کنند. برهمین اساس بامداد پنجشنبه به وقت ایران بود که در نتیجه مذاکرات فشرده در وین، دو طرف توافق کردند که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی با سفر به ایران در روز شنبه (امروز) تلاش برای رسیدن به یک نقشه راه برای حل و فصل اختلاف با تهران در موارد باقیمانده از پرونده ذکر شده را پیگیری کند. گروسی عصر روز گذشته با تایید خبر سفر خود به تهران تاکید کرد که امکان رسیدن به تفاهم وجود دارد. پیش بینی می شود که در صورت تفاهم اولیه میان سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، دو طرف درست مانند تابستان و پاییز 1394 بتوانند از فاصله زمانی حصول برجام تا روز اجرا، در قالب یک نقشه راه به اختلاف باقیمانده در پرونده 4 مکان ادعایی آژانس پایان بدهند.
اعلام سفر گروسی به تهران این پیام تلویحی را در خود داشت که اختلاف میان ایران و آژانس و همچنین تفاوت تفسیر میان ایران و غرب درباره نحوه حل و فصل این اختلاف دیگر مانع اصلی در مسیر اجرای توافق نیست و در نتیجه فضای رسانه ای و مجازی به نفع توافق تغییر کرد. در این فضا بود که روسای هیات های مذاکره کننده روسیه، بریتانیا و فرانسه هرکدام به نحوی با انتشار توییت هایی در صفحات خود خبر از قریب الوقوعی توافق دادند. رییس هیات مذاکره کننده روسیه هم در توییتر و هم در گفت وگو با خبرنگاران حاضر در اطراف هتل کوبورگ اعلام کرد که مذاکرات وین رو به اتمام است. رییس هیات انگلیس نیز با انتشار توییتی به زبان فارسی اعلام کرد که همه به توافق بسیار نزدیک هستند و تنها چند قدم نهایی باقی مانده که باید برداشته شود. رییس هیات فرانسوی نیز با انتشار عکس دسته جمعی از هیات این کشور در مذاکره با ایران به آنها برای ماراتن 11 ماه اخیر خسته نباشید گفت. مجموع این اظهارنظرها در فضای رسانه ای و مجازی خبر حصول توافق را دست به دست کرد. نگاه وزارت خارجه ایران به این فضا بسیار متفاوت بود و آن را سناریوی هدایت شده از سوی غربی ها برای تحت فشار قرار دادن تهران به منظور پذیرش توافق می دانند. این نکته در توییت دیرهنگام سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه نمود داشت . خطیب زاده در توییترش نوشت: «مذاکرات وین هنوز هم ادامه دارد.اخبار خوب زودرس جایگزین توافق خوب نمی شود. هیچ کس نمی تواند بگوید که توافق انجام شده است، تا زمانی که همه مسائل مهم باقی مانده حل و فصل شود. تلاش مضاعفی لازم است.اکنون همه بر گام های کلیدی نهایی متمرکز شده اند.
صبح روز جمعه نیز حسین امیر عبداللهیان، وزیر خارجه در تماس تلفنی با جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا موضعی مشابه سخنگوی این وزارتخانه و دال بر عدم حصول توافق تا زمان توجه به خطوط قرمز ایران گرفت. امیرعبداللهیان ضمن تشکر از تلاش های هماهنگ کننده عالی اتحادیه اروپا در مذاکرات وین گفت: ما برای نهایی کردن توافق خوب و فوری آمادگی داریم. اما شتاب و عجله طرف غربی نمی تواند مانع رعایت خطوط قرمز ایران شود. لازمه حضور وزرای خارجه در وین و اعلام توافق نهایی منوط بر رعایت کامل خطوط قرمز اعلامی ایران و از جمله موضوع تضمین موثر اقتصادی است. دکتر باقری و کارشناسان ارشد جمهوری اسلامی ایران در مشورت مستمر و فعال با همه هیات ها در وین می مانند. هیات ایرانی با جدیت به تلاش برای رسیدن به توافق نهایی و خوب ادامه خواهد داد. هر زمانی که طرف های غربی خطوط قرمز باقیمانده و اعلام شده ما را بپذیرند، آماده حضور در وین هستم.
جوزپ بورل در این گفت وگوی تلفنی گفت: از نظر ما عمده درخواست های جمهوری اسلامی ایران در توافق پیش مورد توجه قرار گرفته است. ما به عنوان هماهنگ کننده مذاکرات ایران و 1+4 مایلیم بگوییم که گفت وگو در مسیر پیشرفت و رسیدن به نتیجه نهایی قرار دارد.
