تامین دلیل چیست و به چه منظور انجام می شود؟
گاهی ممکن است اشخاص برای حفظ اسناد و مدارکی که احتمال دارد در آینده بعنوان دلیل در دادگاه مورد استناد واقع شود درخواست تامین دلیل کنند. دلیل چیزی است که اصحاب دعوی برای اثبات دعوی یا دفاع از خودشان به آن استناد می کنند و تأمین دلیل به معنی حفظ دلایل موجود برای استفاده از آن ها در آینده است و در قالب قرار صادر می شود. مرجع صالح برای درخواست این نوع تامین، شورای حل اختلاف محلی که دلایل و امارات مورد درخواست در حوزه آن قرار گرفته ، تعیین شده و اگر در حوزه مربوطه شورای حل اختلاف نبود، رسیدگی با دادگاه محل است. برای تامین درباره اموال غیر منقول، باید به شورای حل اختلاف محل وقوع ملک مراجعه نمود و برای سایر دعاوی به محل اقامت خوانده مراجعه خواهد شد.
بر طبق قانون آئین دادرسی مدنی درخواست تامین دلیل باید حتما شامل چند مورد باشد:
- مشخصات درخواست کننده و طرف او
- موضوع دعوایی که برای اثبات آن درخواست تأمین می شود
- اوضاع و احوالی که موجب تأمین شده است
بر اساس ماده ۱۵۰ قانون آیین دادرسی مدنی زمان درخواست می تواند قبل از اقامه دعوی و یا در حین رسیدگی باشد. این درخواست می تواند کتبی یا شفاهی باشد. تقاضای تامین دلیل از سوی ذی نفع به شکل یک درخواست نوشته می شود و به تعداد خواندگان به اضافه یک نسخه، همراه با فتوکپی برابر اصل اوراق و اسناد تقدیم شورای حل اختلاف می شود. شورا با احراز فوریت موضوع، درخواست را به یکی از کارشناسان رسمی دادگستری در رشته مربوط ارجاع و پس از حضور مدیر دفتر شعبه مربوطه و کارشناس در محل و جلب نظر کارشناس ، شورا صورتجلسه را با ذکر نظر کارشناس تنظیم می کند.
در چه مواردی می توان تامین دلیل کرد؟
باید بگوییم در هر موردی که احتمال دهیم استفاده از قراین و امارات موجود درمحل یا نزد شخص دیگری در آینده ممکن است متعذر یا دشوار شود می توان از تامین دلیل استفاده کرد. تامین دلیل می تواند از راه هایی از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین، اخذ نظریه کارشناس یا صورت برداری از دفاتر تجاری انجام شود. مثال بارزی که در خصوص اخذ نظریه کارشناس در زندگی روزمره می تواند بسیار متداول باشد، در خصوص خسات وارد شده به وسیله نقلیه است. ممکن است ماشین شما در کنار خیابان پارک باشد و وسلیه نقلیه ی دیگری به آن برخورد و خسارت وارد کند ولی از صحنه متواری شود در اینجا شما ممکن است بخواهید هم طرح دعوا کنید و هم نمی توانید تا پایان دادرسی صبر کنید و می خواهید اتومبیل خود را تعمیر کنید پس بهترین کار این است که نظریه کارشناس را در خصوص ارزیابی خسارت تامین دلیل کنید.
