آشنایی با حکم وصیت در قرآن کریم

حکم وصیت در قرآن کریم

وصيت كه در لغت به معناى سفارش كردن، اندرز دادن، عهدكردن و امركردن آمده است، هرگاه از جانب خداى تعالى باشد معناى امر و فرمان را مى رساند، چنان كه در آيه «وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِإِحْسَاناً...». (سوره احقاف: آیه 15) و آيه «...وَأَوْصَانِي بِالصَّلوةِ وَالزَّكوةِ مَادُمْتُ حَيّاً».(سوره مريم: 31) در همين معنا به كار رفته است؛ و هرگاه از جانب غيرخداوند باشد در ديگر معانى به كار مى رود.در اصطلاح فقهى، وصيت آن است كه انسان سفارش كند بعد از مرگش براى او كارهايى انجام دهند، يا بگويد بعد از مرگش چيزى از مال او ملك كسى باشد، يا براى اولاد خود و كسانى كه اختيار آنان با اوست قيم و سرپرست معين كند.

جایگاه وصیت در دین اسلام

قرآن كريم، وصيت را حقى بر عهده پرهيزكاران دانسته، مى فرمايد: «كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَيْراً الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُتَّقِينَ». (سوره بقره: آیه 180)

بر شما نوشته شده: «هنگامى كه يكى از شما را مرگ فرارسد، اگر چيز خوبى (:مالى) از خود به جاى گذارده، براى پدر و مادر و نزديكان، به طور شايسته وصيت كند. اين حقى است بر پرهيزكاران.

رسول خدا صلی الله علیه و آله مى فرمايد: سزاوار نيست مسلمان شب بخوابد، مگر اين كه وصيت نامه اش زير سر او باشد نيز مى فرمايد: هر كس هنگام مرگ، وصيتش نيكو نباشد در مروت و عقل او نقصان است.

در روايت آمده است: كسى كه بدون وصيت از دنيا برود، به مرگ جاهليت مرده است.

امام باقر علیه السلام مى فرمايد: كسى كه هنگام مرگ براى خويشاوندانش وصيت نكند، عمل خود را با معصيت ختم كرده است.

وجوب عمل کردن به وصیت

اهتمامورزی و عمل نمودن به وصیت میت و پرداخت دیون او، قبل از تقسیم ارث واجب است.

«یوصیکم الله فی اولـدکم للذکر مثل حظ الانثیین فان کن نساء فوق اثنتین فلهن ثلثا ما ترک وان کانت وحدة فلها النصف ولابویه لکل وحد منهما السدس مما ترک ان کان له ولد فان لم یکن له ولد وورثه ابواه فلامه الثلث فان کان له اخوة فلامه السدس من بعد وصیة یوصی بها او دین... • ... فلهن الثمن مما ترکتم من بعد وصیة توصون بها او دین... من بعد وصیة یوصی بها او دین...؛

خداوند در باره فرزندانتان به شما سفارش می کند که سهم (میراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد؛ و اگر فرزندان شما، (دو دختر و) بیش از دو دختر باشند، دو سوم میراث از آن آنهاست؛ و اگر یکی باشد، نیمی (از میراث،) از آن اوست. و برای هر یک از پدر و مادر او، یک ششم میراث است، اگر (میت) فرزندی داشته باشد؛ و اگر فرزندی نداشته باشد، و (تنها) پدر و مادر از او ارث برند، برای مادر او یک سوم است (و بقیه از آن پدر است)؛ و اگر او برادرانی داشته باشد، مادرش یک ششم می برد (و پنج ششم باقیمانده، برای پدر است). (همه اینها،) بعد از انجام وصیتی است که او کرده، و بعد از ادای دین است -شما نمی دانید پدران و مادران و فرزندانتان، کدامیک برای شما سودمندترند!- این فریضه الهی است؛ و خداوند، دانا و حکیم است• و برای شما، نصف میراث زنانتان است، اگر آنها فرزندی نداشته باشند؛ و اگر فرزندی داشته باشند، یک چهارم از آن شماست؛ پس از انجام وصیتی که کرده اند، و ادای دین (آنها). و برای زنان شما، یک چهارم میراث شماست، اگر فرزندی نداشته باشید؛ و اگر برای شما فرزندی باشد، یک هشتم از آن آنهاست؛ بعد از انجام وصیتی که کرده اید، و ادای دین. و اگر مردی بوده باشد که کلاله (خواهر یا برادر) از او ارث می برد، یا زنی که برادر یا خواهری دارد، سهم هر کدام، یک ششم است (اگر برادران و خواهران مادری باشند)؛ و اگر بیش از یک نفر باشند، آنها در یک سوم شریکند؛ پس از انجام وصیتی که شده، و ادای دین؛ بشرط آنکه (از طریق وصیت و اقرار به دین،) به آنها ضرر نزند. این سفارش خداست؛ و خدا دانا و بردبار است».

