تصاویر معمولا قسمت اعظمی از توجه مخاطب را در هنگام مطالعه نشریات به خود جلب می‌کنند و در ادامه کپشن آن‌ها مهم‌ترین المانی محسوب می‌شود که خواننده نگاه میکند. همین مسئله موجب شده است تا کپشن نویسی برای عکس از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد و یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که عکاسان باید فرا بگیرند. با رعایت برخی نکات و اصول، میتوان کپشن‌های بهتری برای تصاویر نوشت که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.
کپشن‌های نوشته شده برای عکس‌ها باید اطلاعات پایه مورد نیاز درباره خود تصویر یا پاراگراف مربوط به آن را برای خواننده فراهم سازد و با کلیت مطلب هم ارتباط داشته باشد. ساختار کپشن باید به صورت یکپارچه، دقیق و مختصر باشد تا نشریات بتوانند بدون فوت وقت اقدام به چاپ عکس‌ها در نوشته‌ها نمایند. از دیگر ویژگی‌های یک کپشن مناسب میتوان به شفافیت و تمامیت اشاره نمود. مواردی که چنین عناصری در آن‌ها رعایت نمی‌شود، اطلاعات مورد نیاز را به مخاطب انتقال نمی‌دهند یا ممکن است گمراه‌کننده باشند و تاثیر یک عکس خوب را از بین ببرند.
ساختار کپشن در اغلب مواقع متشکل از چندین جمله است که جمله اول آن توضیحاتی را درباره افراد یا مکان‌های موجود در عکس همراه با جزئیات زمان و مکان ارائه میکند. جمله دوم (و شاید سوم) داده‌های زمینه‌ای بیشتری را برای خواننده فراهم می‌سازد تا بتوانند درک بیشتری از موضوع عکس و ارتباط آن با نوشته داشته باشند. البته باید توجه کرد که فرمت کپشن نویسی برای عکس در نشریات مختلف، متفاوت است و هرکدام از استانداردهای خاصی پیروی می‌کنند. چند نکته ضروری که در کپشن‌ها باید رعایت شوند شامل موارد زیر هستند:
اشخاص و موقعیت عکس به صورت شفاف توضیح داده شود. در عکس‌هایی که بیشتر از یک نفر در آن‌ها دیده می‌شود، معمولا از سمت چپ به راست نام‌ها را عنوان می‌کنیم. در برخی موارد هم نیازی به نام بردن اشخاص نیست و تنها باید توضیحی درباره گروه مشاهده شده داخل عکس ذکر کرد.
تاریخ و زمان ثبت عکس در کپشن باید ذکر شود. این مسئله در عکس‌های خبری اهمیت بسیار بیشتری دارد. تصاویری که اخیرا گرفته شده‌اند، در اولویت قرار می‌گیرند. همچنین اگر از عکس‌های گذشته استفاده می‌شود، حتما باید به آرشیو اشاره نمود.
اطلاعات پس‌زمینه‌ای از اهمیت زیادی برخوردار هستند؛ زیرا به مخاطب کمک می‌کنند تا ارزش واقعی تصویر را درک نمایند. یک یا دو جمله برای ارائه چنین اطلاعات معمولا کافی خواهد بود.
جملات مورد استفاده هنگام کپشن نویسی برای عکس باید به صورت کامل و در زمان حال باشند. البته در حالت کلی، جمله اول به شکل حال نوشته می‌شود و در ادامه ممکن است از زمان گذشته یا آینده برای توصیف عکس استفاده شود.
کپشن باید خلاصه باشد. کپشن‌های خوب از دو جمله خبری تشکیل می‌شوند؛ درحالی که برخی از آن‌ها به دلیل جزئیات و اطلاعات بیشتر نیاز به جمله سوم هم خواهند داشت.
در ابتدا بهتر است صحت اطلاعات خود درباره عکس را بررسی کنید؛ زیرا یکی از مهم‌ترین جنبه‌های ژورنالیسم، دقت داده‌ها است. اگر از اطلاعات اشتباه در کپشن استفاده کنید، ممکن عکس یا نوشته اعتبار خود را از دست بدهد. در نتیجه پیش از نشر هرگونه عکسی، تمرکز ویژه‌ای روی داده‌های بدست آمده از کپشن آن داشته باشید. اگر نتوانستید منبع معتبری برای اطلاعات بدست آورید، بهتر است از انتشار آن‌ها صرف نظر کنید؛ حتی اگر اطمینان بالایی درباره صحت آن‌ها دارید. همچنین از وارد کردن نظرات شخصی به کپشن خودداری کنید و تلاش داشته باشید تا حد ممکن واقع‌گرایانه و توصیفی باشد.