مورد اجباری تامین دلیل
تا اینجا با بیان تعریف تامین دلیل و بیان مثال ها این نکته مشخص شد که شخص ذی نفع، اجباری برای تامین دلیل ندارد بلکه باتوجه به اوضاع و احوال برای فراهم کردن موجبات طرح دعوا یا دفاع از خواسته و ادعای خویش اقدام به تامین دلیل می کند. ولی در یک مورد هست که تامین دلیل موضوعیت دارد یعنی شخص باید این کار را طبق قانون انجام بدهد و آن مورد هم تخلیه عین مستاجره طبق قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۵۶ است. یعنی اگر قرارداد اجاره شما تابع قانون نام برده باشد چون در این قانون اصل بر این است که مادامی که یک سری شرایط فراهم نشده قرارداد اجاره مستاجر تمدید می شود؛ لذا طبق ماده ۱۳ این قانون هرگاه مستاجر به هر علت بخواهد مورد اجاره را تخلیه کند و موجر از تحویل گرفتن ملک خودداری کند مستاجر مکلف است به وسیله اظهارنامه از موجر یا نماینده قانونی وی تقاضا کند که برای تحویل مورد اجاره حاضر شود و اگر ظرف پنج روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه حاضر نشد مستاجر باید ملک را کامل تخلیه کند و این تخلیه را تامین دلیل کند یعنی کلید ملک را به دفتر دادگاه (اکنون در صلاحیت شورای حل اختلاف است در ادامه توضیح داده می شود) تحویل دهد و اگر مستاجر این تامین دلیل را انجام ندهد تعهدات وی طبق شرایط قانونی و اجاره نامه ادامه پیدا می کند.
در دادخواست تامین دلیل چه نکاتی باید قید شود؟
دادخواست تامین دلیل مثل سایر دادخواستها بایستی روی فرم چاپی دادخواست های معمولی بدوی و به تعداد طرفهای تامین دلیل به علاوه یک نسخه باشد.باین توضیح که در ستون خواهان مشخصات و نشانی شاکی و در ستون خوانده مشخصات و نشانی طرف و در ستون خواسته جمله تامین دلیل را می نویسید و در متن دادخواست با ذکر مقدمه،علت تقدیم دادخواست و منظور از آن را نوشته و از دادگاه درخواست جمع آوری و تامین دلیل موجود را مینمائید. فرض میکنیم در مورد خسارت وارده به مغازه شما بر اثر سانحه اتومبیل، می خواهید دادخواست تامین دلیل بدهید. پس از آنکه مشخصات خود و شخصی را که از او شکایت دارید در ستون خواهان و خوانده نوشتید باید موضوع دادخواست را در متن ورقه دادخواست بنویسید :
در تاریخ.......ساعت......آقای.....با اتومبیل شماره....... از خیابان عبور میکرد،به علت سرعت زیاد از خط سیر اصلی منحرف و پس از عبور از پیاده رو با اتومبیل وارد مغازه خرازی فروشی شماره.....متعلق به اینجانب گردید و به در و ویترین و اشیاء داخل ویترین خساراتی وارد کرده و هم اکنون اتومبیل در داخل مغازه است. چون اینجانب ناچارم فورا مغازه را تعمیر و به حالت اول برگردانم و مجددا به کسب و کار مشغول شوم و چون با این اقدامات (یعنی اصلاح خرابیها و خسارات وارده) اثبات مسئولیت و تعهد راننده و صاحب ماشین مشکل و برآورد میزان خسارت تقریبا محال خواهد شد، لهذا از دادگاه تقاضا دارم مقرر فرمایند همین امروز با انتخاب یک کارشناس ساختمان و یک کارشناس ارزیابی اشیاء خرازی، جریان واقعه را ضمن کسب اطلاعات مطلعین و برآورد میزان خسارات وارده براساس نظریه کارشناسان در محل،صورت مجلس و دلائل مربوطه را تامین نمایند.
مراحل صدور تأمین دلیل
- بررسی و تعیین اینکه موضوع تأمین دلیل در محدوده کدام یک از شورا های حل اختلاف واقع است.
- تهیه برگ دادخواست از اوراق شورای حل اختلاف مربوط.
- تنظیم دادخواست بر روی فرم مخصوص به تعداد خواندگان بعلاوه یک نسخه.
- تهیه فتوکپی از هریک از اوراقی که به آن ها استناد می شود به تعداد خواندگان بعلاوه یک نسخه.
