به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از خبرآنلاین، در ساعت صفر ۲۴ آبان ماه با اجرای طرح بهبود مصرف بنزین ضمن اعمال سهمیه بندی، قیمت بنزین سهمیه ای با رسیدن به ۱۵۰۰ تومان ۵۰ درصد و بنزین آزاد با نرخ ۳ هزار تومان ۲۰۰ درصد افزایش یافت.
با تغییر قیمت بنزین روی پمپ های بنزین سراسر کشور، به تدریج موافقان و منتقدان اصلاح قیمت این فرآورده نفتی استراتژیک مقابل هم صف آرایی کردند، بنابراین درحالی که تمام اقتصاددانان روی این که قیمت بنزین در ایران نسبت به کشورهای منطقه و جهان بسیار پایین است، اتفاق نظر دارند، اما برخی کارشناسان به طور عمده درباره زمان و نحوه اجرای این طرح انتقادات خود را مطرح کردند.
سود قاچاق بنزین چقدر است؟
براساس پژوهشی در مورد اصلاح نظام یارانه بنزین که از سوی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری منتشر شد، سود قاچاق بنزین به ترکیه ۱۵ هزار و ۶۰۵ تومان، به ترکمنستان ۴ هزار و ۸۰۵ تومان، به آذربایجان ۵ هزار و ۳۴۵ تومان، پاکستان ۸۴۵۰ تومان، عراق ۷۵۰۵ تومان، افغانستان ۹۱۲۵ تومان و ارمنستان ۱۴ هزار و ۹۳۰ تومان است. این مقایسه با بنزین هزار تومانی و نرخ بنزین کشورهای همسایه صورت گرفت است و حتی مقایسه با نرخ دلار و همچنین قیمت گازوییل نیز مشخص شده است.
برآوردها نشان می دهد حجم قاچاق بنزین از کشور حدود ۲۰ میلیون لیتر است که با ثابت نگه داشتن قیمت بنزین و در عین حال افزایش نرخ ارز و وجود تورم، روز به روز صرفه قاچاق بنزین افزایش یافته؛ تا جایی که در سال ۹۷ حدود ۲۲ میلیون لیتر بنزین از کشور قاچاق شد.
قیمت واقعی بنزین چقدر است؟
محاسبات نشان می دهد حجم یارانه پنهان پرداختی به بنزین در ایران بسیار بالاست. این رقم به ۱۸۰ هزار میلیارد تومان در یک سال می رسد. هر چند اتاق بازرگانی این رقم را برابر با ۲۰۰ هزار میلیارد تومان محاسبه کرده است.
بر این اساس با احتساب قیمت ۴۷ سنت برای هر لیتر بنزین فوب خلیج فارس، برپایه دلار ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی، قیمت تمام شده بنزین در خلیج فارس برابر با ۵۴۰۰ تومان است که این رقم با احتساب هزینه های حمل ونقل به نزدیک ۶ هزار تومان می رسد.
به این ترتیب حتی قیمت بنزین آزاد در ایران نصف قیمت تمام شده و واقعی بنزین در کشور است. این بدان معناست که هر چند حجم یارانه پنهان کاهش یافته است، اما همچنان رقم آن قابل توجه خواهد بود.
در عین حال، برخی با مدنظر قرار دادن قیمت ۵ هزار تومان همچنان معتقدند که بنزین مشمول دریافت یارانه پنهان سنگینی است که با وجود افزایش قیمت ها، همچنان پرداخت آن ادامه دارد.
اثرات بلند مدت افزایش قیمت بنزین چیست؟
علی سرزعیم، معاون سابق وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و از موافقان افزایش قیمت بنزین معتقد است: افزایش قیمت بنزین سیاستی است که سختی های در کوتاه مدت برای ۵ دهک بالای جامعه دارد و منافعی نیز برای ۵ دهک پایین جامعه در پی دارد.
به گفته او، ۵ دهک بالای جامعه که عموما خودرو دارند، یعنی نیمی از جامعه ایران خودرو دارد، نمی خواهند تغییری در وضع موجود رخ دارند. گروهی هم که ضعیف تر و در استان های دورافتاده هستند، نمی توانند منافع خود را بیشتر نشان دهند و پیگیری کنند. بنابراین لازم است که ما از سیاست افزایش قیمت بنزین دفاع کنیم، چون در کوتاه مدت به فقرزدایی کمک می کند؛ گرچه رفاه نیمه بالای جامعه را تا حدی پایین می آورد. اما اگر این سیاست را اجرا نکنیم، فقر نیمه پایین جامعه با سرعت بیشتری صورت می گیرد.