سعی کنید آنچه در عکس واضح نیست را توصیف کنید. کپشن‌هایی که به موارد کاملا واضح در تصویر می‌پردازند، تقریبا بیهوده هستند. برای مثال اگر عکسی از طلوع خورشید ثبت کردید و در کپشن آن هم دوباره به طلوع خورشید اشاره می‌کنید، هیچ چیز جدیدی به مخاطب انتقال نداده‌اید. موارد زیادی مثل موقعیت مکانی، تاریخ دقیق یا شرایط آب و هوایی در اغلب عکس‌ها مشخص نیستند که با پرداختن به آن‌ها در کپشن میتوانید مخاطب را آگاه سازید.
از شروع کپشن با کلمه «یک» خودداری کنید. کلماتی مثل یک (معادل A و An انگلیسی) بسیار ساده هستند و فضای ارزشمند کپشن را بدون دلیل اشغال می‌کنند. اگر کپشن نویسی برای عکس را به زبان انگلیسی انجام می‌دهید، بهتر است از عبارت «The» نیز استفاده نکنید. هچنین توصیه می‌شود کپشن‌ها را با نام اشخاص شروع نکنید و یک عبارت توصیفی درباره آن شخص پیش از نام وی قرار دهید.
اشخاص مهم در عکس را نام ببرید. اگر در عکس شما افراد مهمی وجود دارند که به موضوع نوشته هم ارتباط پیدا می‌کنند، حتما نام آن‌ها باید ذکر شود. اگر نام دقیق اشخاص را نمی‌دانید یا از شهرت چندانی برخوردار نیستند و معلوم کردن هویت آن‌ها کمکی به درک بهتر عکس و نوشته نمیکند، بهتر است از عبارت‌های توصیفی برای اشاره به آن‌ها بهره بگیرید.
تا حد ممکن دقیق باشید. اگر از محل عکسبرداری اطلاع دقیقی ندارید یا افراد داخل آن را نمی‌شناسید، بهتر است به جستجوی بیشتری بپردازید تا صحت اطلاعات خود را تایید کنید. برخی از تصاویر بدون فراهم کردن داده‌های دقیق برای مخاطب، کاربرد چندانی نخواهند داشت. اگر خودتان عکس را نگرفتید، میتوانید با عکاسان آن جهت کسب جزئیات بیشتر تماس داشته باشید. از نوشتن عبارت‌های گنگ به شدت خودداری کنید و سعی کنید با دقت لازم و بدون هیچ ابهامی اطلاعات را بیان نمایید. یکی از شیوه‌های رایج در کپشن نویسی برای عکس، ذکر کلی اطلاعات در ابتدا و سپس شرح بیشتر جزئیات در ادامه است. شیوه گفته شده را میتوان به شکل معکوس نیز استفاده نمود.
وقایع تاریخی را به درستی برچسب بزنید. برای مثال اگر عکسی از یک اتفاق تاریخی مشهور را در نوشته خود درج می‌کنید، بهتر است از برچسب‌های مناسب مثل تاریخ وقوع (حداقل با ذکر سال) استفاده نمایید. ذکر نام منبع، آرشیو یا عکاس (صاحب اثر) هم ضروری خواهد بود.
از افعال زمان حال استفاده کنید. عکس‌های خبری معمولا اتفاقاتی که در روزهای اخیر رخ داده‌اند را به تصویر می‌کشند، در نتیجه بهتر است از افعال حال برای نشان دادن نزدیکی وقوع داستان به زمان فعلی بهره بگیرید. البته این موضوع درباره عکس‌های تاریخی صدق نمیکند و در چنین کپشن‌هایی باید از افعال گذشته استفاده نمایید.
از طنز نابه‌جا پرهیز کنید. اگر عکسی که درحال نوشتن کپشن برای آن هستید موضوعی جدی یا ناراحت‌کننده را بازتاب میکند، به هیچ عنوان از لحن آغشته به طنز برای آن استفاده نکنید. کپشن‌های طنز تنها باید برای عکس‌هایی مورد استفاده قرار بگیرند که موضوع اصلی آن‌ها هم خنده‌دار است یا در نوشته‌هایی که سعی دارند مسائل جدی را دستمایه شوخی نمایند.
ذکر نام صاحب اثر یا منابع مورد استفاده برای جمع‌آوری اطلاعات ضروری است. در اغلب موارد کپشن عکس باید شامل نام عکاس و موسسه صاحب اثر باشد. البته در نشریات تخصصی عکاسی، جزئیات فنی بیشتری درباره خود عکس نیز ذکر می‌شود که شامل مواردی مثل گشودگی دیافراگم، سرعت شاتر، نوع لنز و... است. هنگام نوشتن نام عکاسان یا موسسات، نیازی نیست از عبارتی مثل «به وسیله» یا «ثبت شده توسط» استفاده کنید؛ بلکه استفاده از یک فونت کوچک‌تر می‌تواند نمایانگر مالکیت عکس باشد.
