آشنایی با آناتومی دستگاه تناسلی زنان

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از تصویر زندگی،بر خلاف دستگاه تناسلی مردان، تمام اجزاء دستگاه تناسلی زنان در درون بدن در محوطه لگن قرار گرفته است.دستگاه تناسلی زن از دو بخش عمده خارجی و داخلی تشکیل شده است.

نکاتی در مورد دستگاه تناسلی زنان

موجودات زنده همگی قابلیت تولید مثل دارند و همین موضوع عامل بقای نسل آنهاست. دستگاه تناسلی به همین منظور در بدن موجودات زنده تعبیه شده است. دستگاه تناسلی تنها دستگاهی از بدن است که برای زندگی خود فرد حیاتی نیست امّا برای بقای نسل لازم است.

اسپرم توسط دستگاه تناسلی مردانه و تخمک توسط دستگاه تناسلی زنان تولید می شوند. اسپرم در حین فعالیت جنسی در اثر انزال از طریق آلت مردانه وارد دستگاه تناسلی زنان می شود. اسپرم در داخل واژن (یکی از اجزای دستگاه تناسلی زنان) شنا کرده و وارد رحم می شود و خود را به لوله های فالوپ یا لوله های رحمی می رساند. تخمک نیز از تخمدان زن آزاد می شود و وارد لوله های رحمی (فالوپ) می شود. اسپرم و تخمک در این محل با یکدیگر برخورد می کنند. اسپرم وارد تخمک می شود و آنرا بارور می کند و لقاح حاصل می شود که نتیجه آن تشکیل سلول تخم است که می تواند به یک نوزاد تبدیل شود. بنابراین همکاری مرد و زن برای تشکیل تخم و در نتیجه حامله شدن زن لازم است. زن با وجود اینکه سلول تخم را تا بزرگ شدن و تبدیل شدن به یک نوزاد کامل در درون رحم نگه می دارد ولی همانطور که گفته شد برای باردار شدن نیازمند اسپرم مردانه است.

دستگاه تناسلی زنان از قسمت های مختلف برای وظایفی مخصوص ساخته شده است.

این دستگاه سلول های تخمک مونثِ لازم برای تولیدمثل را تولید می کند که تخمک یا اووسیت نامیده می شوند. این دستگاه طوری طراحی شده که تخمک را به محل لقاح منتقل کند. لقاح، بارور شدن تخمک به وسیله اسپرم، معمولاً در لوله های رحم رخ می دهد. مرحله بعدی برای باروری تخمک کاشت آن در دیواره های رحم است، که آغاز مراحل اولیه بارداری است. اگر باروری و/یا کاشت تخمک رخ ندهد، این دستگاه وارد عادت ماهانه (فروریختن پوشش رحمی) می شود. به علاوه، دستگاه تناسلی زنان هورمون های جنس مونث را ایجاد می کند که چرخه تولیدمثل را کنترل می کنند.

ساختمان دستگاه تناسلی زنان شامل چه بخش هایی است؟

دستگاه تناسلی زنان شامل بخش های در داخل و خارج بدن است.
بخش های خارجی دستگاه تناسلی زنان (اندام تناسلی) عملکردی دوگانه دارند: ورود اسپرم به بدن را ممکن ساخته و از اندام های تناسلی داخلی در مقابل ارگانیسم های عفونی مراقبت می کنند. ساختارهای خارجی اصلی دستگاه تناسلی زنان عبارتند از:

• لابیای بزرگ: لابیای بزرگ اندام های تناسلی خارجی دیگر را پوشانده و محافظت می کند. لابیای بزرگ که به معنای «لب های بزرگ» است نسبتاً بزرگ و گوشتی بوده و می توان آن را با کیسه بیضه مردان مقایسه کرد.
لابیای بزرگ شامل غدد تعریق و ترشح سبوم است. پس از بلوغ، لابیای بزرگ با مو پوشانده می شود.

