چرم دوزی چیست؟
چرم دوزی یکی از انواع هنرهای دستی آمیخته با ذوق و سلیقه می باشد که ماده اصلی آن چرم است. پس از دباغی پوست اولیه، چرم فرآوری شده و قابل استفاده توسط ابزارهای مخصوص به محصول مورد نیاز تبدیل می شود. هنرچرم دوزی بسیار متفاوت با فرایند تولید صنعتی می باشد که در آن نیروی انسانی جایگزین چرخ هاست.
صنایع دستی چرمی به دلیل تطبیق پذیری با علایق و خواسته های مردم بسیار محبوب هستند. شما می توانید برای هر مناسبت از آنها استفاده کنید و همچنان به هر سبک و سلیقه ای که می خواهید طراحی کنید. صنایع دستی ریشه در صنایع دستی روستایی، تمدن های باستانی و بسیاری از صنایع دستی خاص که قرن هاست به کار گرفته می شوند.
بسیاری از صنایع دستی از مواد طبیعی و حتی کاملاً بومی استفاده می کنند در حالی که برخی دیگر ممکن است مواد مدرن، غیر سنتی و حتی مواد صنعتی را ترجیح دهند. کالاهای تولیدی و تولید انبوه جزء کالاهای صنایع دستی نیستند.
تاریخچه چرم دوزی
کارهای چرمی یا به طور ساده، خلق اشیاء هنری یا آثار هنری با استفاده از تکنیک های شکل دهی، تکنیک های رنگ آمیزی یا هر دو است.چرم در دوران ماقبل تاریخ و باستان (۵۰۰۰۰ قبل از میلاد) بوده است. از زمان آغاز بشریت، بشر توانایی اختراع را نشان داده است.وقتی انسان ماقبل تاریخ به دنبال شکار غذا بود، فهمیدند که آنها می توانند بیشتر از حیوانات از گوشت آن استفاده کنند، اما این کار بسیار مشکل بود، زیرا مرطوب بود و سریعا متعفن می شد یا خشک می شد و انعطاف خود را از دست میداد، در هر دو صورت استفاده از آن دشوار بود.آنها دریافتند که پوست آن را می توان به لباس تبدیل کرد و از آن برای محافظت در برابر عناصر استفاده کرد، این ایده سرآغاز استفاده از چرم بود.یونانیان و رومیان در قرن هشتم چرم را در ترکیب با موارد دیگری بکار گرفتند و صندل های معروف، کیف های دستی و سپرهای امنیتی اختراع کردند.علاوه بر این موارد رومی ها تعداد زیادی محصولات جدید چرمی، از جمله کمربند، بند، زین و چادر را نیز تولید کردند. در طول قرون وسطی و دوره رنسانس، صنایع دستی با یک رونق خلاق و هنری روبرو شدند.چرم فقط دباغی نشده بود، بلکه رنگ آمیزی، حکاکی شده، دارای اشکال خاص، مهر و موم شده بودند.
تغییر کاربری های چرم در طول تاریخ
در طول ادوار مختلف، افراد تولید کننده به این تکنیک ها بیشتر تسلط پیدا کردند و افراد در دهه های اخیر، جلد کتاب، کفش هوادار، پیش بند، کلاه، کیف، مبلمان و موارد دیگر را خلق کردند.هنگام کار با چرم، به طور کلی مجموعه ای از ابزارهای تخصصی وجود دارد که در تجارت مورد استفاده قرار می گیرد.در واقع موارد ضروری بسیار کمی برای شروع وجود دارد، معمولاً براساس ترجیحات و نیازها در طول کار مجموعه وسیعی از ابزارها بدست می آید.ابزارهای مناسب می توانند تفاوت زیادی در کار با چرم ایجاد کنند.
مواد مورد نیاز چرم دوزی
- چرم : نخستین و قطعا مهم ترین ابزار کار در چرم دوزی، خودِ چرم است، که به صورت طبیعی و مصنوعی در رنگ ها و نقش های گوناگونی وجود دارد.
