به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، تغییرات ناگهانی و مهمی که از لحاظ جسمی در نوجوان اتفاق می افتد، در کنار تغییر در علائق ، نگرشها ، احساسات ، روابط و ... رفتارها و کردارهای جدیدی را در نوجوان سبب می شود و اغلب با بروز مشکلات جدیدی که موجب عدم سازگاری نوجوان با محیط می شوند. این تغییرات ویژگی خاصی به این دوران می بخشند که آن را به عنوان یک مرحله انقلابی و مشکل از رشد می شناسند و در تعابیری آن را به مثابه یک مرحله بحرانی معرفی می کنند. .
.تغییرات هورمونی و بدنی این دوران، کنجکاوی و سوال هاي زیادی برای فرزندان ایجاد مي کند که شاید از نظر والدین پراسترس ترین این سوال ها در حوزه مسائل دوران بلوغ و مسائل جنسی باشد.
والدین زیادی هستند که با مشاهده کنجکاوی های نوجوان خود سراسیمه شده و نمی دانند چه کنند. به سراغ یکی از متخصصان حوزه نوجوانان رفتیم تا موضوع کنجکاوی های دوران بلوغ را مورد واکاوی قرار دهیم. دل آرام واعظی نژاد، روان شناس بالینی و درمانگر نوجوانان، در این شماره همراه ما بودند.
کنجکاوی های طبیعی یا بی شرمانه؟
واعظی نژاد درخصوص کنجکاوی های دوران بلوغ به والدین توصیه مي کند: از سوال ها و واکاوی های نوجوانان خشمگین یا متعجب نشوید. کنجکاوی های جنسی در سنین نوجوانی امری طبیعی است؛ چراکه کودک دیروز، امروز نوجوانی است که یک دنیا سوال و مشغله ذهنی درباره خود، هویت خود، هویت جنسی خود، اندام خود و… دارد. این کنجکاوی های نوجوانانه بخش مهمی از سلامت روانی و زندگی آینده را شکل مي دهند و ارتباط مستقیمی با موفقیت و عزت نفس دارند. حتی زبان بدن والدین هم در این زمینه مهم است. وقتی فرزندتان سوالی در این باره مي پرسد اگر چشمان تان از تعجب گرد شود، از شرم سرخ شوید، برافروخته و عصبانی شوید و… مسلما راه را برای مراجعات بعدی فرزندتان به خود مي بندید. اگر هنوز کاملا آماده پاسخ به نوجوان تان نیستید و هنگام پاسخ مضطرب مي شوید یا دقیق نمی دانید چطور به او پاسخ دهید، مي توانید بگویید: «به سوال تو فکر و دراین باره جست وجو مي کنم و در فرصتی دیگر برایت توضیح مي دهم». نکته مهم این است که کنجکاوی های فرزندان از چه طریقی پاسخ داده شود و فرزند ما از چه منبعی اطلاعات کسب کند تا سلامت او به خطر نیفتد. این جاست که نقش، اهمیت آموزش جنسی و مسائل بلوغ به نوجوانان پررنگ مي شود.
آموزش یعنی «چشم و گوش باز کردن»؟
هنوز هم وقتی صحبت از آموزش بلوغ و مسائل جنسی نوجوانان به میان مي آید بعضی از والدین تصور مي کنند اتفاق ناهنجاری قرار است رخ دهد. بعضی تصور مي کنند آموزش جنسی یعنی آموزش مقاربت، عمل جنسی، صحبت درباره زایمان و… این درمانگر نوجوان، توضیح مي دهد: اگرچه اطلاعات فیزیولوژیکی درباره اندام های جنسی هم بخشی از این آموزش هاست اما بخش بسیار مهم آموزش های دوران بلوغ، سلامت جنسی و هویتی نوجوانان است. درحقیقت تربیت جنسی و آموزش های بلوغ، تمام اقدامات کوچک و بزرگ در جهت آگاهی بخشی جنسی است که از بدو تولد فرزند انجام مي دهیم، مثل آگاهی دادن در رابطه با هویت جنسی، نقش های جنسیتی، نیاز جنسی و خطرهاي احتمالی که ممکن است برای نوجوانان اتفاق بیفتد. درحقیقت مهم ترین هدف آموزش جنسی این است که یک زندگی سالم و موفق زناشویی را برای فرزندان ایجاد کنیم که در کنار این هدف اصلی یعنی در کنار زندگی سالم، بقای نسل و آرامش هم مدنظر است.