با تدبیر اشکالات سهمیه بندی بنزین رفع شود
احمد توکلی، نماینده سابق مجلس نیز در دفاع از سهمیه بندی بنزین تاکید دارد: تصمیم دولت در سهمیه بندی بنزین قابل دفاع است، اما به شکل بد و نامناسب آن را به اجرا درآورد و جزییات و مکمل های لازم را ندید، بنابراین عده ای اگر بخواهند از این آب گل آلود ماهی بگیرند، مطمئن باشند این ماهی بر آنها حرام خواهد شد، چون آنها در این وضعیت نه تنها مرهمی بر زخم مردم نمی گذارند، بلکه سعی می کنند نمک به زخم مردم بپاشند. اگر کسی با نیت سوءاستفاده انتخاباتی اظهارنظر یا کاری کند، نباید او را تحویل گرفت.
به اعتقاد وی، باید با تدبیر اشکالات سهمیه بندی بنزین را رفع کرد.
دو قوه دیگر کنار دولت باشند
در همین حال، عباس سلیمی نمین، فعال سیاسی اصولگرا درباره تصمیم اخیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا در افزایش قیمت بنزین عنوان می کند: در عرصه مدیریت اتخاذ تصمیمات مهم و استراتژیک منوط به یک سری شرایطی است به عبارتی برای رفع یکسری مشکلات جدی باید الزاماتی مورد توجه قرار گیرد که بحث بنزین هم از جمله این موارد بود.
وی، تصمیم دولت در اجرای طرح افزایش قیمت بنزین را ارزنده توصیف می کند و می گوید: اگرچه به لحاظ مدیریتی باید اقدام دولت را تحسین و مورد تشویق قرار داد، اما این تایید به معنای آن نیست که دولت در اجرای چنین طرح های مهمی با ریسک بالا خود را بی نیاز از بررسی های کارشناسی قوی بداند. به عبارتی نفس اینکه دولت قصد دارد تصمیمی مهم اتخاذ کند، نباید به این معنا باشد که بی نیاز از نظرات کارشناسی و انجام رفتارها اقناعی جدی در جامعه است.
او با بیان این که کلیت تصمیم دولت در افزایش قیمت بنزین را ضروری می دانم، تصریح می کند: فکر می کنم در نحوه اجرا باید به گونه ای دیگر عمل می شد که البته هنوز هم دیر نشده و بهتر است تا با بحث های کارشناسی برای جامعه توضیح داده شود که بیشترین نفع و بهره را از تصمیم افزایش قیمت بنزین جامعه خواهد برد. نباید اینگونه تصور شود که نیازی به این کارها نبوده و جامعه کاملا همراه است.
راهی جز افزایش قیمت بنزین وجود نداشت؟
نرسی قربان، کارشناس اقتصاد انرژی نیز معتقد است: با هیچ منطقی نمی شد بنزین را به نرخ هزار تومان فروخت؛ چراکه این قیمت حتی هزینه های تولید بنزین در داخل کشور را نیز پوشش نمی داد.
این کارشناس ارشد اقتصادی تاکید می کند: متاسفانه برخورد با افزایش قیمت برخی اقلام چون بنزین، برخوردی غیراقتصادی است و شاید بهتر بود در چهار سال گذشته تعدیل قیمت گام به گام در دستور کار قرار می گرفت.
وی با اشاره به افزایش نرخ تورم در فاصله سال های گذشته، می گوید: بنزین از سال ۱۳۹۴ تا کنون به قیمت هزار تومان در کشور عرضه می شود اما شما دست روی هر کالایی بگذارید، می بینید که چندین برابر گران شده است، طبیعی است این فاصله عجیب و غریب قیمتی برخی را به سوء استفاده از وضعیت تشویق می کند.
او به انتقاد برخی از کارشناسان مینی بر اینکه میزان افزایش نمی تواند سدی مقابل قاچاق باشد، اشاره می کند و متذکر می شود: برخی می گویند فاصله قیمت بنزین در ایران با کشورهای همسایه بسیار بالاست و هنوز با قیمت ۳ هزار تومان نیز قاچاق بنزین توجیه اقتصادی دارد، اما مساله این است که با همین افزایش میزان سود قاچاقچیان کاهش یافته و البته با نظارت دقیق تر به لحاظ اجرای طرح سهمیه بندی می توان به کاهش میزان قاچاق این فرآورده نیز امیدوار بود.
تصمیم دولت شجاعانه بود
محمد رویانیان، رییس ستاد سوخت دولت احمدی نژاد نیز می گوید: این تصمیم مسئولین برای سهمیه بندی بنزین شجاعانه بوده است.
او اعتقاد دارد تورم ناشی از این تصمیم دربرابر جلوگیری از آلودگی هوا، برابر قاچاق بنزین و برابر خسارت های بزرگ واردات بنزین تقریبا هیچ است، اما دولت باید مردم را قبل این تصمیم تاریخی توجیه می کرد.