- موم: برای جلوگیری از باز شدن پیچ و تاب نخ، دوخت آسان بروی آن موم می کشند.
- چسب: قطعه های چرم، آسترکشی و چسباندن فوم به چرم توسط چسب صورت می گیرد.هنگام چسب زدن باید به دقت چسب را در سطح مورد نظر پخش کرد و بعد از درنگی کوتاه سطح مورد نظر را چسباند، برای جذب بهتر چسب و نتیجه دلخواه و داشتن سطحی یکدستی بهتر است روی آن یک جسم سنگین قرار دهیم.نکته مهم در چسباندن این است که به طور یکنواخت و یکدست تمامی قسمت ها را چسب بزنیم تا آستر از چرم جدا نشود.
انواع لایی برای زیبایی چرم
لایی ها جهت ایستایی و زیبایی کیف ها مورد استفاده قرار می گیرد، انواع مختلفی دارد و بسته به نوع کاربرد آن مورد استفاده قرار می گیرد.
- جورابگیر : برای استحکام بخشیدن به چرم از جورابگیر یا نمدی استفاده می شود، به این دلیل که بین چرم و آستری قرار میگرد رنگ آن اهمیتی ندارد.نمدی حالتی خشک دارد و اکثرا در کف کیف قرار میگیرند. هدف از این کار حفظ حالت کیف و جلوگیری از حالت شل چرم است.
- قدک: قدک برای ایستاده نگه داشتن کیف مابین آستری و چرم قرار می گیرد. یک ورق الیاف سفت و فشرده می باشد، علاوه بر کیف در تولید کفش نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
- تکسون : تکسون بدلیل استحکام بالا در ساخت کیف و کفش بکار گرفته میشود، همانند قدک جنس محکمی دارد. در هنگام استفاده از تکسون باید اندازه ی آن از نسبت به چرم کمتر در نظر گرفته شود تا همراه با چرم دوخته نشود.
- فوم : برای استحکام بخشیدن و حفظ ظرافت و زیبایی چرم از فوم استفاده می شود. فوم نسبت به جورابگیر و تکسون مقاومت و استحکام کمتری دارد و در موارد خاصی مورد استفاده قرار میگیرد، زیرا نرمی خاصی دارد و از شکست در سطح چرم جلوگیری می کند. برای کیف های معمولی، کناره طبله ها استفاده می شود.
- شلاقی : برای ثابت نگه داشتن حالت کیف و حفظ فرم آن از یک ورق پلاستیک فشرده استفاده می شود اما برش آن سخت است. از دو لایه بهم چسبیده تشکیل شده و معمولا در کف کیف و یا بدنه مورد استفاده قرار می گیرد.
ابزار مورد نیاز چرم دوزی
تعداد زیادی ابزار کار چرمی موجود است. برخی از آنها بسیار تخصصی هستند و برخی دیگر عمومی هستند. برخی از آنها فقط برای سبک های منحصر به فرد کار چرم استفاده می شوند ، در حالی که برخی دیگر برای هر یک از آنها مفید هستند. واقعیت بزرگ کار چرم این است که می توان آن را با ابزارهای نسبتاً کمی شروع کرد. این بسیار عالی است زیرا می توانید بدون ایجاد یک کارگاه کامل ، احساس مهارت و مهارت را نسبت به این حرفه داشته باشید. همچنین این بدان معناست که می توان بدون هزینه زیادی و یا سرمایه گذاری در منابع قابل توجهی در اوایل ، کار را شروع کرد. چرم دوزی یکی از شاخه های صنایع دستی است که ابزارهای مورد استفاده در آن از تنوع بالایی برخوردار است.