• لابیای کوچک: لابیای کوچک که به معنای «لب های کوچک» است ممکن است بسیار کوچک بوده یا تا پنج سانتیمتر پهنا داشته باشد. این لبها درست داخل لبینه بزرگ قرار گرفته اند و ورودی واژن (مجرایی که بخش پایینی رحم را به بیرون بدن متصل می کند) و مجرای ادرار (لوله ای که ادرار را از مثانه به بیرون بدن منتقل می کند) را می پوشانند.

• غدد بارتولن: این غدد در کنار ورودی واژن قرار گرفته و مایعی را ترشح می کنند.

• کلیتوریس: دو لبینه کوچک در کلیتوریس به هم می رسند که برآمدگی کوچک و حساسی است که می توان آن را با آلت تناسلی مرد مقایسه کرد. کلیتوریس با لایه ای از پوست پوشیده شده که غلفه نامیده می شود و شبیه پوست غلفه در قسمت سر آلت مردانه است. کلیتوریس هم مانند آلت تناسلی مردانه نسبت به تحریک بسیار حساس بوده و خیلی سریع برانگیخته می شود.

اندام های تناسلی داخلی در زنان عبارتند از:

• واژن: واژن مجرایی است که گردن رحم یا سرویکس (قسمت پایین رحم) را به بیرون بدن مرتبط می کند. همچنین واژن به عنوان مجرای تولد نیز شناخته می شود.

• رحم (زهدان): رحم اندامی توخالی و گلابی شکل است که ماوای جنین در حال رشد است. رحم به دو بخش تقسیم می شود: گردن رحم، که قسمت پایین رحم است که به واژن گشوده می شود و بدنه اصلی رحم که بدنه نامیده می شود. بدنه رحم می تواند به راحتی کش بیاید تا نوزاد در حال رشد را در خود جای دهد. مجرایی از گردن رحم به اسپرم اجازه ورود داده و خونریزی های ماهانه را خارج می کند.

• تخمدان ها: تخمدان ها غددی کوچک و بیضوی هستند که در طرفین رحم قرار گرفته اند. تخمدان ها تخمک ها و هورمون ها را تولید می کنند.

• لوله های رحم: لوله های رحم، لوله های باریکی هستند که به بخش بالایی رحم متصل بوده و به عنوان مجرای عبور سلول تخمک از تخمدان ها به رحم عمل می کنند. لقاح، یا باروری تخمک به وسیله اسپرم، معمولاً در لوله های رحم رخ می دهد. تخمک بارور شده به سمت رحم رفته، و در آنجا به پوشش دیواره رحم متصل می شود.

در دوره عادت ماهانه چه اتفاقی می افتد؟

زنانی که در بازه سنّی تولیدمثل هستند چرخه هایی از فعالیت هورمونی را تجربه می کنند که حدوداً در فواصل یک ماهه تکرار می شوند. با هر چرخه، بدن زن برای بارداری احتمالی، چه زن قصد بارداری داشته و چه نداشته باشد، آماده می شود. عبارت «عادت ماهانه» به فرویختن دوره ای پوشش رحم اطلاق می شود.
میانگین چرخه های عادت ماهانه حدود 28 روز است و طی مراحلی رخ می دهد:
مرحله فولیکولی، مرحله تخمک سازی و مرحله لوتیال. چهار هورمون مهم (ترکیبات شیمیایی که موجب تحریک یا تنظیم فعالیت سلول ها یا اندام ها می شوند) در عادت ماهانه نقش دارند: هورمون محرک فولیکول، هورمون محرک لوتئین، استروژن و پروژسترون.

مرحله فولیکولی عادت ماهانه:

این مرحله در روز اول عادت ماهانه اتفاق می افتد. در مرحله فولیکولی عادت ماهانه، اتفاقات زیر رخ می دهد:

• دو هورمون، هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون محرک لوتئین (LH) از مغز آزاد شده و در خون به سمت تخمدان ها می روند.

