خانه تاریخی توکلی در فهرست آثار ملی؛ مالک این خانه کیست؟
این خانه واقع در خیابان نواب صفوی 7 به تازگی تبدیل به پایگاه میراث فرهنگی در محدوده حرم مطهر شده و نام آن در فهرست آثار ملی ثبت شده است. زمان ساخت این بنا به دوران قاجار بر می گردد مالک اولیه اش از تاجران آن دوران به نام "کشمشیان" بوده که پس از مرگ در چهل سال قبل این خانه قدیمی با خریداری شخصی به نام "توکلی" به مالکیت وی درآمد.آجرکاری نفیس و کاشی کاری بی نظیر از مهم ترین ویژگی هایی می باشد که این بنا دارد و در تمام بخش های ساختمان از در اصلی گرفته تا نمای خارجی و حتی داخل بنا به وضوح دیده می شود.
ستون های آجری که در نمای ساختمان این بنا مورد استفاده قرار گرفته است و به کتیبه ای در بالای آن ختم می شود زیبایی دوچندان به آن بخشیده است. فضاهای داخلی با استفاده از ارسی از همدیگر جدا شده و دو کتیبه کاشی کاری شده در ورودی بنا قرار گرفته که آیه های «و ان یکاد» و «انا فتحنا لک فتحا مبینا» روی ان حک شده است.
پلان خانه توکلی مشهد
با ورود به خانه توکلی مشهد با حوضچه ای زیبا در وسط حیاط روبه رو خواهید شد و بی شک درختان تنومندی که در باغچه آن کاشته شده است توجه شما را جلب می کند. وقتی که به سوی خانه حرکت کنید این ستون ها و ایوان گچ بری و آجرکاری خانه است که شما را مجذوب خود می کند.
مجموعاً 5 ستون آجرکاری شده در ایوان خانه تاریخی توکلی قرار داده شده است که بسیار ظریف و خلاقانه تزیین شده اند و هنر معماری ایرانیان را به رخ می کشند. وجود کتیبه هایی در بالای ستون های آجری و مزین شدن آن ها به دو آیه شریفه «انا فتحنا لک فتحا مبینا» و «و ان یکاد»، زیبایی نمای ساختمان را دوچندان کرده و جلوه ای ویژه به آن بخشیده است. پلان خانه توکلی مشهد که در دو طبقه طراحی شده است اتاق هایی از جنس چوب را در دل خود جای داده است، درواقع اسکلت اصلی این بنا از چوب ساخته شده و در تمام اتاق ها از چوب استفاده شده است. یکی دیگر از ویژگی های بارز این خانه دو طبقه، کاشی کاری و آجرکاریهایی است که بسیار ظرافتمندانه در تمام قسمت های ساختمان بکار برده شده است. درب ورودی، نمای داخلی و نمای بیرونی تماماً با کاشی های نفیسی زینت داده شده اند.
فضاهای داخلی خانه توکلی مشهد به وسیله پنجره های کشویی چوبی به نام “ارسی” از یکدیگر جدا می شوند. شیشه های رنگی و مشبک بکار رفته در این پنجره ها زیبایی خاصی را در فضای داخلی خانه ایجاد کرده است.
شایعاتی در مورد خانه توکلی مشهد
شایعات و افسانه های زیادی در خصوص خانه تاریخی توکلی وجود دارد ازاین رو بسیاری از مردم آن را با نام خانه اجنه می شناسند. همسایگان و محلی های اطراف خانه توکلی معتقدند که در این خانه جنیان رفت وآمد می کنند و همین مسئله سبب شده تا این بنای تاریخی سالیان درازی متروکه باقی بماند به طوری که هنوز هم بسیاری از مردم شهر از وجود چنین بنایی در شهر بی خبرند.
یکی از اصلی ترین دلایلی که سبب شده خانه توکلی مشهد با نام خانه اجنه شناخته شود، تعدد اتاق ها و تودرتو بودن آن ها بوده است. همچنین روشنایی کم عمارت نیز دلیل دیگری شد تا این نگرش غلط در مورد این اثر تاریخی شکل گرفته و گسترش یابد.
البته رفت وآمد فقرا و کارتن خواب ها به این خانه در سیاهی شب نیز بر گسترش این باور اشتباه بی تأثیر نبوده و همین امر سبب ترس و وحشت در بین اهالی شده بهطوریکه هنوز هم خیلی از اهالی از آن با نام خانه اجنه یاد می کنند.