هنگام نوشتن کپشن برای عکس‌ها سعی داشته باشید تا موضوع جدیدی را برای مخاطب بازگو کنید. هر شخص در اولین نگاه به یک تصویر می‌تواند جزئیات کلی مثل احساسات و عواطف نهفته در چهره افراد را درک کند. کپشن در ادامه باید بتواند اطلاعاتی را برای وی به ارمغان آورد که با نگاه کردن به عکس قابل پی بردن نیستند. معمولا کپشن باید بتوانند خواننده را به مطالعه سایر قسمت‌های متن جهت بدست آوردن اطلاعات بیشتر و برطرف کردن حس کنجکاوی ترغیب کند. کپشن‌ها باید به برخی از جنبه‌های خود متن هم بپردازند و مکمل هم باشند.
از قضاوت در کپشن خودداری کنید. کپشن‌ها عموما باید صرف آگاهی بخشیدن به مخاطب مورد استفاده قرار بگیرند و درج گزاره‌های منتقدانه در آن‌ها چندان رایج نیست. البته اگر عکاس در واقعیت توانسته باشید با اشخاص داخل تصویر ارتباط گرفته باشید، می‌تواند عواطف و احساسات بیان شده آن‌ها را بازگو کند؛ در غیر این صورت تصمیم‌گیری درباره چنین مسئله‌ای برعهده مخاطب خواهد بود. ژورنالیست‌ها باید به شکل بی‌طرفانه اطلاعات را به مخاطب منتقل کنند و وارد کردن فرضیات در نوشته یا کپشن جایز نیست.
درباره طول کپشن نگران نباشید. اگرچه یک عکس می‌تواند هزاران کلمه را به تصویر بکشد، اما گاهی اوقات هم یک متن برای توصیف شرایط پس‌زمینه تصویر مورد نیاز خواهد بود. اگر به یک کپشن طولانی نیاز دارید تا بتوانید اطلاعات مرتبط با عکس را به صورت دقیق بازگو کنید، به هیچ عنوان نگران نشوید. توجه داشته باشید که اطلاعات باید دقیق و شفاف باشد؛ اما محدودیتی برای حجم آن‌ها وجود ندارد.
کپشن‌ها را به زبان محاوره‌ای بنویسید. معمولا استفاده از ادبیات سنگین و پیچیده در نشریات عمومی چندان رایج نیست؛ اما کلمات عامیانه یا کلیشه‌ای هم در ژورنالیسم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. کپشن‌ها هم باید همین قاعده را پیروی کنند و عاری از کلمات کتابی یا عامیانه باشند. همچنین بهتر است دقت داشته باشید که لحن نوشته اصلی با کپشن‌ها همخوانی داشته باشد تا یکپارچگی بیشتری حاصل شود.
داده‌های غیر ضروری داستان را در کپشن عکس‌ها قرار دهید. در مواقعی که اطلاعات نه چندان مهم در متن داستان وجود دارد اما با تصاویر ارتباط پیدا می‌کنند، میتوانید آن اطلاعات را از متن حذف کرده و در کپشن عکس‌ها قرار دهید. گاهی اوقات میتوان از کپشن به عنوان یک داستان کوتاه در قالب نوشته‌ای دیگر هم استفاده نمود.
در تصویر پایین میتوانید دو کپشن متفاوت برای یک عکس مشاهده کنید که یکی از آن‌ها به صورت جمله کامل و دیگری یک گذاره مستقل مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما هر دو می‌توانند اطلاعات ضروری درباره سوژه اصلی عکس را فراهم سازند. در قسمت‌های قبلی اشاره کردیم که بهتر است از جمله‌های کامل در کپشن‌ها استفاده شود؛ اما اگر گذاره‌ها هم بتوانند این نقش را ایفا کنند، چندان مشکلی ایجاد نمی‌شود. البته باید استانداردها و فرمت مورد استفاده توسط نشریه مورد نظر پیش از نوشتن کپشن، بررسی شود.
از نوشتن توضیحات تکراری خودداری کنید. اگر چندین عکس به صورت متوالی یا جداگانه در متن نوشته قرار گرفته‌اند، نیازی به ذکر توضیحات تکراری برای هر کدام از آن‌ها نخواهد بود. این داده‌های تکراری می‌تواند شامل نام اشخاص قرار گرفته در عکس یا موقعیت مکانی عکسبرداری باشد که در یک سری از عکس‌ها یکسان است. تنها کافی است جزئیات مورد نیاز را در عکس اول ذکر کنید و سپس در تصاویر بعدی تنها نام آن‌ها را بنویسید. همچنین از نوشتن اطلاعاتی که در داخل متن به صورت مشروح ذکر شده‌اند، درون کپشن خودداری کنید.
