به گزارش سرویس مجله خانواده ساعد نیوز، اختلالات روانپریشی یا پسیکوز، با تغییر افکار، باورها یا ادراکات بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به اختلال روانپریشی ممکن است متقاعد شوند که شخصی از آنها جاسوسی می‌کند یا آنها را دنبال می‌کند، ممکن است صداهایی را بشنوند یا این احساس را داشته باشند که دیگران در حال دست‌کاری افکار آنها هستند. آنها در تمایز بین ادراک خود و واقعیت مشکل دارند. علائم یک اختلال روان پریشی می‌تواند به‌تدریج یا ناگهانی ظاهر شود. دوره‌ای که در طی آن افراد این علائم را نشان می‌دهند، “اپیزود روانی” نامیده شده که طی آن فرد تماس خود با واقعیت را از دست می‌دهد. روان پریشی یا سایکوز، بر افکار، عواطف، احساسات و رفتار تأثیر می‌گذارد. در این مقاله به صورت کامل با این اختلال روانی و علائمی که دارد آشنا می‌شویم. اما احساسات آزاردهنده می‌توانند زندگی را مختل کنند بنابراین بهتر است با یک روانشناس یا روانپزشک در این باره مشورت کنید.
اختلالات روان پریشی یا سایکوسیس، گروهی از بیماری‌های جدی هستند که ذهن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. آنها فکر کردن، قضاوت درست، واکنش عاطفی، برقراری ارتباط موثر، درک واقعیت و رفتار مناسب را برای افراد سخت می‌کنند. وقتی علائم شدید هستند، افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی در ارتباط با واقعیت مشکل دارند و اغلب قادر به اداره زندگی روزمره نیستند.
متن انگلیسی:
Psychotic disorders are severe mental disorders that cause abnormal thinking and perceptions. People with psychoses lose touch with reality
ترجمه متن:
اختلالات روان پریشی اختلالات روانی شدیدی هستند که باعث تفکر و ادراک غیرطبیعی می‌شوند. افراد مبتلا به روان پریشی ارتباط خود را با واقعیت از دست می‌دهند.
اختلالات روانپریشی انواع مختلفی دارد که بر اساس شدت بروز علائم، نوع نشانه‌هایی که فرد نشان می‌دهد و مواردی از این دست با هم تفاوت دارند. اصلی‌ترین انواع اختلالات روانپریشی شامل موارد زیر می‌شود:
اختلال روان پریشی مختصر
اختلال روانپریشی ناشی از مواد یا الکل
اسکیزوفرنی
اختلال هذیانی
اختلال اسکیزوافکتیو
اختلال اسکیزوفرنی فرم
اختلال روان پریشی مشترک
اختلال روان پریشی ناشی از شرایط پزشکی دیگر
پارافرنیا
هر یک از این اختلالات نشانه‌های خاص خود را دارند. آخرین گزینه، یعنی پارافرنیا، یک بیماری است که علائمی شبیه اسکیزوفرنی یا اختلال هذیانی دارد و هنوز به طور رسمی در DSM 5 به عنوان یک اختلال سایکوز شناخته نشده است. این بیماری بیشتر در افراد مسن و در دوره‌ای که انواع مشکلات عصبی در آنها ایجاد می‌شود، شروع می‌شود. در ادامه برخی از این اختلالات و نشانه‌هایی که دارند را بررسی می‌کنیم.