نماز وصیت چگونه خوانده میشود؟

این نماز در بین دو نماز مغرب و عشاء به جا آورده می شود و حکم انجام آن مستحب است.نماز وصیت دو رکعت دارد و آداب خواندنش بدین صورت که ، در رکعت اول بعد از حمد ۱۳ مرتبه سوره ی اذا زلزلت الارض ، و در رکعت دوم بعد از حمد ۱۵ مرتبه سوره ی قل هو الله احد خوانده شود . اگر هر شب این نماز به جا آورده شود، ثوابش را کسی جز خدا نمی تواند بشمارد.

ثواب خواندن نماز وصیت

از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: در مورد دو رکعت نماز بین نماز مغرب و عشاء به شما وصیت و سفارش می کنم، تا آنجا که فرمودند: هر کس در هر ماه این نماز را بخواند از مومنین است و هر کس در هر سال بخواند از محسنین می باشد و هر کس در هر جمعه این نماز را بخواند از مخلصین می باشد و هر کس هر شب انجام دهد در بهشت با من خواهد بود و حد ثواب آن را غیر از خدا نمی داند.

احكام وصيت چیست؟

1. كسى كه نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند:

• اگر به مردم بدهكار است و موقع دادن آن بدهى رسيده، بايد بدهد و اگر خودش نمى تواند بدهد، يا موقع دادن بدهى او نرسيده، بايد وصيت كند و بر وصيت شاهد بگيرد.

• اگر خمس، زكات و مظالم بدهكار است بايد فوراً بدهد و اگر نمى تواند بدهد چنانچه از خودش مال دارد، يا احتمال مى دهد كسى آن ها را ادا نمايد، بايد وصيت كند و همچنين است اگر حج بر او واجب باشد.

• اگر نماز و روزه قضا دارد، بايد وصيت كند كه از مال خودش بر او اجير بگيرند؛ بلكه اگر مال نداشته باشد، ولى احتمال بدهد كسى بدون آن كه چيزى بگيرد آن ها را انجام مى دهد، باز هم وصيت كردن واجب است.

2. انسان، از نظر شرع مى تواند تا 1/3 اموالش وصيت كند. بر اين پايه، وصيت در بيش از 1/3 مال نافذ نيست؛ مگر اين كه ورثه اجازه دهند.

3. واجبات مالى مانند اداى ديون افراد، خمس و زكات، مظالم و كفارات، حتى اگر انسان، نسبت به آن ها وصيت نكرده باشد، از اصل مال اخراج مى شود؛ اگر چه تمام تركه را دربرگيرد. حج نيز به واجبات مالى ملحق است؛ اما واجبات بدنى مانند نماز و روزه و نيز وصيت به كارهاى مستحبى مانند اطعام به فقرا، زيارت ها و برپايى مجلس عزا و سوگوارى، از ثلث اخراج مى شود و در زايد بر ثلث مشروط به اجازه ورثه است؛ اگر اجازه دادند، وصيت صحيح، وگرنه باطل خواهد بود.

4. كسى كه نشانه هاى مرگ را در خود مى بيند لازم نيست براى بچه هاى صغير خود قيم و سرپرست معين كند؛ ولى در صورتى كه بدون قيم مالشان از بين مى رود، يا خودشان ضايع مى شوند، بايد براى آنان قيم امينى معين نمايد.

5. اگر نوشته اى به امضا يا مُهر ميت ببينند، چنانچه مقصود او را بفهماند و معلوم باشد كه براى وصيت كردن نوشته، بايد مطابق آن عمل كنند.

6. اگر كسى وصيت كند كه پس از مرگ او، تمام اموال و دارايى اش به همسرش واگذار گردد، وصيتش در ثلث تركه نافذ است و بقيه، مربوط به همه ورثه است.

7. مهريه زن در صورتى كه ميت در زمان حيات خود به همسرش نپرداخته باشد، جزو ديون او شمرده مى شود كه پس از مرگ او بايد از اصل تركه اش بپردازند.

آشنایی با صلوات خاصه امام زمان «عج»