آشنایی با میدان حسن‌ آباد تهران

حسن آباد نام میدانی در جنوب غرب تهران است که در تقاطع خیابان امام خمینی با خیابان حافظ و خیابان وحدت اسلامی قرار دارد. این میدان در گذشته با نام های میدان ملک المتکلمین، میدان هشت گنبد و میدان ۳۱ شهریور نیز خوانده می شد و امروزه یکی از دیدنی ترین بخش های بافت قدیمی تهران به شمار می رود.

شکل و شمایل این میدان کمی با میدان های دیگر متفاوت است. با قدم گذاشتن در آن با فضایی روبه رو می شوید که گرداگرد آن را 4 ساختمان در برگرفته است و هشت گنبد بر فراز آنها خودنمایی می کند. همین ساختمان ها چهره ای متفاوت به این میدان بخشیده و آن را سوژه خوبی برای عکاسان کرده اند. نام این اثر از تاریخ 5 اسفند 1376 با شماره 1977 در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و میراثی مهم برای کشور به شمار می رود.

چرا میدان حسن آباد؟

• یکی از آثار به جا مانده از تهران قدیم است.
• می توان آن را یکی از نمادهای تهران قدیم برشمرد.
• در بافت قدیمی تهران واقع شده است و جاذبه های دیدنی بسیاری در نزدیکی آن قرار دارند.

تاریخچه میدان حسن آباد تهران

میدان حسن آباد میدانی متفاوت در ایران است! میدانی که شکل و شمایل آن با میدان های دیگر کلی تفاوت دارد. کافی است در سفر به تهران سری به این میدان بزنید تا با آجر به آجر میدان حسن آباد سفری به صد سال پیش را آغاز کنید و محو معماری خاص و اروپایی آن بشوید. حسن آباد نه تنها معماری زیبایی دارد بلکه تاریخی جذاب را نیز در سینه خود نگاه داشته است. تاریخی از چگونگی ساخت آن تا نام های بسیاری که داشته و در نهایت دلیل نام گذاری آن به میدان حسن آباد! قدیم ترها به آن هشت گنبد هم می گفتند؛ شاید وجود 8 گنبدی که دورتادور میدان خودنمایی می کردند، دلیلی مناسب برای این نام گذاری بود.

ملک المتکلمین، میدان پهلوی، میدان هشت گنبد و میدان 31 شهریور نام هایی بود که این میدان بدان در میان مردم شهرت داشت. این میدان که در بافت قدیمی شهر تهران قرار گرفته است، امروزه یکی از دیدنی ترین بخش های بافت قدیمی پایتخت به شمار می رود. اما چرا حسن آباد؟

داستان نام گذاری میدان حسن آباد به سال های دور باز می گردد. به آن سال هایی که خبری از این میدان نبود و در مکان فعلی آن باغی بزرگ وجود داشت. این باغ بخشی از املاک میرزا یوسف آشتیانی ملقب به مستوفی الممالک بود. این شخص که یکی از رجال قاجار بود ه است، پسری به نام حسن داشته و بعد از گسترش تهران و برای زنده نگه داشتن نام پسر خود، این محدوده را حسن آباد نام گذاری کرد. بعد از فوت میرزا یوسف باغش به تکه های کوچکتری تقسیم شد و درخت ها قطع و خانه ها جایگزین آن شد. در نهایت، در اواخر دوره قاجار بود که میدان حسن آباد شکل مسکونی به خود گرفت و تنها دو چهارراه داشت و با روی کارآمدن آقا بوذرجمهری به عنوان رئیس شهرداری تهران، چهارراه حسن آباد به میدانی بزرگ با مساحت 6 هزار مترمربع تبدیل شد.

