۲سال پس از حادثه سرنگونی پرواز ۷۵۲ اوکراینی با ۱۷۶مسافر، همپای تلاش های صورت گرفته در داخل برای پرداخت غرامت و محاکمه عوامل دخیل در این حادثه، تعیین تکلیف پرونده به اقدامات سیاسی برخی کشورهای ذینفع گره خورده است.
پذیرش اشتباه و تصویب پرداخت غرامت نخستین گام های جمهوری اسلامی ایران در فرایند حقوقی پرونده بود و تشکیل دادگاه محاکمه مسببان حادثه، شاکیان پرونده را به تحقق خواسته اصلی خودشان نزدیک تر کرد.
مقامات و فرماندهان لشکری و کشوری از آن تاریخ تاکنون با قربانیان این حادثه تلخ اعلام همدردی کرده اند و بر پیگیری حداکثری حقوق قربانیان این پرونده در همه ابعادش تأکید کرده اند. دولت ایران دی ماه سال گذشته در نخستین سالگرد حادثه اعلام کرد که مبلغ ۱۵۰هزار دلار یا معادل یورویی آن به خانواده ها و بازماندگان هر یک از جان باختگان سقوط هواپیمای اوکراینی در اسرع وقت فراهم و مبالغ براساس مستندات به ذینفعان پرداخت شود.
وزارت امور خارجه در دومین سالگرد این حادثه به ۵مورد اقدام صورت گرفته در پیگیری این پرونده اشاره داشته است.
نخست، «گروه فنی مستقل مسئول بررسی سانحه، گزارش فنی سانحه را در چارچوب کنوانسیون هوانوردی بین المللی (کنوانسیون۱۹۴۴ شیکاگو) و ضمائم آن، با تعامل و همکاری کشورهای ذیربط و سازمان بین المللی هوانوردی بین المللی (ایکائو) در موعد مقرر به صورت عمومی منتشر نمود که مورد استقبال حداکثری کشورهای شرکت کننده در فرایند بررسی سانحه قرار گرفت.»
دوم، «سازمان قضایی نیروهای مسلح و دادستانی نظامی تهران وفق وظایف ذاتی و قانونی خود، تحقیقات کیفری لازم را با دقت و با تأکید بر تحقق عدالت انجام داده است. تاکنون چندین جلسه از دادگاه رسیدگی به متهمان این سانحه، با حضور خانواده های جان باختگان برگزار شده است. لازم به ذکر است که جمهوری اسلامی ایران براساس اصول مسلم حقوقی ازجمله اصل صلاحیت سرزمینی محل وقوع سانحه و تابعیت متهمان و با رعایت قوانین و مقررات مربوطه، فرایند رسیدگی کیفری و قضایی را انجام داده است.»
سوم، «درخصوص دلجویی از خانواده های داغدار این سانحه و کاهش آلام آنها، هیأت محترم وزیران براساس حسن نیت در تاریخ ١۶دی ماه١٣٩٩ طی مصوبه ای، نسبت به تعیین رقمی برای پرداخت به خانواده های کلیه قربانیان (بدون هیچ گونه تبعیض از قبیل تابعیت آنها) اقدام کرده است. در راستای اجرای این تصویب نامه، ستادی در وزارت راه و شهرسازی تشکیل شد که اقدامات لازم را برای انجام فرایند پرداخت معمول داشته و تاکنون به تعدادی از خانواده ها، پرداخت هایی را وفق مقررات مربوطه انجام داده است. در این راستا طی یادداشت هایی به سفارت های دولت های ذیربط آمادگی پرداخت به بازماندگان ۳۰تبعه خارجی سانحه اعلام شده است.»
چهارم، «در بعد دیپلماتیک این سانحه، جمهوری اسلامی ایران با استقبال از مذاکرات دوجانبه با کشورهای مرتبط و با اعلام حسن نیت خود و ارائه توضیحات لازم پیرامون ابعاد نظامی، کیفری، فنی و حقوقی مختلف سانحه، در ۳دور مذاکرات دوجانبه با دولت اوکراین در شهرهای کی یف و تهران مشارکت کرد. در این مذاکرات، کلیه جوانب موضوع با جزئیات کامل از سوی کارشناسان دو طرف مورد بررسی و مداقه قرار گرفت.»
پنجم، «جمهوری اسلامی ایران به رغم اقدامات خلاف قانون برخی کشورهای خاص که در حال تلاش برای سوءاستفاده از این واقعه دردناک و آلام بازماندگان در راستای اغراض سیاسی خود هستند، بار دیگر تأکید می کند همچنان آمادگی دارد تا با هر یک از کشورهای مرتبط به صورت دوجانبه درخصوص اقدامات صورت گرفته براساس حسن نیت، احترام به حاکمیت کشورها و قوانین داخلی و تعهدات بین المللی دولت ها، براساس دستور کار موافقت شده، مذاکره کند.»