اختلال | توضیحات | علائم |
|---|---|---|
اسکیزوفرنی | یک بیماری مزمن مغزی است که بر تفکر، احساسات و رفتار فرد تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است توهم، هذیان، گفتار آشفته، رفتار غیرمنظم و از دست دادن علاقه یا انگیزه را تجربه کنند. | توهم، هذیان، گفتار آشفته، رفتار غیرمنظم، از دست دادن علاقه یا انگیزه، مشکلات حافظه و تمرکز |
اختلال دوقطبی | یک بیماری خلقی است که باعث نوسانات شدید خلقی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است دوره‌های شیدایی (خلق و خوی بالا و پرانرژی) و افسردگی (خلق و خوی پایین و بی انرژی) را تجربه کنند. | شیدایی (خلق و خوی بالا و پرانرژی، افکار مسابقه‌ای، بی‌خوابی، افزایش فعالیت)، افسردگی (خلق و خوی پایین و بی‌انرژی، افکار منفی، خستگی، مشکل در خوابیدن) |
اختلال اسکیزومورفیک | یک اختلال روانپریشی است که شبیه به اسکیزوفرنی است، اما علائم آن خفیف‌تر و کمتر شدید است. افراد مبتلا به اختلال اسکیزومورفیک ممکن است توهم، هذیان، گفتار آشفته و رفتار غیرمنظم را تجربه کنند. | توهم، هذیان، گفتار آشفته، رفتار غیرمنظم، باورهای عجیب و غریب |
اختلال پارانوئید | یک اختلال روانپریشی است که با هذیان‌های آزاردهنده مشخص می‌شود. افراد مبتلا به اختلال پارانوئید ممکن است معتقد باشند که مورد آزار و اذیت، تعقیب یا توطئه قرار گرفته‌اند. آنها همچنین ممکن است حسادت، سوء ظن و خشم را تجربه کنند. | هذیان‌های آزاردهنده (معتقدند که مورد آزار و اذیت، تعقیب یا توطئه قرار گرفته اند)، حسادت، سوء ظن، خشم |
اختلال مبدل | یک اختلال روانپریشی است که با هویت و حافظه ناپایدار مشخص می‌شود. افراد مبتلا به اختلال مبدل ممکن است هویت های متعددی داشته باشند و حافظه آنها از گذشته آنها ممکن است مبهم یا از بین رفته باشد. | هویت و حافظه ناپایدار (هویت های متعدد، حافظه مبهم یا از بین رفته از گذشته) |
یکی از انواع اختلالات روانپریشی، اختلال روان پریشی مختصر است. افراد مبتلا به این بیماری یک دوره کوتاه و ناگهانی رفتار روان پریشی دارند که اغلب در پاسخ به یک رویداد بسیار استرس‌زا مانند مرگ در خانواده ایجاد می‌شود. بهبودی اغلب سریع است – معمولاً کمتر از یک ماه و بعد از آن علائم سایکوسیس به‌تدریج برطرف می‌شود.
اختلالات روانپریشی شامل شرایطی هستند که فرد را از واقعیت جدا می‌کنند و شامل هذیان‌ها و توهمات هستند.
این وضعیت در اثر مصرف یا ترک مواد مخدر، مانند مواد توهم‌زا و کراک که باعث توهم و هذیان‌گویی می‌شود، ایجاد شده و می‌تواند مشکلات زیادی را به‌دنبال داشته باشد. الکل هم می‌تواند موجب بروز این حالت از سایکوز شود.
نوع دیگری از پسیکوز، روان پریشی ناشی از آسیب به سایر اندام‌هاست که به آن روان پریشی ارگانی نیز گفته می‌شود. سکته مغزی، عفونت، انواع جراحات یا مشکلات مشابه همگی می‌توانند موجب بروز این نوع اختلال شوند و مشکلات روانی جدی را برای فرد به وجود بیاورند.
در برخی موارد ممکن است علائم سایکوز بعد از زایمان ایجاد شوند. در چند هفته بعد از زایمان ممکن است افراد دچار علائم روانپریشی بعد از زایمان شوند. افراد معمولاً در این اختلال افسردگی، شیدایی و برخی از نشانه‌های روانپریشی را با هم نشان می‌دهند. خلق‌وخوی افراد بسیار متغیر است و بی‌قراری، مشکل در خوابیدن و عدم تمرکز از نشانه‌های دیگر این نوع اختلال است.
برخی از افراد مبتلا به افسردگی هنگامی که بسیار افسرده هستند علائم روان پریشی را نیز دارند. علائم افسردگی شدید و تغییرات خلق‌وخو در بسیاری از مواقع با روانپریشی همراه است.
یکی از انواع اختلالات روان پریشی، بروز اختلال دوقطبی همراه با سایکوز است. این حالت یک وضعیت سلامت روان است که بر خلق‌وخوی فرد هم تاثیر می‌گذارد. یک فرد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است دوره‌هایی از خلق‌وخوی پایین (افسردگی) و خلق‌وخوی با هیجانات بالا را (شیدایی) داشته باشد. علائم روان پریشی ممکن است در طول دوره‌های شیدایی رخ دهد، جایی که ممکن است فرد، ترکیبی از توهم و هذیان را تجربه کند.
