معبد هندوها یا پرستشگاه بُتِ گوران یکی از آثار تاریخی شهر بندرعباس در استان هرمزگان است که در مرکز این شهر قرار دارد. ساختمان این معبد، در سال 1310 (قمری) مقارن با 1267 خورشیدی در زمان حکومت محمدحسنخان سعدالملک حاکم وقت بندرعباس، از محل جمعآوری هدایای هندوها، توسط تجار هندی ساخته شدهاست. طرح این بنا از معماری پرستشگاههای هندی متأثر است.
در کرانه شمالی قدیمیترین و اصلیترین خیابان و منطقه اداری و تجاری بندر عباس، معبد هندوها چشم هر تازهواردی را به خود جلب میکند. شیوه و سبک معماری این بنا، آدمی را به یاد معابد هندوها و هندوستان میاندازد. این معبد، معبد هندوها است نه گبرها؛ اما از آنجا که مردم قدیم بندر عباس، هندوهای مقیم این شهر را به نام گور یا گبر میشناختند، معبد نیز در زبان مردم بومی به پرستشگاه بتگوران شهرت یافته است و همچنان مردم محلی کموبیش آن را به همان نام میشناسند.
معبد هندوهای بندر عباس در سال 1310 هجری قمری، برابر با 1270 خورشیدی، در زمان حکومت محمدحسن خان سعدالملک بنا شد. جمیعت هندوهای مقیم بندر عباس در زمان احداث معبد، شامل حدود یک صد نفر میشد که غالبا به کار تجارت مشغول بودند. این معبد برای نیازهای این جمعیت که از سالهای 1300 تا 1344 خورشیدی در این شهر سکونت داشتند، ساخته شده است.این معبد یکی از آثار منحصربهفردی است که از سوی تجار شهری به نام شیکار پور از غرب هند ساخته شد. زمانی که آنها بندر عباس را ترک کردند، بتهای معبد و طاقچه محراب را با خود بردند. این بنا پس از آن زمان کمکم مخروبه شد تا اینکه از طریق سازمان میراث فرهنگی در چند نوبت تحت تعمیر اساسی قرار گرفت.
پرستشگاه بتگوران نشانهای زنده از روابط تجاری باشکوه میان هندیها و ایرانیها است؛ نشانی که امروز آنچنان مورد کم توجهی قرار گرفته است که کمتر کسی به آن با دیده دقت مینگرد. مردم بومی بندر عباس هم با ویژگیهای تاریخی این بنا بیگانهاند؛ زیرا اطلاعات زیادی از این بنا و معماری معبد هندوها ندارند.
در ساخت معبد هندوهای بندر عباس از لاشه سنگ، ملات گل و ساروج، سنگهای مرجانی خاک و گچهای ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده است. نمای ظاهری معبد مخروطی شکل با رنگ سفید و شیارها و کنگرهای طولی است.
اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که روی آن گنبدی قرار گرفته است. در اتاق آن طاقچه و قابهای کور به چشم میخورد و دورتادور اتاق نیز چهار راهرو وجود دارد که در گذشته زوار به دور آن زیارت میکردند. داخل راهروها حجرههای کوچکی است که برای طلبههای مکتب برهمنی در نظر گرفته شده است و داخل برخی از اتاقها نقاشیهای مذهبی دیده میشود که یکی از مهمترین آنها خدای فلوت زن به نام کریشنا است.
از داخل راهرو غربی راهپلههای مارپیچی وجود دارد که به بام معبد منتهی میشود. این راهرو ساق معبد است و از جرزهای پس روندهای تشکیل میشود که الهامی از معماری ایرانی هستند. چهار نورگیر در چهار طرف این فضای چند ضلعی روی جرزها وجود دارد و گنبد عظیمی با لایههای ذوزنقهای و تزیینات آیین هندویی دیده میشود. در قسمت ضلع شرقی گنبد نیز تالار بزرگی وجود دارد که تالار اجتماعات بوده است و در آن نقاشیهای مختلفی به چشم میخورد که هرکدام از آنها بیانگر فلسفه خاصی از اعتقادات مختلف مردم هند است. این معبد در گذشته دارای حیاطی وسیع بوده که در حاشیه آن تعدادی درختان بومی وجود داشت. امروزه بخشی از حیاط در جریان تعریض خیابان از بین رفته است.
قسمت اصلی بنا، گنبدخانه است که به شکل چهار گوش و گنبدی بر روی آن است. در زیر این گنبد، بت اعظم را قرار داده بودند و 4 نورگیر در چهار طرف اتاق اصلی وجود داشته است. همچنین روی دیوارها نقاشیهای آئینی و طاقچه و قابها دیده می شوند. در دور تا دور این اتاق نیز راهروهایی برای گشتن به دور معبد و زیارت وجود داشته است. اتاقک هایی که همگی دارای ﻃﺎﻗﭽﻪ بودند و ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻫﺎیی بر روی این طاقچه ها گذاشته می شد.
72 برجک مخصوص هندو ها نیز بر روی گنبد معبد دیده می شوند که در میان گنبد، میله بزرگی به عنوان نشانگر حقیقت محور زمین و آسمان است.
در این معبد دسترسی آسانی به وسایل نقلیه وجود دارد، همچنین وجود اقامتگاه در نزدیکی معبد، وجود رستوران و کافی شاپ در اطراف معبد حتئز اهمیت است. پوشش شبکه و آنتن دهی نیز در این مسیر فوق العاده است.
معبد تاریخی هندوها یا پرستشگاه بت گوران در استان هرمزگان نمونه ای بی نظیر از معماری هند در ایران به حساب می آید. این معبد در سال 1267 شمسی توسط معماران هندی برای هندوهایی که در این منطقه ساکن بودند، بنا به دستور استاندار بنادر در آن زمان، محمدحسن خان سعدالمالک ساخته شده است. این معبد با مساحت 300 متر، دارای یک اتاق بزرگ مربع شکل و یک راهرو است. طاقچه ای با سقف گنبدی شکل نیز در معبد ساخته شده است.این بنا در مرکز بندرعباس واقع شده است و تبدیل به بازارچه ای شده بود که مدت ها توسط فروشندگان محلی استفاده می شده است.