مصادیقی از واکنش ها به سقوط هواپیماها ناشی از شلیک موشک
واقعیت این است که در جریان این حادثه جمهوری اسلامی ایران مظلوم واقع شده است. مثلا چندین نمونه از این اتفاقات در جهان پیش آمده اما واکنشی مانند اتفاق سقوط هواپیما در ایران نداشته است.
اول؛ هواپیمای کره جنوبی در فضای روسیه توسط پدافند روسیه منهدم شد اما هیچ اتفاقی در روسیه نیفتاد.
دوم؛ اینکه هواپیمای ایرباس ایرانی ۶۵۵ توسط آمریکایی ها در تیر۱۳۶۷ مستقیما توسط ناو وینسنس مورد هدف موشک قرار گرفت و ۲۷۷نفر به شهادت رسیدند، اما نهایتا به فرمانده ناو وینسنس جایزه دادند.
سوم؛ اینکه هواپیمای سیبریا روسیه در اوکراین مورد هدف قرار گرفت اما هیچ رسیدگی نظامی صورت نگرفت و صرفا بابت هر نفر ۲۰۰هزار دلار خسارت پرداخت شد.
چهارم؛ اینکه هواپیمای لاکربی شرکت امریکن در روستای ساتلند سقوط کرد اما هیچ اتفاقی نیفتاد.
پنجم؛ اینکه هواپیمای ایشل۱۰مالزی۲۰۱۴ از اوکراین درحال عبور بود که با شلیک سامانه ساقط شد اما هنوز رسیدگی اتفاق نیفتاده است.
همچنین در هلند بعد از ۷سال از وقوع سقوط یک هواپیما، به تازگی رسیدگی ها شروع شده است.
برخی این سؤال را مطرح می کنند که چرا با تأخیر سقوط هواپیمای اوکراینی توسط موشک را اعلام کرده اند که در پاسخ آن باید گفت که هیچ کشوری نمی تواند به سرعت علت سقوط هواپیما را اعلام کند.
اما از مجموع جان باختگان این حادثه ۱۲۶نفر ایرانی، ۳۰نفر خارجی شامل ۱۱نفر اوکراینی - که ۹نفر آنها گروه پروازی بودند - ۵نفر افغانستانی، ۴نفر سوئدی و ۵نفر کانادایی هستند. البته کانادا مدعی است که بیش از ۴۰نفر از مسافران هواپیمای اوکراینی تابعیت مضاعف کانادا را داشته اند.
براساس برخی گزارش ها، در جریان رسیدگی کیفری به این پرونده ۱۰متهم با درجات نظامی مختلف در مرحله محاکمه هستند و برخی تنبیهات نظامی ازجمله خلع درجه و برکناری از مسئولیت نیز شامل حال عوامل این پرونده شده که از سوی ستادکل نیروهای مسلح اعمال شده است. این در حالی است که در طرح برخی اظهارات و موضع گیری های دولت های ذینفع در پرونده همزمان با طرح مسائل سیاسی ازجمله عمدی بودن شلیک پدافند، بحث پرداخت غرامت با ارقام بالاتر نیز باز نگه داشته شده است. اوکراین در صدر این کشورها تاکنون از پذیرش غرامت مصوب دولت ایران سر باز زده و سایر کشورها نیز در یک همسویی سیاسی پرونده غرامت ها را مبهم باقی گذاشته اند.
تشکیل ۷۳پرونده در بنیاد شهید
رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز در مراسم بزرگداشت دومین سالگرد شهدای حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی با حضور جمعی از مسئولان و تعدادی از خانواده های شهدای پرواز اوکراینی گفت: از میان ۱۳۳خانواده محترمی که شناسایی شده اند، برای ۷۳مورد در بنیاد شهید پرونده تشکیل شده و تعداد دیگری هم در حال انجام است.
امیرحسین قاضی زاده هاشمی افزود: تعدادی از این خانواده ها هم در ایران نیستند، اما ما آمادگی داریم به عنوان شهید، برای آنها نیز تشکیل پرونده بدهیم. وی ادامه داد: از طرف رئیس جمهور و همه مسئولان نظام به خانواده های شهدای پرواز اوکراینی عرض تسلیت داریم و امیدواریم سیر قانونی پرونده این حادثه در قوه قضاییه به زودی به پایان برسد و عواملی که قصور داشتند، شناسایی شوند تا آرامشی بر آلام این خانواده ها باشد.
طرح شهرداری تهران برای ادای احترام به مسافران ۷۵۲ هواپیمای اوکراینی
