با سر گیجه های دوران بارداری چه کنیم؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، در دوران بارداری هورمون پروژسترون سبب افزایش جریان خون به سمت جنین می شود. در نتیجه فشار خون کاهش یافته و جریان خون در مغز مادر نیز کاهش پیدا می کند. این مساله علت سرگیجه در باردار می باشد. در طول دوره ی بارداری، عدم تعادل یا سرگیجه، ممکن است باعث شود که مادران باردار احساس ضعف و بی حالی کنند، یا حتی گاهی زمین بخورند. اما نگران نباشید، این مشکل یکی از علایم نسبتاً شایع بارداری است که با رعایت چند نکته می توان آن را درمان و در مواردی از وقوع آن پیشگیری کرد.

علت سرگیجه در بارداری

احساس سبکی سر در اوایل بارداری احتمالاً به این علت است که بدن مادر هنوز حجم خون خود را برای تامین گردش خون بیشتر در بارداری افزایش نداده است. بدن هم اکنون باید نیازهای دو نفر را بر طرف کند، هم مادر و هم جنین. به همین دلیل در حدود هفته 12 بارداری یا در سه ماهه دوم بارداری، رحم در حال رشد می تواند به عروق خونی بدن مادر فشار وارد کند و علت سرگیجه در بارداری باشد به خصوص هنگامی که مادر به پشت بخوابد.

سطح بالای پروژسترون نیز می تواند سبب شل و باز شدن عروق خونی شود، که در نتیجه گردش خون به سمت جنین افزایش یافته اما در بدن مادر باردار کاهش می یابد و سبب کاهش فشار خون می گردد. این مساله باعث می شود خون کمتری به مغز برسد و در نتیجه احساس سرگیجه ایجاد شود. از دیگر علت سرگیجه در بارداری، افت قند خون یا از دست دادن آب بدن است. یکی دیگر از احتمالات احساس ضعف در دوران بارداری این است که بدن در این دوران به علت نیاز جنین، گرم و پر حرارت و در حال صرف انرژی بیشتری است. بنابراین اگر زمان طولانی در اتاق بیش از اندازه گرم و گرفته سپری کنید، و علاوه بر آن لباس های تنگ و خیلی گرم نیز پوشیده باشید، ممکن است احساس سبکی در سر و سرگیجه ایجاد گردد.

برای جلوگیری از سرگیجه در بارداری چه اقداماتی انجام بدهیم؟

می توانید کارهایی را برای به حداقل رساندن احساس سرگیجه در بارداری انجام بدهید. درادامه، بعضی از دلایل معمول سرگیجه در بارداری و همچنین اقدامات احتیاطی لازمی را که می توانید انجام بدهید، بیان می کنیم:

۱. سریع از جایتان بلند نشوید

وقتی نشسته اید، خون در پاهایتان جمع می شود. اگر وقتی که بلند می شوید، بدن تان نتواند خود را سازگار کند، خون کافی از پاها به قلب تان باز نمی گردد. درنتیجه، دچار افت ناگهانی فشار خون می شوید و این مسئله باعث ایجاد احساس سرگیجه و ضعف در شما می شود.

برای جلوگیری از این حالت، به سرعت از روی صندلی یا تخت خواب خود بلند نشوید. وقتی دراز کشیده اید، ابتدا به آرامی بنشینید و برای چند دقیقه در حالتی نشسته با پاهای آویزان در کنار تخت، باقی بمانید و سپس به آرامی از جای خود بلند شوید.

وقتی برای مدتی طولانی در یک جا می ایستید، خون در پاهایتان جمع می شود. اگر در وضعیتی قرار دارید که نمی توانید حرکت کنید و راه بروید، سعی کنید پاهایتان را تکان بدهید تا گردش خون را افزایش دهید. پوشیدن جوراب های واریس (support stockings) نیز می تواند به گردش خون در نیمه ی پایینی بدن کمک کند.