• هورمون ها موجب تحریک رشد حدود 15 تا 20 تخمک در تخمدان ها می شوند که هر کدام در پوسته خاص خود، که به اصطلاح فولیکول نامیده می شود، رشد می کنند.

• همچنین این هورمون ها (FSH و LH) موجب تحریک افزایش تولید هورمون زنانه استروژن نیز می شوند.

• افزایش سطح هورمون استروژن، همانند کلیدی، موجب توقف تولید هورمون محرک فولیکول می شود. این توازن دقیق هورمون ها به بدن اجازه می دهد تعداد فولیکول هایی که به بلوغ می رسند را کنترل کند.

• با پیشرفت مرحله فولیکولی، یک فولیکول در تخمدان بزرگتر شده و به بلوغ ادامه می دهد. این فولیکول غالب تمام فولیکول های هم گروهش را سرکوب می کند. در نتیجه، رشد این فولیکول ها متوقف شده و می میرند. فولیکول غالب تولید استروژن را ادامه می دهد.

مرحله تخمک گذاری عادت ماهانه:

مرحله تخمک گذاری، یا تخمک آوری، حدود 14 روز بعد از آغاز مرحله فولیکولی شروع می شود. مرحله تخمک گذاری نقطه میانی چرخه ماهانه است که مرحله قاعدگی دو هفته پس از آن آغاز می شود. در این مرحله، اتفاقات زیر رخ می دهد:

• افزایش استروژن ناشی از فولیکول غالب موجب افزایش شدید حجم هورمون محرک لوتئین می شود که توسط مغز تولید می شود.

• این افزایش موجب رها شدن تخمک فولیکول غالب از تخمدان است.

• با رها شدن تخمک (روندی که تخمک گذاری نامیده می شود)، این تخمک توسط برجستگی انگشت مانندی در انتهای لوله های رحمی (فیمبریه) متوقف می شود. فیمبریه تخمک را به داخل لوله می کشد.

• همچنین در این مرحله، حجم و ضخامت لایه مخاط تولید شده توسط گردن رحم (بخش پایین رحم) افزایش می یابد. اگر زنی در این دوره رابطه جنسی داشته باشد، این لایه مخاط غلیظ اسپرم مرد را جذب کرده، آن را تغذیه کرده و به آن کمک می کند که برای لقاح به سمت تخمک برود.

• مرحله لوتیال :مرحله لوتیال چرخه ماهانه درست پس از تخمک سازی آغاز می شود و شامل روندهای زیر است:

• پس از رهاسازی تخمک، فولیکول خالی به ساختار جدیدی تبدیل می شود که جسم زرد نامیده می شود.

• جسم زرد هورمون پروژسترون را ترشح می کند. پروژسترون رحم را برای کاشت تخمک بارور آماده می کند.

• اگر مقاربت رخ داده و اسپرم مرد تخمک را بارور کرده باشد (روندی که لقاح نامیده می شود)، تخمک بارور (رویان) از لوله رحمی برای اتصال در رحم حرکت می کند. در این مرحله زن بارور محسوب می شود.

• اگر تخمک بارور نشده باشد، وارد رحم می شود. با توجه به اینکه نیازی به حمایتِ بارداری نیست، پوشش رحم درهم شکسته و فرو می ریزد، و چرخه ماهانه بعدی آغاز می شود.

یک زن چه تعداد تخمک دارد؟

اغلب تخمک های موجود در تخمدان بی حرکت می میرند تا در دوره یائسگی به پایان می رسند. در زمان تولد، تقریباً یک میلیون تخمک وجود دارد؛ و در زمان بلوغ، تقریباً 300 هزار تخمک باقی مانده است. از این تعداد، 300 تا 400 عدد در طول دوره باروری یک زن تکامل می یابند. تخمک ها در دوره بارداری، در صورت استفاده از قرص های پیشگیری از بارداری، و در صورت وجود یا عدم وجود چرخه منظم عادت ماهانه نیز از بین می روند.