میدان حسن آباد قدیم

در میان 700 میدان پایتخت میدان حسن آباد چیز دیگری است! این میدان با داشتن چهار ساختمان یک شکل در چهار طرف خود به سبک اروپایی ساخته شده است و شاید به همین دلیل آن را به عنوان متقارن ترین میدان پایتخت می شناسند. جالب است بدانید که میدان حسن آباد، میدانی است که از آن برای الگوبرداری میدان های زیادی از جمله میدان امام استفاده شده است. از دیگر ویژ گی های این میدان قدیمی، ایجاد واحد اطفائیه بلدیه و یا همان ایستگاه آتش نشان امروزی در آن بوده است.

معماری میدان حسن آباد

مهم ترین ویژگی معماری در حسن آباد، متقارن بودن این میدان است که متاسفانه در گذر ایام بوسیله حوادث طبیعی و غیرطبیعی از قرینه بودن درآمده است. چهارراه حسن آباد که از بین رفت یکی از معماران ارمنی به نام قلیچ باقلیان کار خود را برای ساخت ساختمان های اطراف این میدان آغاز کرد. ساختمان هایی که در چهار طرف این میدان خواهید دید، شاهکار همین معمار ارمنی است.

قلیچ باقلیان چهار ساختمان شبیه به هم که هر کدام دارای دو گنبد بودند، را در چهار طرف میدان به سبک اروپایی ساخت. ساخت میدان چند صد ساله حسن آباد با ساختمان های قرینه در چهار طرف میدان حسن آباد در سال 1309 به پایان رسید تا امروزه اروپایی ترین میدان پایتخت را شاهد باشیم. در نهایت بهتر است بدانید که این میدان در سال 1377 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مجسمه میدان حسن آباد تهران

همان طور که گفته شد میدان حسن آباد در دوره یکی از معروف ترین مشروطه خواهان یعنی مستوفی الممالک ساخته شده است. در همان زمان یک مجسمه سه متری از همین شخص در میدان ساخته و نصب شده بود. این مجسمه یک تندیس تمام قد از مستوفی الممالک بود که شاهکاری از استاد ابوالحسن صدیقی نقاش و مجسمه ساز برجسته ایرانی بوده است. متاسفانه به دلایل نامعلومی این مجسمه به انبار پارک شهر منتقل و بعد از آن کلی ناپدید شد. بر سر این مجسمه چه آمد خدا می داند!

دیدنی های اطراف میدان حسن آباد

• موزه مقدم
• کافه های خیابان سی تیر
• موزه پست و مخابرات در باغ ملی
• موزه آبگینه

گشت و گذار در میدان حسن آباد

ساختمان های چشم نواز دور میدان حسن آباد را قلیچ باقلیان با نظارت معمار برجسته ی ارمنی، لئون تادوسیان ساخت. نشانی از معماری سنتی ایرانی در این ساختمان ها به چشم نمی خورد و سبک رنسانس دارند. تادوسیان در فرانسه مهندسی ساختمان خوانده بود و به جز میدان حسن آباد، معماری کاخ مرمر را در کارنامه درخشان خود دارد. گنبدهای بالای بناها را نیز استاد اکبر نکووقت تک معروف به استاد اکبر خواهرزاده به زیبایی ساخت.

در قسمت بانک ملی فروشگاه های ابزارفروشی قرار دارند و در گوشه شمال غربی میدان، قدیمی ترین گورستان تهران وجود داشته است که اکنون به جای آن نخستین ایستگاه آتش نشانی شهر دیده می شود. کنار گورستان، حمامی قدیمی واقع شده بود که در گذشته، اهالی محله باور داشتند در آن جن وجود دارد و شب ها از آن سروصدا به گوش می رسد. حمام سال ها پیش تخریب شد.