- مراجعه به قسمت تطبیق اسناد شورای حل اختلاف مربوط و گواهی کردن برابری فتوکپی با اصل.
- مراجعه به تمبر فروشی مجتمع و الصاق تمبر هزینه دادرسی به دادخواست و تمبر برابر با اصل به فتوکپی ها.
بنا به تجویز ماده ۱۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی که اجازه می دهد در اموریکه فوریت دارد، دادگاه می تواند بدون احضار طرف مقابل دعوی اقدام به تأمین دلیل نماید، لذا هنگام ثبت از مسئول آن باید خواسته شود که، چون موضوع تأمین دلیل فوریت دارد، دادخواست را فوراً به مسئول ارجاع برساند. پس از صدور قرار تأمین دلیل باید با مدیر دفتر دادگاه برای رفتن به محل هماهنگی شود و در صورتیکه تأمین دلیل توام با کارشناسی باشد، مدیر دفتر با وی برای حضور در محل هماهنگی خواهد کرد. در این مرحله باید دستمزد کارشناس را که دادگاه تعیین می کند به صندوق دادگستری پرداخت و رسید پرداخت را ضمیمه پرونده شود.
مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست تأمین دلیل
درخواست تأمین دلیل در صلاحیت شورای حل اختلافی است که دلایل و امارات در حوزه آن واقع است، مگر در نقاطی که شورای حل اختلاف تشکیل نشده باشد که در این صورت باید به دادگاه مزبور داده شود. همچنین بنا به ماده ۲۲ قانون شورای حل اختلاف اگر تأمین دلیل توأم با دعوای اصلی یا در اثناء رسیدگی به دعوای اصلی مطرح شود و رسیدگی به دعوای اصلی در صلاحیت دادگاه باشد، رسیدگی به درخواست تأمین دلیل نیز در صلاحیت دادگاه خواهد بود.
موارد رد درخواست تامین دلیل
در صورتی که مرجعی که به آن مراجعه شده است، صلاحیت رسیدگی به دادخواست تأمین دلیل را نداشته باشد یا درخواست فاقد شرایط باشد، قرار رد درخواست صادر می شود، همچنین در صورتی که درخواست تأمین دلیل فاقد شرایط شکلی لازم باشد، مثلاً هزینه دادرسی پرداخت نشده باشد، قرار رد آن صادر خواهد شد. از سوی دیگر چنانچه درخواست تأمین دلیل، شرایط مذکور در ماده 151 قانون آیین دادرسی مدنی را دارا نباشد، قرار رد صادر خواهد شد و در صورتی که خواهان، درخواست تأمین دلیل را مسترد کند، قاضی قرار ابطال دادخواست را صادر می کند. تأمین دلیل، حفظ دلیل موجود است نه جمع آوری یا تحصیل دلیل؛ و اگر تحصیل دلیل باشد، درخواست تأمین دلیل رد خواهد شد. در این رابطه باید اذعان کرد که رد درخواست از سوی قاضی شورا که همان قاضی دادگستری است، می تواند صورت گیرد و چنانچه فرد ذی نفع اعتراضی داشت، می تواند در مجتمع های قضایی و حقوقی آن را طرح کند.
اعتبار تامین دلیل
به طور کلی باید توجه داشت که هرکس که تقاضای تامین دلیل می کند الزاماً محق نیست. در صورت درخواست، اعتبار دلایل بررسی نمی شود، بلکه این دلایل ضبط می شوند تا در صورت اقامه دعوا اعتبار آن ها در دادگاه بررسی گردد؛ فلذا تامین دلیل نه بر اعتبار دلایل می افزاید و نه از آن می کاهد. این امر در ماده ۱۵۵ آیین دادرسی این گونه بیان شده است: تامین دلیل برای حفظ آن است و تشخیص درجه ارزش آن در موارد استفاده، با دادگاه خواهد بود.
چگونگی اقدام به تامین خواسته در دادگاه
