بارداری و سلامت جنین در بارداری، همواره مهمترین دغدغه هر پدر و مادري است. از ضروری ترین مراقبت های دوران بارداری، انجام آزمایش هایی است که باید برای مطمئن شدن از سلامت جنین انجام شود. برخی از این تست ها برای همه مادران باردار لازم است. اما بعضی از آنها با توجه به نظر متخصص و در مواردی انجام می شود که ممکن است سلامتی جنین در خطر باشد. احتمال بروز برخی از اختلالات و نقایص نیز از موارد مهم است. با توجه به اینکه بعضی از آزمایش های دوران بارداری با خطر بالایی برای مادر و جنین همراه هستند، باید دقت داشت آزمایشی که کمترین آسیب را به جنین و مادر وارد می کند و بالاترین دقت را دارد انجام شود.
نقایص هنگام تولد نوزاد در رحم رخ می دهد. برخی از مواد شیمیایی و داروها که تراتوژن نامیده می شوند می توانند خطر نقایص مادرزادی را افزایش دهند. در 14 روز اول بارداری تراتوژن ها یا هیچ نقصی ایجاد نمی کنند یا منجر به سقط می شوند. بین 15 تا 60 روز بارداری (در طول سه ماهه اول) اندام های اصلی رشد می کنند. جنین بیشتر مستعد اثرات تراتوژن ها است و نقایص شدید هنگام تولد می تواند ایجاد شود. تراتوژن ها تنها علت نقایص مادرزادی نیستند بلکه ژنتیک نیز نقش دارد. هیچ راهی برای جلوگیری از نقایص مادرزادی وجود ندارد. در نهایت عوامل محیطی و ژنتیکی با هم درگیر می شوند که منجر به این مشکلات می شوند.
مراقبت از جنین در دوران بارداری
گرچه رحم مادر ، جایگاه مطمئن و محفوظی است که جنین میتواند در آن رشد و نمو کند ، ولی ممکن است داروها ، سموم ، اشعه و عوامل بیماری زا بر روی جنین درون رحم اثر نماید و ناهنجاری هایی در جنین پدید آورد.هر مادر بارداری هراس دارد که نکند نوزادش غیرطبیعی ، بدشکل و با ناهنجاری به دنیا بیاید. اولین سوال مادر بعد از زایمان این است که (( آیا بچه ی من سالم است؟ )) و دومین سوال او این است که (( نوزاد من دختر است یا پسر؟ )).
در حقیقت در حدود 20 درصد از ناهنجاری های کودکان ، ارثی است و 80 درصد بقیه به مشکلات دوران حاملگی یا زایمان مربوط می شود که در نتیجه کودک را مبتلا به ناهنجاری و عقب افتادگی می سازد.
بنابراین با توجه توصیه های پزشک میتوان از بیشتر این گونه ناهنجاری ها جلوگیری کرد. مشخص شده است که اگر مادری در دوران حاملگی ، بعضی از داروها را مصرف کند ، سبب ناهنجاری در جنین او میشود و تعداد پرشماری دارو نیز به عنوان داروهای مشکوک شناخته شده است ، مانند آسپرین و شربت های سرفه.
چون شش هفته ی اول دوران بارداری زمانی است که اعضای جنین در حال تشکیل شدن است ، بنابراین مصرف دارو در این زمان اثرات بد و زیان بار زیادی دارد. اگر مادر در دوران حاملگی نکات زیر را رعایت کند ، احتمال ایجاد ناهنجاری در کودک او کاهش می یابد.
- مادر حامله هیچگاه نباید به توصیه دوست و آشنا دارویی مصرف کند. مادر حامله ، به هر علتی به پزشک مراجعه می کند ، باید یادآور شود که حامله است.
- اگر مادر حامله به عکسبرداری نیاز پیدا کند ، باید به پزشک متخصص عکسبرداری یادآور شود که حامله است.
- مادر حامله باید از تماس با هر کس که مبتلا به بیماری عفونی است ( مخصوصا بیماریهای ویروسی ) اجتناب کند.
- مادر باید از واکسن های لازم قبل از بارداری و واکسن هایی که تزریق آنها در هنگام بارداری زیانی ندارد ، به توصیه ی پزشک متخصص در موقع مناسب استفاده نمایید.
مصرف الکل در دوران بارداری باعث چه مشکلاتی می شود؟
الکل عامل اصلی نقایص مادرزادی در دوران بارداری است. هنگامی که یک فرد باردار الکل مصرف می کند کودک او نیز الکل مصرف می کند. مصرف الکل در دوران بارداری می تواند منجر به سندرم الکل جنین شود. مصرف الکل باعث مشکلات زیر می شود:
- نقص قلب، کلیه یا استخوان
- ناتوانی ذهنی
- محدودیت رشد داخل رحمی (رشد ضعیف نوزاد در دوران بارداری)
- مشکلات بینایی و شنوایی
- میکروسفالی (سر کوچک و اختلال در رشد مغز)
- ضعف هماهنگی
الکل به راحتی از جفت وارد خون جنین می شود. در خون نوزاد متولد نشده الکل به غلظت های مشابه در خون والدین باردار می رسد. با این حال جنین فاقد آنزیم مورد نیاز برای تجزیه الکل است. در عوض نوزادان برای پاک کردن الکل از آنزیم های جفتی و مادری استفاده می کنند. الکل ممکن است آسیب جدی به سیستم عصبی نوزاد وارد کند. این نه تنها رشد سلول های عصبی را مختل می کند بلکه آنها را نیز می کشد.