چرا باید با فرزند خود درباره بلوغ صحبت کنیم؟
واعظی نژاد در پاسخ به این سوال مي گوید: «در دنیای امروز که با یک سرچ ساده در اینترنت و شبکه های اجتماعی، مي توان به هزاران هزار عکس، فیلم و مطلب دسترسی داشت، بخواهیم یا نخواهیم نوجوانان ما به اطلاعاتی که درباره آن کنجکاوند دست خواهند یافت. رفتار والدین در تربیت جنسی و شکل گیری هویت جنسی نوجوانان مي تواند بسیار کلیدی باشد. اگر والدین در این زمینه نقش خود را انجام ندهند یا به بهانه این که «چشم و گوشش باز مي شود»، نوجوانان را در دنیایی از اطلاعات بعضا غلط و تحریک کننده رها کنند، رسانه ها، همسالان، شبکه های اجتماعی و… این نقش و وظیفه را برعهده گرفته و مسیر ذهنی فرزندمان را به دست مي گیرند. آن وقت است که انواع و اقسام اطلاعات اشتباه، خطرها و آسیب ها در انتظار نوجوانان خواهد بود. به علاوه این که این آموزش ها در محیط سالم خانواده، مدرسه یا کلینیک ها اتفاق مي افتد که بسیار ایمن تر و مطمئن تر از محیط های دیگری است که نوجوان امروزی به آن ها دسترسی دارد. در این صورت مي توان دیدگاه های والدین درباره مسائل جنسی، هنجارها، ارزش های اخلاقی جامعه و خانواده نسبت به این مسائل را به فرزندان آموزش داد. به این ترتیب والدین و اولیای مدرسه یا متخصصان مرجع مطمئنی برای سوال های نوجوان مي شوند و تا حد زیادی مي توان جلوی ورود اطلاعات غلط یا تحریک کننده را گرفت.»
یک دستاورد مهم آموزش های دوران بلوغ
واعظی نژاد یکی از مهم ترین دستاوردهای آموزش های دوران بلوغ را شکل گیری هویت جنسی دانسته و مي گوید: «هویت جنسی یعنی آگاهی از نقش مرد و زن، وظایف و ویژگی های دو جنس و همچنین رضایت از نقش خود به عنوان یک مرد یا زن در جامعه. این رضایتمندی مي تواند نقش بسیار مهمی در شکل گیری عزت نفس افراد بازی کند. والدین، اولیای مدرسه و یا متخصصان، موظفند اطلاعات درست و موثق درباره این نقش ها و ویژگی ها با نوجوانان ارائه کنند. نتیجه آگاهی بخشی صحیح هم شکل گیری یک هویت جنسی درست و در ادامه، عزت نفس بالا و آرامش و شادی بیشتر در زندگی فرزندان خواهد شد.»
آموزش ها از چه زمانی آغاز شود؟
درباره سن آغاز آموزش های بلوغ از این درمانگر نوجوان پرسیدیم. او پاسخ مي دهد: «درحقیقت نمی توان قاعده کلی را در نظر گرفت. با توجه به حساسیت های زیاد این موضوع، سن معیار و ملاک خوبی برای شروع آموزش های جنسی نیست. تفاوت های فردی در این زمینه بسیار مهم است و باید در نظر گرفت که هر کودک یا نوجوانی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد. افراد مختلف ممکن است در سنین مختلفی کنجکاوی های جنسی نوجوانانه را داشته باشند، ممکن است یک کودک هشت ساله سوال ها، کنجکاوی و نیاز به آموزش های جنسی داشته باشد اما فردی دیگر در پانزده سالگی. والدین باید با فرزند خود ارتباط داشته باشند و بدانند در چه حد اطلاعات یا کنجکاوی های جنسی دارد. کودکی که هیچ سوالی در این خصوص ندارد هنوز آمادگی دریافت آموزش ها را ندارد، همچنین فرزندی که اطلاعات زیادی از طرق مختلف به دست آورده، زمان آموزش او دیر شده است. بنابراین وقتی مشاهده کردید فرزندتان کنجکاوی، پرس وجو و سوال های خود را در زمینه مسائل جنسی آغاز کرده بهترین زمان برای آموزش هاست. بنابراین میزان اطلاعات و کنجکاوی های نوجوان تعیین کننده سن شروع آموزش هاست.