- سوزن : اولین ابزار ساخته شده به دست انسان که ضخیم و درشت و دارای شکافی بزرگ که محل قرار گیری نخ است، سوزن با عبور از لایه های چرم باعث اتصال و بهم پیوستن قطعات می شود. سوزن ها در اندازه های مختلفی وجود دارند. شما باید یک سوزن سنگین وزن داشته باشید که به اندازه کافی بادوام باشد تا بتواند از طریق چرم بخیه کند. برای بهترین نتیجه ، شما باید نخ توری یا مومی را انتخاب کنید که مخصوص چرم طراحی شده است.
- بشکاف: ابزاری است که برای شکافتن درز ها، دوخت ها و جا دکمه ها استفاده می شود.
- .انگشتانه : ابزاری فلزی و سخت که در نوک انگشت قرار می گیرد و مانع فرو رفتن سوزن به انگشت می شود.
- نخ : بندی نازک که بافتی منسجم دارد و برای اتصال قسمت های مختلف یه محصول چند تیکه به کار می رود. انواع مختلفی دارد و هر کدام دارای قطر و ضخامت متفاوتی می باشد.
- نخ ابریشمی : نوعی نخ ساده و ارزان که در دوخت های صنعتی چرمی مورد استفاده قرار می گیرد، معمولا برای وصل کردن تکه های مختلف به کار برده می شود. به دلیل نداشتن لایه چربی(موم) عمر آن نسبت به سایر نخ ها کمتر است و استقامت کمتری دارد.
- نخ موم زده : نخ های ابریشمی که موم زده شده اند را نخ موم دار می گویند و معمولا برای چرم دوزی مورد استفاده قرار می گیرند و در رنگ های مختلف موجود می باشند. این نخ ها به دلیل مقاومت بالا و استحکامی که نسبت به سایر نخ ها دارند بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.
- تریشه مصنوعی : نوعی نخ با قطر بسیار بالا که جهت دوخت های تزیینی برای زیبایی محصولات استفاده می شود.
- .تریشه طبیعی : برش های نازک چرم طبیعی است، که بسیار مستحکم میباشد. معمولا به عنوان دستبند و یا منگوله کیف به کار برده می شود.
- قیچی : قیچی های مخصوص برای چرم دوزی دارای دسته های بزرگ و تیغه کوچک هستند و برای برش چرم استفاده می شود. برای قسمتهایی که برش آنها با کاتر دشوار است مانند گوشه ها و هلال ها از قیچی استفاده میشود. برای برش قطعات مختلف چرم از قیچی های مخصوص چرم دوزی که دارای دسته های بزرگ و تیغه های کوچک هستند استفاده می شود که این شکل از قیچی چرم، برش انواع چرم را آسان تر می کند و بیشتر برای قسمت هایی که نمی شود با کاتر برش دادمثل گوشه ها وهلال ها مورد استفاده قرار میگیرد. قیچی کار با چرم باید از تیزی کافی برخوردار بوده و کُند نباشد تا چرم را به خوبی برش بزند و از بین نبرد.
- کاتر : کاتر برای برش زدن بصورت دقیق تر می باشد، کار با این ابزار دقت بالایی لازم دارد، استفاده از خط کش در کنار کاتر دقت برش را اقزایش می دهد.
- نخ چین : نخ چین یا نخ بُر ابزاری کوچک و بسیار تیز است که از آن برای بریدن نخ های اضافه یا نخ های انتهای کار استفاده می شود. این ابزار صرفا برای بریدن نخ های نازک مناسب است و برش پارچه، کاغذ و سایر مواد سبب کند شدن آن می شود.
- چاقوی لوییس : چاقو احتمالاً متداول ترین ابزار در چرم دوزی است، برای برش تکه های چرم، جهت نازک کردن لبه های چرم و لب تا کردن آن برای دوخت آسان مورد استفاده قرار می گیرد. چاقوهای چرمی نیز برای شکل دهی و در بعضی موارد به پایان رساندن استفاده می شوند.