یکی دیگر از حالت‌های سایکوز، اختلال هذیانی است. علامت کلیدی این اختلال، داشتن یک هذیان (یک باور نادرست و ثابت) است. این هذیان شامل یک موقعیت واقعی در زندگی است که می‌تواند درست باشد؛ اما درست نیست و در زندگی خود فرد موردنظر وجود ندارد. از جمله این موارد می‌توان به تحت تعقیب بودن یا نقشه کشیدن برای دیگران یا تفکر غیرواقعی ابتلا به یک بیماری اشاره کرد. برای مثال ممکن است فرد مبتلا به اختلال روانپریشی فکر کند که کسی دائماً در حال دنبال کردن اوست یا این که به یک بیماری صعب‌العلاج مبتلاست. هذیان حداقل 1 ماه طول می‌کشد.
یکی دیگر از حالات سایکوسیس، اختلال اسکیزوافکتیو است که در آن افراد علائم اسکیزوفرنی و اختلال خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی را هم‌زمان با هم دارند. این نوع اختلال بیشتر به خاطر ویژگی‌های متفاوت خلق‌وخو، مانند افسردگی شدید یا اختلال دوقطبی قابل توجه است. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد توهم، پارانویا و هذیان شود. ژنتیک و تغییرات شیمیایی مغز هر دو از دلایل احتمالی این اختلال سلامت روان هستند.
متن انگلیسی:
People with schizoaffective disorder have symptoms of schizophrenia and a mood disorder (depression and bipolar disorder)
ترجمه متن:
افراد مبتلا به اختلال اسکیزوافکتیو دارای علائم اسکیزوفرنی و اختلال خلقی (افسردگی و اختلال دوقطبی) هستند.
انواع اختلالات روانپریشی شامل اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوافکتیو و اختلال روانپریشی کوتاه‌مدت هستند.
موسسه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا یا DSM 5، یک دسته‌بندی کامل در خصوص انواع اختلالات روانپریشی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
روان‌گسیختگی یا اسکیزوفرنی
اختلال روانی مختصر
اختلال هذیانی
اختلال اسکیزوافکتیو
اختلال اسکیزوفرنی فرم
اختلال اسکیزوتایپی (شخصیت)
اختلال روانپریشی ناشی از مواد/دارو
اختلال روان پریشی ناشی از بیماری دیگر
علائم روان پریشی می‌تواند بین اختلالات سلامت روان متفاوت باشد. از طرفی علائم بسته به نوع اختلال روانپریشی متفاوت است. عمده‌ترین علائم مشترک تمامی انواع اختلالات سایکوسیس، توهم، هذیان‌گویی و تفکرات پریشان و بی‌نظم است. برخی دیگر از علائم احتمالی شامل موارد زیر می‌شود:
مشکلات تمرکز
مه مغزی
افزایش اضطراب یا بی‌قراری
از دست دادن علاقه یا شادی در فعالیت‌های عادی
افزایش یا کاهش اشتها
توهم، جایی که چیزهایی را می‌شنوید یا می‌بینید که برای شما واقعی به نظر می‌رسد.
کناره‌گیری اجتماعی
نادیده گرفتن بهداشت شخصی
داشتن باورهای قوی که در واقع درست نیستند.
پارانویا نسبت به افراد و موقعیت‌های اطراف
تغییر در عادات خواب
کناره‌گیری از خانواده و دوستان
عدم پاسخ عاطفی
گفتار نامنظم، درک‌نشدنی، یا کاهش تعامل کلامی با دیگران
پوشیدن لباس‌های عجیب‌وغریب
سوءظن یا خصومت
داشتن ایده‌های عجیب یا غیرقابل‌باور، مانند “پدر و مادرم غذای من را مسموم می‌کنند.”
گفتار نامنظم یا نامنسجم
فکر آشفته
حرکات آهسته یا غیرعادی
هیچ دلیلی برای روان پریشی وجود ندارد. ژنتیک و تغییرات شیمیایی مغز را می‌توان از دلایل مهم بروز پسیکوز در نظر گرفت. رویدادهای آسیب‌زا، مصرف مواد و شرایط بهداشتی زمینه‌ای گاهی می‌تواند منجر به تغییراتی در نحوه عملکرد مغز شود. تحقیقات قبلی نشان داده است که اختلالات دوپامین، سروتونین و گلوتامات در مغز ممکن است باعث بروز انواع اختلالات روانپریشی خاص شود. سابقه خانوادگی هم می‌تواند علت بروز برخی از انواع اختلالات روانپریشی باشد. افراد مبتلا به اختلالات روانپریشی خاص، مانند اسکیزوفرنی، ممکن است در قسمت‌هایی از مغز که تفکر، ادراک و انگیزه را کنترل می کند، دچار مشکل شوند.