۲. به پشت نخوابید

در سه ماهه ی دوم و سوم بارداری، رحمِ درحال رشد می تواند موجب فشرده شدن ورید بزرگ (بزرگ سیاه رگ زیرین) شود. ورید بزرگ، خون را از نیمه ی پایینی بدن به قلب و وریدهای لگنی بازمی گرداند و درنتیجه ی فشرده شدن آن موجب کندشدن گردش خون در پاها می شود. صاف خوابیدن روی پشت یا به اصطلاح، تاق باز خوابیدن می تواند موجب بدتر شدن این مشکل شود.

حدود ۸٪ زنان باردار در سه ماهه ی دوم یا سوم دوران بارداری به سندروم افت فشار در حالت طاق باز (supine hypotensive syndrome) دچار می شوند. اگر شما نیز با این مشکل روبه رو هستید، به این معنی است که وقتی به پشت یا در حالت طاق باز می خوابید، قلب تان خون کمتری را پمپ و فشارخون شما افت می کند و به همین دلیل تا زمانی که وضعیت خود را تغییر ندهید، احساس اضطراب، سبکی سر و حالت تهوع دارید.

برای جلوگیری از این مشکل، به جای اینکه صاف روی پشت خود بخوابید، به پهلو بخوابید. قرار دادن بالشی در پشت بدن یا زیر باسن کمک می کند که در حالت خوابیده به پهلو باقی بمانید (یا دست کم به اندازه ای کج باشید که مانع از فشرده شدن بزرگ سیاه رگ زیرین توسط رحم شود).

۳. به طور منظم بخورید و بنوشید

وقتی به اندازه ی کافی غذا نمی خورید، قند خون تان پایین می آید و دچار افت قندخون (هیپوگلیسمی، hypoglycemia) می شوید و افت قندخون نیز موجب احساس سرگیجه یا ضعف می شود. این حالت در زمان بارداری بیشتر ایجاد می شود. با خوردن وعده های غذایی کوچک و متعدد درطول روز (به جای خوردن ۳ وعده ی غذایی بزرگ)، می توانید از پایین آمدن بیش ازحد قندخون خود جلوگیری کنید. وقتی از خانه بیرون می روید نیز، تغذیه سالم و مختصری را همراه خود داشته باشید.

ازدست دادن آب بدن نیز اثرات مشابهی دارد. بنابراین باید با نوشیدن آب فراوان بدن خود را هیدراته نگه دارید. انجمن پزشکی (Institute of Medicine) به زنان باردار توصیه کرده است که در روز حدود ۱۰ لیوان ۸ اونسی (تقریبا ۲۵۰ سی سی) آب یا نوشیدنی های دیگر بنوشند. در زمان ورزش کردن یا گرمی هوا به مقدار آب بیشتری نیاز دارید. (اگر ادرارتان به رنگ زرد تیره یا کدر است به این معنی است که به اندازه ی کافی مایعات نمی نوشید.)

۴. از گرمای زیاد دوری کنید

قرار گرفتن در اتاقی گرم یا حمام و دوش داغ باعث گشاد شدن رگ های خونی می شود و فشارخون را پایین می آورد و باعث احساس سرگیجه شود. اگر در گرمای زیاد احساس سرگیجه می کنید، از حضور در مکان های فاقد تهویه و شلوغ پرهیز کنید و به جای پوشیدن لباسی ضخیم، چند لباس را روی هم بپوشید تا درصورت احساس گرما، لباس های رویی را دربیاورید. به جای حمام و دوش داغ، حمام و دوش گرم بگیرید و حمام را خنک نگه دارید.

۵. در ورزش کردن، زیاده روی نکنید

گاهی ورزش کردن باعث می شود که نفس نفس بزنید و احساس ضعف کنید. درست است که ورزش کردن به گردش خون کمک می کند، ولی نباید بیش ازحد به خودتان فشار بیاورید. زیاد به خودتان سخت نگیرید و هر زمان که احساس خستگی یا ناتوانی کردید، استراحت کنید.