به تغییرات دیجیتالی صورت گرفته در عکس اشاره کنید. ویرایش‌های مختلفی مثل برش یا بزرگنمایی در عکس‌ها صورت می‌گیرند تا متناسب با قالب نشریه یا متن باشند. عموما نیازی به ذکر این نوع تغییرات در کپشن تصاویر وجود ندارد؛ زیرا ماهیت اصلی عکس را عوض نمی‌کنند. اما در مواردی که تغییرات دیجیتالی انجام شده شامل تغییر رنگ‌ها، حذف اشیاء یا افراد اضافی، بهبود مصنوعی و... می‌شود، باید حتما در کپشن ذکر شوند. اگر ویرایش‌های صورت گرفته بسیار زیاد هستند، میتوانید تنها به اصلی نبودن عکس اشاره کنید. تکنیک‌های عکاسی خاص مثل تایم‌لپس هم شامل این قاعده می‌شوند.
کپشن خود را با توجه به پلتفرم بنویسید. بدون شک کپشن عکسی که در یک نمایشگاه قرار می‌گیرد با کپشن تصویری که در یک مجله چاپ می‌شود، یکسان نخواهد بود. همچنین کپشن عکس‌هایی که در شاخه‌های مختلف عکاسی هستند هم با یک دیگر فرق دارد. معمولا اگر از سرویس‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی استفاده شود، آزادی بیشتری هنگام کپشن نویسی برای عکس وجود خواهد داشت. البته اغلب شبکه‌های اجتماعی دارای محدودیت کاراکتر هستند؛ در نتیجه بهتر است کپشن را خلاصه و کوتاه بنویسید. از طرفی دیگر کاربران شبکه‌های اجتماعی دامنه توجه بالایی ندارند و بسیاری از کاربران آن‌ها به مطالعه کپشن‌های طولانی نمی‌پردازند.
جامعه هدف خود را مشخص کنید. این مسئله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و عکاس یا نویسنده باید بداند با چه گروه سنی، با چه سلایقی و حتی با چه میزان از تحصیلات مواجه است. مخاطب میتوانید روی هدف کپشن نویسی برای عکس هم تاثیرگذار باشد که در قسمت بعدی به آن می‌پردازیم. توجه داشته باشید که نباید کپشن خود را برای افراد معدودی بنویسید؛ بلکه یک کپشن مناسب باید بتواند قشر وسیعی از افراد با پس‌زمینه‌های مختلف را مورد هدف قرار دهد.
با دقت از نقل قول‌ها یا اشعار استفاده کنید. استفاده از یک نقل قول، ضرب المثل یا شعر مشهور می‌تواند مثل شمشیر دو لبه عمل کند. به همین دلیل حتما باید دقت داشته باشید که در هنگام کپشن نویسی برای عکس از کلیشه‌ای یا مسخره بودن اجتناب کنید. هنگام استفاده از موارد گفته شده، حتما نام شاعر یا فرد مشهور را هم ذکر کنید.
هنگام کپشن نویسی برای عکس، مخصوصا عکس‌های خبری، باید بتواند 5 سوال اساسی شامل چی؟ کی؟ کجا؟ کِی؟ چرا؟ یا چگونه؟ را پاسخ دهید. در ادامه به چندین مثال برای روشن شدن این موضوع اشاره خواهیم کرد که اصول نگارش کپشن در آن‌ها رعایت شده است. یک کپشن نامناسب برای عکس بالا می‌توانست «گروهی از آتش‌نشانان» باشد؛ اما همانطور که مشاهده می‌کنید، کپشن آن توانسته است به تمامی سوالات گفته شده، پاسخ دهد:
چی: مانور تخلیه اضطراری آتش‌سوزی
کی: چهار عضو شرکت ایستگاه آتشنشانی 456
کجا: بوندنبرگ، آلمان
کی: 21 اکتبر 2009
چرا: جهت ارتقای جایگاه شهر در رتبه‌بندی بیمه آتش اتحادیه اروپا
همانطور که مشخص است، خود عکس هیچ ارتباط مستقیمی با مصرف دخانیات ندارد و تنها یک کارخانه در حال سوختن را به تصویر کشیده است. اما با توجه به عدم وجود قوانین محدودکننده مصرف سیگار در شرکت مربوطه، امکان وارد کردن چنین عبارتی به کپشن وجود دارد؛ به شرط اینکه مطمئن باشیم علت اولیه آتش‌سوزی، خاموش نکردن صحیح سیگار بوده است.
بنابراین گاهی اوقات محتوای نوشته، نویسنده یا عکاس را مجبور میکند تا اطلاعات بیشتری را هنگام کپشن نویسی برای عکس در نظر بگیرد. همچنین برای مشاهده ی مطالب مرتبط دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.