برخی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به انواع اختلالات روانپریشی هستند. برای مثال استرس‌های زیاد یا وجود سابقه افسردگی، می‌تواند احتمال بروز سایکوسیس را افزایش دهد. موارد زیر ریسک بالاتری برای ابتلا به انواع اختلال روان پریشی دارند:
بیماری آلزایمر و انواع دیگر زوال عقل
شرایط مرتبط با مشکلات هورمونی مانند بیماری آدیسون و بیماری کوشینگ
کسانی که غده تیروئیدشان بیش از حد فعال است یا به اندازه کافی فعال نیست.
عفونت‌های مغز یا نخاع (آنسفالیت یا مننژیت)
لوپوس
بیماری لایم
اسکلروز چندگانه
زایمان
سکته مغزی و سایر شرایط عصبی مرتبط با مغز
کمبود ویتامین B1 و ویتامین B12
کسانی که سوءمصرف الکل یا داروهای تجویزی دارند.
کسانی که سابقه صدمات شدید مغزی مانند ضربه‌مغزی دارند.
کسانی که سطح بالایی از استرس و اضطراب را تجربه کرده‌اند.
برای تشخیص اختلال روانپریشی، پزشکان یک تاریخچه پزشکی و روانپزشکی از فرد بیمار می‌گیرند و احتمالاً یک معاینه فیزیکی مختصر نیز برای آنها انجام می‌دهند. ممکن است برای فرد آزمایش خون و گاهی تصویربرداری از مغز مانند اسکن MRI نیز انجام شود تا سایر شرایط فیزیکی و بیماری‌ها را رد کنند.
درمان سایکوسیس بستگی به علت بروز روان پریشی، نوع اختلال و شدت آن دارد. در برخی موارد از داروهای روانپزشکی برای درمان استفاده می‌شود. روان‌درمانی به‌تنهایی یا به همراه دارو درمانی نیز ضرورت دارد. درمان شناختی رفتاری یا CBT یکی دیگر از درمان‌های انتخابی برای افراد مبتلا به سایکوز است. این نوع روش درمانی هم می‌تواند برخی از شرایط سلامت روان که موجب بروز روان پریشی یا بدتر شدن آن می‌شوند را درمان کند.
در مواردی که شدت علائم زیاد است و فرد ممکن است به خود یا دیگران آسیب برساند، ممکن است روانپزشک دستور بستری شدن در بیمارستان را بدهد.
بسیاری از افراد به دلیل شرایط دیگری مانند اختلالات مصرف الکل یا مصرف مواد و اختلالات شخصیت، روان پریشی را تجربه می‌کنند. درمان این اختلالات یا کمک به افراد در برنامه‌های اجتماعی، کاری و خانوادگی گاهی می‌تواند تاثیر روان پریشی و شرایط مرتبط با آن را کاهش دهد. درمان روانکاوی گروهی و اجتماعی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد افراد مبتلا به روان پریشی داشته باشد؛ خصوصا برای افرادی که دچار انزوای اجتماعی شده‌اند.
داروهای ضد روان پریشی رایج‌ترین نوع داروها برای درمان سایکوسیس هستند، اما سایر داروها مانند داروهای ضدافسردگی یا لیتیوم نیز ممکن است کمک کنند. داروهای ضد روان پریشی جزو اولین خط‌های درمان روان پریشی هستند که به مسدود کردن گیرنده‌های سروتونین یا دوپامین در مغز کمک می‌کنند تا به این ترتیب از توهم یا هذیان‌گویی جلوگیری شود. اگر اختلال خلقی دارید، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی را نیز توصیه کند. اینها به بهبود علائم مرتبط با افسردگی، مانند غم و اندوه و ناامیدی کمک می‌کنند.
این اختلالات می‌توانند به کاهش عملکرد اجتماعی و شغلی منجر شوند و مشکلات جدی در روابط بین فردی ایجاد کنند.
روانپریشی می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. افراد مبتلا به انواع اختلالات روانپریشی بیشتر در معرض استفاده از مواد یا الکل هستند. آنها ممکن است به‌شدت افسرده باشند و انزوای اجتماعی و خانوادگی را تجربه کنند. این افراد ریسک بالاتری برای آسیب به خود یا دیگران دارند و احتمال خودکشی در آنها بیشتر است. بی‌خوابی، از دست دادن اشتها و بروز سایر اختلالات سلامت جسم و روان از دیگر عوارض این اختلالات است.
