هرساله با نزدیک شدن به عید باستانی نوروز، مردم استان آذربایجان شرقی نیز همراه با همه مردم ایران آئین های این عید را برگزار می کنند و با رسوم خاصی، جشن های خاص خود را در نوروز برپا می کنند.جشن های عید نوروز نخستین جشن ایرانیان است که از زمان پادشاهی جمشید مرسوم شده و در فرهنگ ایرانی به ثبت رسیده است که نوروز، بزرگ ترین و شکوهمندترین جشن ایرانیان است که از هزاران سال پیش در نخستین روز سال نو با آیین های ویژه و باشکوه بسیار برگزار می شود.
آیین ها و جشن های ملی
مراسم نوروز و چهارشنبه سوری و سیزده به در ، عید غدیرخم ، میلاد مولی علی (ع) ، رسوم مهمانی و عروسی، تعزیه و عزاداری و غیره در تمامی سرزمین ایران یکسان اجرا می شود. از دیگر ویژگی های ایرانی در اخلاق ملی مثل مهمان نوازی، ادب و احترام و خوش سلوکی و حسن معاشرت در میان عموم ایرانیان از خراسانی و آذربایجانی و کرمانی و کرد و بلوچ یکسان است».
شب چله ؛ شب چله طولانی ترین شب سال محسوب می شود و مراسم آن اغلب نوعی شب نشینی فامیلی و دوستانه است. در این شب نشینی انواع خوراکی های زمستانی یعنی خشکبار و شیرینی خورده می شود. خوردن میوه های بهاره و تابستانی که به ترفندهای مختلف تا اولین شب زمستان نگهداری شده اند، به نوعی اصرار بر وجود بهار و تابستان گرم و پر برکت است. پختن برنج سفید نیز در شب چله ی بزرگ یا یلدا نوعی جادوی سفید برای سفید روزی و نیکبختی در زمستان سیاه و سرد به شمار می رود.
بیشترین مراسم زمستانی به چله کوچک مربوط می شود که سخت ترین و سردترین روزهای زمستان را در بر می گیرد. در بیشتر روستاها و گاه مناطق شهری آذربایجان شرقی، آیین های مشترکی در این خصوص وجود دارد. بر افروختن آتش بر پشت بام ها و گاه تیراندازی یا سر و صدا کردن ، معمول ترین و رایج ترین آداب مربوط به چله کوچک است. گمان بر این است که با افروختن آتش و سر و صدا، پیرزن سرما یا «قاری نَـنـَه» ترسیده و فرار می کند.
هندوانه سمبل شب چله
اولین چیزی که از یادآوری شب چله به ذهن خطور می کند، حضور «هندوانه» در این مراسم است. هندوانه مظهر شیرینی، خونگرمی، سرسبزی و سرخ فامی، شادابی و سرزندگی است.
«هندوانه» برای شب چله لازم است و این رسمی است که تاکنون بدون تغییر باقی مانده است. از همین روست که می توان در میان خوانچه های خانواده داماد برای خانواده عروس هنوز آن را مشاهده کرد!
چهارشنبه سوری
چهار آتش افروزی در چهار چهارشنبه به عدد رمزی چهار اشاره دارد. فیثاغورث عدد چهار را اصل و ریشه طبیعت جاودان می داند. چهار طبع انسانی، چهار عنصر حیات ، نشان از وجهی مهم و مثبت دارند که اگر چه به تدریج شکل گرفته، اما امر واحدی است.
بنابراین عدد چهار در این آیین، حکایت از چهار وجه طبیعت دارد که به تدریج عنصری واحد یعنی طبیعت، سال، مکان یا هر پدیده چهار وجهی را می سازند. به این ترتیب که اولین چهارشنبه منسوب به باد است و در آن نیز باد می آید. دومی خاک، سومی آتش و سرانجام آب که در این زمان از یخ بستن خاک کاسته می شود و زمین نفس می کشد. صبح آخرین چهارشنبه سوری مردم بر سر آب رفته و از روی آن می پرند و می خوانند:
آتیل ماتیل چرشنبه( عاطل و باطل شود چهارشنبه)
بختیم آچیل چرشنبه(بختم بازشود چهارشنبه )
اگر آب را نماد باروری بدانیم، آخرین چهارشنبه اسفند با باروری طبیعت همراه است. در روستاها معتقدند که چهارشنبه آخر سال، «چرشنبه خاتون» است. به همین دلیل زنان بالای اجاق خوراک پزی با آرد شکل زنی زیبا را می کشند و زیر آن یک آینه و شانه می گذارند تا وقتی چهارشنبه خاتون آمد سرش را شانه بزند. چهارشنبه خاتون تأکیدی بر بارور شدن زمین در آخرین روزهای اسفند است. در میان مردم آذربایجان شرقی ، هر یک از چهارشنبه ها نامی دارند.