قیمت بنزین، بهانه تسویه حساب سیاسی با دولت نشود
در این میان، یک فعال سیاسی اصولگرا و عضو هیات رییسه مجلس نهم با تاکید براینکه مجلس اجازه افزایش قیمت بنزین را به دولت داده است، می گوید: همه شخصیت ها و جناح های کشور وظیفه دارند در اجرای هرچه بهتر این طرح همدل و همراه باشند و تخریب دولت در این راستا پسندیده نیست.
حجت الاسلام حسین سبحانی نیا تاکید می کند: واقعیت غیرقابل انکار این است که قیمت بنزین در کشور ما پایین بوده و ضرورت تغییر و افزایش آن از مدت ها قبل مطرح بوده است. در واقع همیشه تاکید شده که باید یک تجدیدنظری در قیمت بنزین و دیگر حامل های انرژی صورت بگیرد.
او با بیان این که حتی مجلس به دولت اجازه داده بود که بتواند هرسال افزایش قیمت داشته باشد، می گوید: در حال حاضر اگر انتقادی مطرح است، به زمان اجرای این طرح است که می توانست حساب شده تر باشد و درعین حال با شیب ملایم تری انجام بگیرد.
سبحانی نیا با اشاره به این که نباید در این شرایط به دنبال تسویه حساب های سیاسی با دولت بود، تاکید می کند: در حال حاضر دولت در وضعیتی قرار دارد که باید امور کشور را با توجه به این شرایط اقتصادی پیش ببرد. از سویی از قاچاق هم جلوگیری کند، پس اگر نقدی مطرح می شود باید منصفانه باشد.
افزایش قیمت بنزین تماما خیر مطلق است
سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران نیز می گوید: اصلاح قیمت بنزین فی نفسه یک گام بلند به سمت عدالت اجتماعی است. این طرح ناقص است و ما باید در رابطه با سایر حامل های انرژی مانند گاز هم این طرح را اجرا کنیم. البته در موضوع گاز کار راحت تر است و به سختی بنزین نیست، چراکه می توان قیمت گاز را دهک بندی کرد، ولی همین سهیمه بندی و افزایش قیمت بنزین نه تنها یک گام بلند به سمت عدالت اجتماعی است، بلکه یک ضرورت تعویق و تعویق ناپذیر است.
او تصریح می کند: واقعیت قضیه این است که افزایش قیمت بنزین تماما خیر مطلق است؛ چراکه این صرفه جویی به کشور این امکان را می دهد که روزانه ۵ تا ۸ میلیون لیتر به صادرات سوختش اضافه کند. ضمن این که صادرات سوخت در شرایط تحریمی بسیار ساده تر از صادرات نفت است. نکته دوم که بسیار اهمیت دارد این است که این اصلاح قیمت ها یک گام بلند به سمت عدالت اجتماعی است که ضریب جینی را به سرعت اصلاح می کند. از سوی دیگر باید به این نکته توجه کرد که هم اکنون سطح عمومی قیمت ها نسبت به ۲۰ ماه قبل ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کرده و چون سهم اصلی این افزایش قیمت روی مواد غذایی بوده توده های مردم بیشترین فشار را تحمل کرده اند و این مساله نشان می دهد که تصمیم اخیر تصمیم بسیار درستی در راستای تحقق عدالت اجتماعی بوده است.
قیمت بنزین روی تورم کالاها اثر ندارد
همچنین غلامرضا مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام می گوید: قیمت بنزین چند سالی بود که ثابت بود و تورم شتابان پیش می رفت و باید نرخ آن نیز اصلاح می شد و انباشته نمی شد. اما این انباشتگی پیش آمد و امروز قیمت بنزین ارزش نیمی از ارزش پنج الی شش سال پیش را دارد.
به اعتقاد وی، پایین بودن قیمت حامل های انرژی به خصوص بنزین باعث رشد مصرف آن بوده که این موضوع نگران کننده بود. زمانی بود که ما ۵۰ میلیون لیتر تولید می کردیم و مصرف هم همان حد بود، ولی اکنون تولید ما ۱۱۰ میلیون لیتر است.
مصباحی مقدم متذکر می شود: افزایش قیمت حامل های انرژی و بنزین ضرورت داشت. افزایش قیمت بنزین هیچ تاثیری بر افزایش قیمت های دیگر کالاها ندارد؛ چراکه اثر هزینه ای ندارد. تجربه دولت قبل نیز نشان داد که ۸۰ درصد خودروها سهمیه ۶۰ لیتری برایشان کفایت می کند و مابقی از رفاه برخوردارند و می توانند پول مصرف مازاد را بپردازند و همین بنزین ۳ هزار تومنی برای آنها است. دولت برای بخش های مختلف باید تمهیدات لازم را انجام بدهد تا مشکلی پیش نیاید و مردم اطمینان خاطر داشته باشند.
4 سال پیش
4 سال پیش