در برابر سوال های دوران بلوغ چه بگوییم؟
واعظی نژاد، روان شناس پاسخ مي دهد: «وقتی فرزندمان سوالی درباره مسائل جنسی مي پرسد باید بفهمیم منظور او از این سوال چیست. گاهی ممکن است فرزند ما سوالی بپرسد اما فکر و تصور ما چیزی فراتر از آن سوال باشد. مي توانیم از این سوال شروع کنیم که: «خودت چی فکر مي کنی؟»، «درباره این سوال چه مي دانی؟»، «تا به حال چه چیزهایی درباره آن شنیدی یا با دوستانت صحبت کرده ای؟». به این ترتیب متوجه مي شویم تا چه حدی درباره موضوع اطلاعات دارد. در این وضعیت والدین باید اطلاعات او را تصحیح کرده و فقط یک گام جلوتر از آن را با زبانی ساده و قابل فهم برایش توضیح دهند. نکته این است که لزومی ندارد والدین خیلی فراتر از اطلاعات فرزند رفته و همه چیز را برایش توضیح دهند.»
با شرم خود چه کنیم؟
بسیاری از والدین صحبت دراین باره را شرم آور مي دانند و مي پرسند چطور با فرزند خود درباره مسائل دوران بلوغ صحبت کنیم؟ واعظی نژاد مي گوید: «والدین در این مواقع باید سطح شرم متناسبی داشته باشند. به این معنا که نه خیلی شرم زده و خجل باشند، نه بیش از حد بی پروا و صریح. هر دوی این رویه ها مي تواند اثر نامطلوبی بر شکل گیری ذهنیت فرزندان به جا بگذارد. شرم زدگی بیش از حد و صحبت های غیرمستقیم امکان خطا را بالا مي برد، ممکن است فرزند ما دریافت درستی از اطلاعات نداشته باشد و منظور والدین را به خوبی متوجه نشود. به علاوه این طور به او القا مي شود که مسائل جنسی بسیار شرم آور و ننگین است؛ به این ترتیب هیچگاه برای حل تعارضات و مشکلات خود مراجعه نخواهد کرد، زندگی زناشویی او تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. از طرفی اگر بسیار بی پروا و صریح دراین باره صحبت کنید، ممکن است نوعی وقاحت و جرات کاذب در فرزندان ایجاد شود که دامنه خطرها و آسیب ها را افزایش مي دهد. پس بهتر است در برابر سوال ها و کنجکاوی های فرزندتان صبورانه، علمی و منطقی پاسخگو باشید.
نگران مشغله ذهنی نوجوان نباشید
یکی از نگرانی های والدین این است که تصور مي کنند نوجوانان بعد از دریافت آموزش ها، ممکن است مشغله ذهنی نسبت به این مسائل در فرزندان ایجاد شود یا افکار جنسی در آن ها پرورش یابد. واعظی نژاد توضیح مي دهد: «واقعیت این است که این نگرانی تا حدودی درست است و نوجوان ممکن است مشغله ذهنی داشته باشد، هیجان زده شود، بخواهد اطلاعات بیشتری کسب کند یا اطلاعات خود را با همسالان در میان بگذارد و… اما باید بدانید این مشغله ذهنی زمان محدودی دارد و امری طبیعی است. همان طور که هرکسی بعد از مواجه شدن با اطلاعات جدید، تا مدتی درباره آن مشغله ذهنی خواهد داشت و نیاز به کشف بیشتری در خود احساس مي کند. باید گفت بعد از مدتی مشغله ذهنی و هیجان فروکش مي کند و دانش و اطلاعات باقی خواهد ماند. آن وقت است که فرزند ما مي تواند به دور از هیجانات، از دانش و اطلاعات خود برای بهبود زندگی آینده اش بهره مند شود.»