سیگار کشیدن در دوران بارداری مضرر است؟
بهتر است قبل از بارداری سیگار را ترک کنید. با این حال برای والدینی که هنوز سیگار می کشند هرگز ترک آن دیر نیست. علاوه بر این افراد باردار باید از دود سیگار دوری کنند. نوزاد متولد شده از والدینی که در دوران بارداری سیگار می کشند ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- شکاف لب
- شکاف کام
- محدودیت رشد داخل رحمی
- مرده زایی
- زایمان زودرس
ماری جوانا یا سایر داروهای تفریحی سلامت جنین را تهدید می کنند؟
ماری جوانا رایج ترین ماده مخدر تفریحی است. برخی از کارشناسان معتقدند که ماری جوانا تراتوژنیک نیست و باعث نقایص مادرزادی نمی شود. علاوه بر این برخی ارتباطات بین مصرف ماری جوانا در دوران بارداری و مشکلات بعدی رشد عصبی در کودک وجود دارد. این موارد می تواند شامل تکانشگری و بیش فعالی و همچنین مشکلات استدلال انتزاعی و بصری باشد. بهتر است افراد در دوران بارداری سیگار نکشند.
کار کردن مادر در دوران بارداری
اگر مادر باردار به علت نیاز یا علاقه مندی مایل است در دوران بارداری کار کند ، مانعی وجود ندارد ، ولی اگر مادر یا پزشک احساس می کند یا مشکوک است که کار کردن مادر ، سلامت او و جنین او را در معرض خطر قرار می دهد ، مخصوصا به علت آلودگی های محیط کار و غیره ، باید از کار کردن اجتناب نماید.
کار کردن مادر در محیط مناسب موجب آرامش و لذت او خواهد شد و میتواند تا روزهای قبل از زایمان خود کار کند. بعضی از مادرانی که کار دفتری دارند و با کامپیوتر و ماشین های مختلف کار می کنند نگران اثر سوء این دستگاه ها هستند ، ولی باید گفت چنین ماشین هایی اثر سوئی بر جنین نخواهند داشت.وظیفه ی همسر مادر بارداری که در خارج از منزل کار می کند این است که به همسر خود در امور خانه و غیره کاملا کمک کند تا مادر حامله تحت فشار زیاد قرار نگیرد.
عفونت در دوران بارداری به چه علت است؟
برخی از عفونت ها در دوران بارداری می توانند منجر به نقایص مادرزادی شوند. با دوری از افراد بیمار، شستن مکرر دست ها و پخت کامل گوشت می توان از بسیاری از عفونت ها جلوگیری کرد. علاوه بر این واکسن های خاصی از فرد در برابر عفونت هایی که می توانند منجر به نقایص مادرزادی شوند محافظت می کند.
ویروس زیکا چه ویروسی است؟
ویروس زیکا در نوزادانی که از والدین آلوده متولد می شوند باعث نقایص مادرزادی می شود. این نقایص مادرزادی شامل میکروسفالی (سر کوچک) و ناهنجاری های مغزی است.
داروهای تجویزی در دوران بارداری چه داروهایی هستند؟
بسیاری از داروها دارای اثرات نامطلوبی هستند که می توانند بر بارداری تأثیر بگذارند. با این حال تنها حدود 30 دارو تراتوژن شناخته شده است که می تواند باعث نقایص مادرزادی شود. اثرات بالقوه تراتوژنیک شامل موارد زیر است:
سمیت های رفتاری (به عنوان مثال عوارض جانبی داروها که عملکرد فعالیت های- روزمره را مختل می کند)
- مرگ جنین محدودیت رشد داخل رحمی
- ناهنجاری ها
- مسمومیت های نوزادان
تالیدومید برای درمان بیماری صبح استفاده می شد اما منجر به ناهنجاری های عمیق در نوزادان می شود. در اینجا برخی از داروهای شناخته شده تراتوژن وجود دارد:
- کاربامازپین
- سیکلوفسفامید
- دی اتیل استیل بوسترول
- ایزوترتینوئین
- لیتیوم
- فنی توئین
- تتراسایکلین
- وارفارین
کمبود اسید فولیک منجر به چیزی می شود؟
فولات یا اسید فولیک نوعی ویتامین B است. در دوران بارداری نیاز به فولات بین پنج تا ده برابر افزایش می یابد زیرا این ویتامین به جنین منتقل می شود. تشخیص کمبود فولات در دوران بارداری دشوار است و حتی یک فرد با تغذیه مناسب نیز ممکن است آن را تجربه کند. نکته قابل توجه این است که سبزیجات سبز رنگ دارای برگ فولات هستند. عوامل زیر نیاز به فولات را در والدین افزایش می دهد:
- داروهای ضد تشنج
- شیر دادن
- کم خونی همزمان
- عفونت
- رژیم غذایی نامناسب
شرایط مزمن سلامتی به چه صورت است؟
دیابت کنترل نشده در دوران بارداری و همچنین چاقی قبل و در دوران بارداری می تواند هر دو خطر نقایص مادرزادی و سایر بیماری های جدی سلامتی را افزایش دهد. اگر دیابت در دوران بارداری کنترل ضعیفی داشته باشد قند خون بیشتر می تواند بر جنین و والدین تأثیر بگذارد. نوزادانی که از والدین مبتلا به دیابت متولد می شوند معمولاً بسیار بزرگتر و اندام های بزرگتری دارند که این امر روند زایمان را بسیار دشوارتر می کند. این نوزادان همچنین قند خون کمی پس از تولد دارند. علاوه بر این نوزادان متولد شده از والدین مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای تولد نوزاد مرده و جنین در معرض خطر سقط جنین هستند:
- زردی
- بی حالی
- تغذیه نامناسب
- لرزش
افراد مبتلا به دیابت قبل از بارداری باید سعی کنند وزن مناسبی داشته باشند.
باید و نبایدهای خانه تکانی در دوران بارداری