- قلمو چسب : برای استفاده از چسب های کیلویی از قلموی مخصوص استفاده می شود. این ابزار برای پخش کردن چسب بر روی سطح کار می باشد.
- کرپ ( پاک کن چرم) : ابزاری مخصوص جهت پاک کردن اثر خطوط و چسب است که بر روی چرم باقی مانده است، این ابزار به راحتی و بدون آسیب زدن به چرم آن را پاک می کند.
- تخت کار : ابزاری است که برای برش زدن چرم، پارچه و نمد مورد استفاده قرار می گیرد. ضخامت صفحه برش، ۱.۵ میلی متر و در سایزهای A3، A4 و سایر اندازه ها تولید می شود. سطح این صفحه به صورت مدرج با مقیاس های سانتی متر و اینچ ساخته می شود.این ابزار نقش پرس را ایفا می کند، برای نگه داری چرم بر روی میز کار بعد از چسب زدن است. همچنین می توان چند لایه چرم را توسط گیره روی هم فیکس کرده و تمامی لایه ها را به یک باره سوراخ کرد.
- گیره پا اسبی مخصوص دوخت دو سوزنه : این ابزار از جنس چوب می باشد که توسط اهرم باز و بسته می شود. به اینصورت که چرم را ثابت و بدون حرکت نگه میدارد تا بتوانید بصورت هم زمان از هر دو دست خود استفاده کنید.
- چکش : چکش یا ماله همانند مشته ابزاری برای ضربه زدن به سنبه و ایجاد سوراخ است.
- سنبه : یکی از لوازم چرم دوزی سمبه ها هستند که از جنس فولاد می باشند، برای ایجاد سوراخ هایی بروی چرم استفاده می شوند. سنبه ها در ابعاد و شماره های مختلف موجود می باشند که با توجه به سوراخ هایی که باید ایجاد کنید شماره های متفاوتی دارند. برخی از سمبه ها دارای اشکال خاصی مانند ستاره، گل و غیره روی چرم ایجاد می کنند که برای ایجاد طرح های تزیینی روی چرم از آنها استفاده می شود. برای چرم های نازک ازسمبه ۰/۵ و برای چرم های ضخیم تر سمبه باشماره بالا استفاده می شود.
- خط کش نشانه : جهت نشانه گذاری نقاط و رسم الگوی دقیق و منظم مورد استفاده قرار می گیرد.
- خط کش فلزی : برای کار با چرم خط کش های فلزی مناسب ترین گزینه هستند، زیرا در هنگام کار با کاتر لبه های خط کش از بین نمی رود. خط کش در سایز های (۲۰، ۳۰ و ۵۰) بیشتر مورد استفاده می باشد.
- گونیا : این ابزار برای علامت گذاری با زاویه ۹۰ درجه استفاده میشود.
- خودکار نقره ای : هنگام رسم الگو و مشخص کردن محل دوخت ها از خودکار اکلیلی نقره ای استفاده می شود، زیرا اثر آن به راحتی با دستمال مرطوب از بین می رود.
- خودکار نوبوک : برای علامت گذاری روی چرم مورد استفاده قرار میگیرد و در نهایت پس از پایان کار به راحتی اثر آن از بین میرود.
- مقوای شطرنجی یا کاغذ الگو : بعد از چرم مهم ترین ابزار در چرم دوزی، الگو است. برای رسم الگو های دقیق باید از مقوای پشت شطرنجی استفاده کنید و در اندازه گیری دقت کافی داشته باشید.
روش های تشخیص چرم مصنوعی از چرم طبیعی
- چرم طبیعی چیست؟از پوست حیوان هایی که در صنعت تغذیه استفاده می شوند طی پروسه دباغی چرم طبیعی ساخته می شود و شامل گاو، گوسفند و بز می باشد. چرم طبیعی به دلیل کیفیتی که دارد و مزایایی که ارائه می دهد، همیشه دارای طرفداران بسیاری است.