در خانه تاریخی توکلی از چه چیزهایی می توان بازدید کرد؟
همین که از حرم رضوی خارج شوید و به سمت پایین راه بیافتید، چند بنای تاریخی را در مسیر خود می بینید و تابلوی موزه مکتب خانه نیز توجه تان را جلب می کند. از همان ابتدا سردر زیبای ورودی خانه با تزیینات نفیسش چشم ها را به تسخیر در می آورد. از در چوبی وارد خانه که شدید، حوضچه زیبایی در وسط خانه و باغچه ای در اطراف آن می بینید که دیوارهای اطرافشان پر از نقش و نگارهای رنگین است. اینجا فضای گرم و صمیمی خانه های قدیمی را حس می کنید و این در حالی است که از طراحی نما، ایوان، کتیبه ها و ارسی های چوبی آن لذت می برید. داخل این خانه ۲ طبقه اتاق های چوبی متعددی وجود دارد که تعدادی از آن ها فضای قدیمی مکتب خانه ها را به نمایش گذاشته اند. در مکتب خانه ملاباجی مجسمه مومی بانوانی را می بینیم که با لباس های محلی آن دوران گرد هم نشسته اند و به تحصیل مشغولند. مکتب خانه ملا نیز مکتب خانه های پسرانه را به تصویر کشیده است. در قسمت های دیگری از خانه توکلی نحوه فلک زدن در مکتب خانه ها و آموزش خوشنویسی نیز به نمایش در آمده است. به غیر از این موزه، جزئیات معماری و تزئینات بنا واقعا دیدنی است. طاق نما و لمبه کوبی های اتاق نشیمن، سادگی مطبخ و زیرزمین، ارسی چوبی و شیشه های رنگی اتاق سه دری و طاق نماهای پستو نه تنها چشمان هر بازدیدکننده ای را به خود خیره می کنند بلکه زمینه خوبی برای عکس های اینستاگرامی خواهند بود.
مرمت خانه تاریخی توکلی
شهرداری مشهد پس از اینکه مالکیت خانه تاریخی توکلی را در دست گرفت، برنامه های بازسازی و مرمت این بنای تاریخی را در دستور کار خود قرار داد. در سال ۱۳۸۹ شمسی، مرمت خانه توکلی شروع شد. بخش های مختلفی از این بنای تاریخی تخریب شده بودند و بخش های دیگر از آن نیز دچار ترک خوردگی بودند. برخی اقدامات نیز برای جلوگیری از آسیب دیدگی در آینده ضروری بودند. پس از حدود دو سال، مرمت خانه تاریخی توکلی تکمیل شد. از جمله اقدامات صورت گرفته برای مرمت این بنای تاریخی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعویض عایق پشت بام از کاه گل به قیروگونی
- ساخت دیوار بین دو قسمت نوکرنشین و اعیان نشین که تخریب شده بود
- جمع آوری مصالح فرسوده و اجرای مجدد بخش هایی از بنا با مصالح مناسب
- استفاده از عایق رطوبتی برای دیوارهای نمناک
- ترمیم ترک حد فاصل سقف با دیوارها
- ترمیم ترک های داخل ساختمان
- ترمیم آجرکاری نمای ساختمان
- ترمیم سقف چوبی
- ترمیم کف حیاط
- ترمیم درب و پنجره
فصل مناسب برای بازدید از خانه تاریخی توکلی چه زمانی است؟
اگر علاقه مند به گشت و گذار در شهر مشهد باشید باید بلیط هواپیما مشهد را برای روزهای بهاری رزرو کنید وگرنه آب و هوای گرم یا بسیار سرد گریبان گیرتان می شود. البته در ماه های بهاری نباید انتظار داشته باشید شهر خلوت باشد چون ایام پرترددی برای گردشگران به حساب می آید.
چگونه به خانه تاریخی توکلی برویم؟
از آنجایی که فاصله خانه توکلی تا حرم رضوی حدود ۵۵۰ متر است، به طبع دسترسی وسایل نقلیه عمومی در این منطقه به شکل گسترده ای خواهد بود. با سوار شدن به خطوط بی آر تی ۳، ۸۳ و ۸۴ می توانید در یکی از ایستگاه های نزدیک حرم مثل ایستگاه ۱۷ شهریور پیاده شوید. بعد از زیارت، از درب حرم که خارج شدید به سمت خیابان نواب صفوی بروید. در مسیر خود تابلوی خانه تاریخی را می بینید.
از چه جاهای دیدنی دیگری می توان بازدید کرد؟
- حرم مطهر رضوی: ۵۵۰ متر
- خانه تاریخی داروغه: ۶۰۰ متر
- مصلی قدیمی مشهد: ۱.۲ کیلومتر
- گنبد خشتی: ۱.۴ کیلومتر
- موزه نادری: ۲.۲ کیلومتر
چه هتل هایی در نزدیکی خانه تاریخی توکلی برای اقامت وجود دارند؟
- هتل حیات شرق: ۴۰۰ متر
- هتل مائده: ۶۰۰ متر
- هتل رضویه: ۷۵۰ متر
- هتل مشهد: ۹۵۰ متر
- هتل جواد: ۱ کیلومتر
آشنایی با خانه پیشه وران مشهد