همزمان با اشاره وزیر خارجه ایران به بحث تضمین اقتصادی و ضرورت توجه به این مطالبه تهران، در وین علی باقری به همراه مهدی صفری، معاونت دیپلماسی اقتصادی وزیر خارجه با روسای هیات های سه کشور اروپایی دیدار کرد. دیداری که نشان از در دستور کار اقتصادی این جلسه داشت. هیات های مذاکره کننده ایران در دولت های دوازدهم و سیزدهم همواره تاکید داشته اند که تجربه خروج کمپانی ها و شرکت های خارجی از ایران به تبع خروج امریکا از این توافق در سال 2018 میلادی، اتخاذ تضمین برای عدم تکرار این سناریو را به امری واجب و غیرقابل انکار برای تهران تبدیل کرده است. هیات امریکایی در 11 ماه گذشته با بهانه قرار دادن ساختار سیاسی داخلی در این کشور ادعا کرده که امکان ارایه تضمین سیاسی و حقوقی به تهران درباره نحوه مواجهه دولت بعد با برجام را ندارد اما تضمین می دهد که دولت فعلی به ریاست جو بایدن تا زمان حضور در کاخ سفید در صورت اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران در این توافق باقی بماند. برای ایران بحث تضمین اقتصادی جدا از تضمین حقوقی و سیاسی است و شنیده ها حاکی از آن است که تهران تاکنون چند طرح برای دریافت تضمین اقتصادی ارایه کرده که یکی از آنها صدور مجوز برای کمپانی ها و شرکت هایی است که پس از احیای برجام برای سرمایه گذاری به ایران خواهند آمد. براساس یکی از این ابتکارها، به این کمپانی ها و شرکت ها باید تضمین داده شود که حتی در صورت خروج یکی از طرف های مقابل ایران در برجام، پروژه های آنها تا پایان تاریخ تعیین شده برای اجرا از تحریم های امریکا و تنبیه مالی ناشی از آن ایمن باشند. مشخص نیست که آیا طرف امریکایی و اروپایی این ابتکار را پذیرفته یا خیر.
عصر روز گذشته در حالی که به نظر می رسید مذاکرات در حال طی آخرین ساعات خود است، رییس هیات مذاکره کننده انگلیس با انتشار یک توییت اعلام کرد که توافق نزدیک است اما روسای هیات های مذاکره کننده تروییکای اروپایی به منظور ارایه تصویری از آخرین وضعیت مذاکرات وین به پایتخت ها این شهر را ترک می کنند. این مقام انگلیسی در ادامه اعلام کرد که آنها آماده بازگشت به وین به زودی هستند.
در این توییت چند خطی دو نکته مهم وجود داشت. نخست آنکه شکست مذاکرات با اعلام نزدیک بودن توافق رد شد. دوم اشاره به اینکه این هیات آماده بازگشت به وین خواهند بود. قید کلمه «آماده» به زبان دیپلماتیک نشان از انتظار طرف اروپایی برای تصمیم گیری در سوی دیگر این شطرنج داشت: ایران و ایالات متحده. نگاهی به اظهارنظرهای مقام های سه کشور اروپایی در 48ساعت اخیر نشان می دهد که از نظر تروییکا توپ در زمین آنها نیست و با توجه به تمرکز روند مذاکرات بر تبادل نامه میان هیات های ایران و امریکا، اکنون این هیات های مذاکره کننده این دو کشور هستند که باید برای رسیدن به توافق تصمیم آخر را بگیرند.
در حالی که دیدارهای رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی از صبح امروز در تهران آغاز خواهد شد باید دید که هیات های مذاکره کننده ایران و امریکا در ساعات پیش رو چه پیشنهادها، هشدارها یا تهدیدهایی را در نامه های سربسته با میانجیگری انریکه مورا رد و بدل می کنند. پیش از این، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران اعلام کرده بود که اگر در مراحل پایانی مذاکرات، لازمه حصول یک توافق خوب و با ضمانت بالا مذاکره مستقیم هیات های مذاکره کننده ایران و امریکا باشد، ایران از کنار این مساله به منظور تامین منافع ملی عبور نخواهد کرد. باید دید که آیا هتل کوبورگ وین برای نخستین بار در 11 ماه گذشته شاهد رویارویی مستقیم روسای هیات های مذاکره کننده ایران و امریکا به نفع توافق خواهد بود یا خیر؟
بایدن باید در حوزه نفت با ایران همکاری کند