- چرم مصنوعی چیست؟چرم مصنوعی بسیار شبیه چرم واقعی است، سطح و بافتی شبیه به چرم طبیعی دارد و قابلیت رنگ شدن را دارند. چرم مصنوعی به دلیل قیمت ارزان اغلب به عنوان جایگزینی برای چرم واقعی استفاده می شود و برای به دست آوردن چرم مصنوعی نیازی به کشتن حیوانات نیست.
تفاوت بین چرم مصنوعی و اصل
برای جلوگیری از سردرگمی در آینده هنگام انتخاب نوع چرم، روش هایی را به شما نشان می دهیم که به شما در تشخیص و تمایز آن ها کمک می کند:
- قیمت: چرم اصل معمولاً گرانتر است و دلیل آن این است که شما باید قبل از رسیدن به محصول نهایی فرآیندهای زیادی را طی کنید زیرا چرم اصل از پوست حیوان ها گرفته می شود، نمک می خورد و با مواد شیمیایی و ضدعفونی می شود تا گواهی های بهداشتی برای تولیدات، واردات و صادرات داشته باشد. همانطور که انتظار می رود زمان و هزینه بیشتری می طلبد و به همین دلیل گرانتر است.
- بافت: چرم اصیل به این دلیل شناخته می شود که معمولاً سطحی صاف و نرم دارد، بر خلاف چرم مصنوعی که معمولاً سفت است، در ضمن اگر مقداری از آن را در دستتان مچاله کنید و بعد از رها کردن به حالت قبل برنگردد به این معنی است که چرم طبیعی نیست. چرم طبیعی با لمس می تواند گرما را منتقل کند در حالی که چرم مصنوعی احساس چیزی سرد و بی روح را به شما انتقال می دهد. علاوه بر این، چرم قابلیت ارتجاعی بهتر و بیشتری نسبت به چرم مصنوعی دارد، زیرا اگر سطح چرم را با انگشت فشار دهیم متوجه چین و چروک های کوچکی می شویم که به طور طبیعی از بین می روند که در مورد چرم مصنوعی این اتفاق نمی افتد.
- بو: بوی یک تکه لباس یا چرم مصنوعی شبیه به بوی پلاستیک است و مانند چرم طبیعی مشخص نیست که به گفته چندین نفر بوی طبیعی از خود متصاعد می کند که توضیح آن دشوار است اما مطمئناً می دانید در مورد چه چیزی صحبت می کنیم.
- هنگام سوزاندن: اگرچه امتحان آن در فروشگاه غیر ممکن است اما در هنگام سوزاندن الیاف پشتی لباس می توانید تشخیص دهید که محصول شما چه نوع چرمی است. به طور خلاصه، هنگام سوختن، چرم مصنوعی بوی پلاستیک سوخته می دهد در حالی که چرم طبیعی بوی موهای سوخته می دهد زیرا از موجودات زنده ساخته شده است.
- ظاهر: چرم معمولی را می توان با دیدن بافت و منافذ چرم تشخیص داد که بسیار متفاوت از چرم مصنوعی است. در صورت امکان چرم را برگردانید و متوجه شوید که در پشت آن چرم جیر است. اگر پشت آن جیر وجود داشته باشد، مطمئناً چرم واقعی است. در برخی از محصولات چرم آستری توسط کارخانه داخل چرم دوخته می شود، به طور مثال اگر داخل کیف مثلاً چرم آستری داشته باشد نمی توانیم این کار را انجام دهیم.
چرم و چرم دوزی از هنرهای دستی است که ازپوست حیوانات تهیه و به دلیل تطابق آن با سلیقه مردم بسیار محبوب است. تاریخچه آن به 5000سال قبل از میلاد برمی گردد. چرم ، موم و چسب از ابزار موردنیاز تولید این محصول است که قطعا خود چرم از نخستین و مهم ترین ابزار برای تولیداست.