بازی ها
قایش گوتردی : بیش از چهار نفر در آن شرکت می کنند و کمرهای «قایش» خود را باز می کنند و دایره ای کمتر از قطر دو تا سه متر می کشند و یاران بازیکن به دو دسته تقسیم می شوند.
یک قسمت در داخل دایره هر کدام روی یک کمر «قایش» برای محافظت می ایستند و گروه دوم در خارج سعی می کنند که با بیرون کشیدن آنها از دایره یا به شیوه ای دیگر کمرها را بربایند.
در این موقع، اگر گروه داخل بتواند با پا به پا یا بدن (از کمر به پایین) بزند، می بازد و بازی عوض می شود و گروه داخل و خارج جای خود را عوض می کند و بازی به همین روش ادامه می یابد.
از بازیهای دیگر «چلینگ آغاج» ، «الک تولنگ» ، «لی لی» ، «تپیک دوشدی» که شبیه کاراته است. «بش داش» را که میان بچه ها – بخصوص دختران – رسم است با پنج سنگ کوچک بازی می کنند.
غذاهای محلی و منطقه ای
صبحانه با ده ها نوع مربا، قایماق ، انواع نان تازه و سنتی کماج و نان روغنی و… تهیه می شود . از جمله غذاها می توان به انواع آش (آش شیر، آش دوغ ، آش رشته ، آش انار، یوقورت لی آشی ، اون بیش آشی ، اوماج آشی ) و انواع کوفته (کوفته تبریزی ، کوفته فرنگی ، کوفته ترکی ) و قیقاناق ، بادمجان شکم پاره ، دلمه سیب زمینی ، کوکوی بادمجان ، خشیل ،چغیرتما، یتیمچه محلی ، املت اسفناج ، باستیرماپلو، چلوکباب ، کباب ترکی ، آبگوشت ، قارنی یاریق ، یاپراق کلم رولماسی ، شیشلیک ، من دوشلو شوربا اشاره کرد .
خرید لباس:
خرید لباس نو از دیگر آداب ورسوم عید نوروز است. یکی دو روز مانده به آغاز سال جدید افراد خانواده برای خرید لباس عیدشان به بازار و فروشگاه ها می روند و لباس های نو و پارچه های رنگی خریداری می کنند.
زیارت اهل قبور:
سنت زیارت قبور درگذشتگان در دهه پایانی سال، سنت ریشه دار دیگری است که تازه و مکرر می شود و نمادین و رازآلود فرآیند نو شدن هستی را با رویکرد به پیشینه ها و در پیوند با روان خردورز و دانای گذشتگان به دید نوجوانان و جوانان می گذارد تا بدانند آیندگان و نیامدگان که از چه سرزمینی برخاسته اند و پدرانشان با چه فرهنگی زیسته اند.
در این سنت پرمعنا با حضور در گورستان و نذر احسان، به این سنت ارجمندی می بخشند و بدین سان نوروز را از یک جشن ساده به بلندای یکی از بزرگ ترین و زیباترین سنت های ماندگار بشری می رسانند، سنتی که همسو با رستاخیز هستی، افزون بر کودکان و نوجوانان و سالخوردگان، روان درگذشتگان نیز اکرام می شوند
برخی ها نیز سال نو را در کنار قبور شهدا، شهدای گمنام و یا بر مزار عزیزان ازدست رفته خود تحویل می کنند.
آشنایی با آداب دینی مسلمانان قرقیزستان در ماه رمضان