اگر از این نقطه به سمت بالا حرکت کنید، به فروشگاه های مبلمان اداری و محصولات چوبی می رسید. اگر به سمت میدان برگردید، پاتوق نقاش هایی را می بینید که با سطل های رنگ منتظر مشتری نشسته اند. رنگی ترین و زنده ترین گوشه حسن آباد، ضلع جنوب غربی میدان محسوب می شود که پر است از فروشگاه های کاموافروشی. فصل سرما که سرمی رسد، مشتریان کاموا چنان زیاد می شوند که برای عبور از آن نقطه باید از لابلای آن ها راه باز کنید. گاری های دست فروش نیز همان جاها دیده می شوند. زمستان ها لبوی داغ و تابستان ها هلو و زردآلو می فروشند.

سال ها است تمام محدوده دور میدان سنگ فرش شده و رفت و آمد ماشین ها ممنوع است. اگرچه هنوز آن را میدان می نامیم؛ اثری از میدان وجود ندارد. ماشین ها از خیابان یک طرفه امام خمینی در جهت شرق به غرب حرکت می کنند. از زیر میدان، زیرگذر حسن آباد می گذرد و خیابان حافظ را به محدوده سنگلج و پارک شهر در ابتدای وحدت اسلامی وصل می کند. ایستگاه متروی حسن آباد درست دور میدان سربرآورده است و ساعت هایی که مترو می رسد، موج جمعیت را روانه خیابان می کند.

اگر می خواهید یک دل سیر زیبایی های میدان حسن آباد را ببینید، آخر شب بروید و روی یکی از نیمکت های کنار میدان بنشینید. توقع سکوت نداشته باشید؛ اما آن قدر خلوت خواهد بود که با خیال آسوده به تماشای ساختمان های زیبای منحنی شکل بنشینید. درست می گویند که شب زشتی ها را می پوشاند. صبح که بشود، منظره آجرهای دوده گرفته، کابل های برق روکار ساختمان ها، صدای بوق ماشین ها و غرش موتورها میدان را برمی دارد.

بازدید مجازی از میدان حسن آباد

با تور مجازی زیر می توانید به پیاده روی در میدان حسن آباد تهران بپردازید. این فیلم که به صورت ۳۶۰ درجه فیلم برداری شده، یکی از فیلم های تهیه شده توسط آقای میلاد موسوی است که با تهیه فیلم هایی از این دست و انتشار آن ها در کانال خود، مخاطبان را به گردش مجازی در دیدنی های شهرهای مختلف دعوت می کنند. در این فیلم ها شما با کشیدن تصویر در حال پخش به جهت های مختلف می توانید انتخاب کنید که چه منظره ای را ببینید.

دسترسی به میدان حسن آباد

این میدان از شرق و غرب با خیابان امام خمینی یا همان سپه قدیم، از شمال با خیابان حافظ و از جنوب با خیابان وحدت اسلامی یا همان شاهپور قدیم در ارتباط است.

اگر قصد رفتن به این میدان را دارید شاید راحت ترین راه برای رسیدن به آن خط ۲ مترو است. این مترو در قسمت شمال و جنوبی میدان دو خروجی دارد و راحت ترین دسترسی را به میدان دارد. اگر از مترو خوشتان نمی آید می توانید از اتوبوس های خط 269، 270 و یا 271 استفاده کنید. این خطوط اتوبوسرانی در غرب میدان ایستگاه دارند و می توانید به راحتی به میدان برسید.

اگر قصد رفتن به این میدان با وسیله شخصی را دارید باید بدانید که خیابان امام خمینی از شرق به غرب یک طرفه است. شما باید از میدان امام خمینی به سمت غرب حرکت کنید تا به میدان حسن آباد برسید. خیابان حافظ هم از شمال به جنوب یک طرفه است اما این خیابان از زیر میدان گذر می کند و مستقیما به خیابان وحدت در جنوب میدان وصل می شود. پس اگر می خواهید در خودرو و در حال حرکت این میدان را تماشا کنید باید بدانید که خیابان حافظ انتخاب خوبی نیست. راستی این را هم بدانید که میدان حسن آباد در محدوده طرح ترافیک قرار دارد.

آشنایی با محله درکه ی تهران