چه عوامل دیگری می توانند علت سرگیجه در بارداری باشند؟

دلایل دیگری نیز وجود دارد که موجب سرگیجه در بارداری می شود و گاهی تشخیص (یا جلوگیری از) آنها ساده نیست، ولی کارهایی وجود دارد که می توانید انجام بدهید:

۱. سنکوپ وازوواگال (vasovagal syncope)

بعضی افراد وقتی به شدت عطسه، ادرار یا مدفوع می کنند، دچار سرگیجه می شوند، چون این کارها می تواند باعث افت فشارخون و ضربان قلب شود و احساس سرگیجه و ضعف را ایجاد کند. (وازوواگال یعنی عصب واگ شما بر سیستم گردش خون تان اثر می گذارد و سنکوپ هم به معنی ضعف کردن است.) کم شدن آب بدن، اضطراب و درد هم می تواند به صورت عوامل محرک ایجاد این حالت عمل کنند.

زنان باردار بیشتر درمعرض سنکوپ وازوواگال قرار دارند. پیش از سنکوپ وازوواگال، علاوه بر سبکی سر، معمولا علائمی مانند احساس گرما، رنگ پریدگی، عرق کردن، حالت تهوع، خمیازه کشیدن و نفس نفس زدن سریع (hyperventilation) بروز می کند. این علائم را جدی بگیرید و فورا دراز بکشید تا از ضعف کردن و بیهوش شدن خود جلوگیری کنید.

۲. کم خونی

کم خونی یا آنمی به این معنی است که فرد فاقد گلبول های قرمز کافی برای انتقال اکسیژن به مغز و سایر اندام های بدن است. کم خونی موجب ایجاد احساس سرگیجه می شود. کمبود آهن رایج ترین دلیل آنمی است. بنابراین حتما باید مواد غذایی سرشار از آهن مصرف کنید و در دوران بارداری (به ویژه در سه ماهه ی دوم و سوم) از مکمل های غذایی حاوی آهن استفاده کنید. درصورت ابتلا به کم خونی ممکن است که پزشک مکمل آهن جداگانه ای را نیز برای تان تجویز کند.

۳. اضطراب

وقتی احساس اضطراب دارید، سریع تر نفس می کشید و دچار سرگیجه می شوید. اگر با توصیه های معمول موفق به غلبه بر اضطراب و کاهش استرس دوران بارداری خود نشدید، از پزشک تان بخواهید که شما را به روان شناس یا روان درمانگر مناسبی ارجاع دهد تا بتوانید با راهنمایی ها و کمک او از استرس و اضطراب خود رها شوید.

چه زمانی سرگیجه در بارداری جدی است و باید با پزشک تان تماس بگیرید؟

این مسئله که گاهی و در بعضی اوقات به خاطر گرما، گرسنگی یا به سرعت بلندشدن از جای خود دچار سرگیجه شویم، علامت هشداردهنده ای نیست. ولی اگر دچار سبکی سر مداوم، سرگیجه های مکرر یا هر نگرانی دیگری هستید، به پزشک تان مراجعه کنید.

درصورت مشاهده ی هریک از علائم زیر به پزشک خود مراجعه کنید:

• سردرد شدید؛
• تاری دید؛
• اختلال در گفتار؛
• تپش قلب؛
• بی حسی؛
• مورمور شدن (خواب رفتن دست و پا)؛
• درد قفسه سینه؛
• تنگی نفس؛
• خون ریزی واژینال.

همچنین اگر دچار ضعف و بیهوشی شدید یا اگر پس از صدمه به سرتان سرگیجه داشتید، فورا به مراکز درمانی مراجعه کنید. اگر در اوایل دوران بارداری دچار سرگیجه ی همراه با درد شکمی و ضربان تند شدید، با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید. زیرا این موارد می تواند از علائم بارداری خارج از رحم باشد که وضعیتی اورژانسی و اضطراری است.