قلعه بابک واقع در شهر کلیبر استان آذربایجان شرقی، از معروف ترین قلعه های تاریخی ایران و از جاهای دیدنی استان آذربایجان شرقی است که محلی ایدئال برای علاقه مندان به تاریخ به حساب می آید. این قلعه که در منطقه زیبای ارسباران جای گرفته، به مدت ۲۰ سال محل زندگی و مبارزه بابک خرمدین، از شناخته شده ترین سرداران ایرانی بوده است. او و يارانش به واسطه این دژ کهن توانستند لشکريان عرب را برای بيست و چند سال در کوه ها سرگردان کنند، به آن ها شبیخون بزنند و باعث فرارشان شوند.
با اینکه مسیر دسترسی به قلعه مستلزم کوه پیمایی است و شاید دشوار به نظر برسد، جنبه تاریخی این قلعه و همین طور چشم انداز خیره کننده آن به کوه ها و مناطق اطراف، ارزش این سختی را دارد. قلعه بابک در سال ۱۳۴۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و مرمت آن از سال ۱۳۷۶ آغاز شد.
چرا بازدید از قلعه بابک کلیبر را پیشنهاد می کنیم؟
قلعه بابک یک اثر باستانی است و بیشترین اهمیت آن در تاریخی بودن آن است. اما ساختمان رازآلود و زیبای قلعه و طبیعت شگفت انگیز منطقه ی ارسباران سالانه مسافران و گردشگران زیادی را به این منطقه می کشاند، مسافرانی که بسیاری از آن ها با وجود این که علاقه ی چندانی به آثار تاریخی ندارند، باز هم از دیدن قلعه بابک لذت می برند. علاوه بر این، اگر به کوهنوردی و پیاده روی علاقمند هستید، می توانید مطمئن باشید که مسیر کوهستانی رسیدن به دژ بابک با دره های عمیقش، یکی از زیباترین مسیرهای پیاده روی است که برای گردشگری تفریحی- ورزشی خود می توانید انتخاب کنید.
ویژگی های طبیعی و گردشگری قلعه بابک
قلعه بابک در ارتفاع ۲۳۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد، اما اگر قصد بالا رفتن از آن را دارید نگران این ارتفاع نباشید. طی کردن بخشی از مسیر با ماشین امکان پذیر است و بقیه راه نیز با پلکانی سیمانی پوشیده شده تا برای همه قابل استفاده باشد. از طرف دیگر، وقتی از این ارتفاع بالا می روید و در بالاترین نقطه ی دژ قرار می گیرید، با چنان منظره ی شگفت انگیزی مواجه می شوید که تمام خستگی مسیر از تنتان در می شود. دید وسیع پیش رو به شما این امکان را می دهد که تا دوردست ها را مشاهده کنید و اگر علاقمند به عکاسی هستید، عکس های زیبایی بگیرید. در آن لحظه ای که در آن ارتفاع ایستاده اید و تمام کوهستان و مناظر دوردست زیرپاهایتان است، کافی ست برای یک لحظه به این فکر کنید که ساخت چنین قلعه ای در نوک کوه، آن هم در حدود هزار سال پیش چه کار سخت و هوشمندانه ای بوده تا پی به اهمیت بنایی که روی آن ایستاده اید ببرید. چهار برج دیده بانی اطراف دژ به گونه ای بنا شده اند که تا کیلومترها هیچ کس نمی تواند بیرون از محدوده ی دید نگهبانان به این قلعه نزدیک شود. همین موضوع باعث شده بود که این قلعه در برابر هر ترفند و حیله ی نظامی تسخیرناپذیر باشد.
قلعه بابک خرمدین
قلعه بابک که به عنوان دژ بابک، بذ و قلعه جمهور نیز شناخته می شود، از جاهای دیدنی کلیبر است که در ارتفاع حدود ۲,۳۰۰ تا ۲,۷۰۰ متری از سطح دریا بر فراز کوه قرار دارد و دره هایی به عمق ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر اطراف آن را احاطه کرده اند.
اگر فصل تابستان را برای بازدید از قلعه بابک کلیبر انتخاب کرده باشید، فرصت دیدن سیاه چادرهای ایل شاهسون را خواهید داشت که در کوه های این منطقه حضور دارند. برای آشنایی با این مردم خون گرم فقط کافی است از آن ها اجازه بگیرید و وارد محوطه شان شوید؛ ضمنا اگر دوغ و کره محلی، ماست، گلیم، ورنی و سایر محصولات دستی خود را برای فروش گذاشته بودند، حتما از آن ها خرید کنید.
بعد از یک کوه پیمایی سخت، بالاخره به بالای کوه و قلعه بابک می رسید که منظره باشکوه آن شما را شگفت زده خواهد کرد. بی شک تماشای چنین طبیعتی آن هم از قله کوه و گرفتن سلفی و ثبت لحظه ها، برایتان جذاب و فراموش نشدنی خواهد بود. چشم انداز تماشایی این منطقه باعث می شود که سختی راه برایتان آسان شود .
علاوه بر چشم انداز تماشایی این منطقه که باعث می شود سختی راه آسان شود و خاطره ای ماندگار برایتان باقی بماند؛ آب وهوای کوهستانی و دید وسیعی که به محیط اطراف وجود دارد، حیرت و شگفتی شما را به همراه خواهد داشت؛ به طوری که خستگی ناشی از این صعود را به فراموشی می سپارید. مضاف بر اینکه، منطقه ارسباران به ویژه در فصل بهار و پاییز مملو از مه سنگین می شود و این احتمال می رود که در طول صعود به قلعه بابک با هوایی مه آلود برخورد کنید و لذتی دوچندان نصیبتان شود.
گشتی در قلعه بابک خرمدین
در میان انبوه جنگل های منطقه ارسباران بر بلندای کوهی بلند قلعه ای نیمه ویران جاخوش کرده است. این قلعه را با نام های دیگری همچون قلعه بذ و قلعه جمهور نیز می شناسند اما بابک نامی آشنا برای این دژ محکم است. این قلعه از روزهای مقاومت بابک خرمدین در مقابل خلفای عباسی به جا مانده است.
قلعه از سنگ و ساروج ساخته شده است و ارتفاعی برابر با ۲هزار و ۶۰۰ متر از سطح دریا دارد. بابک خرمدین و همراهانش حدود ۲۲ سال در این قلعه اقامت داشتند. آنچه از این قلعه پس از هزار سال به جا مانده شامل پلکانی است که از طریق آن می توان به قلعه رسید، چندین دیوار از تالار مرکزی، آب انبار در قسمت شرقی، تعدادی اتاق و دیوارهای هفت اتاق است. به علاوه بقایای یک مسیر پلکانی هم در قلعه وجود داردکه به نظر می رسد این مسیر پلکانی برای رسیدن به طبقه دوم و در بعضی قسمت ها طبقه سوم بوده است.
علاوه بر آنکه راه رسیدن به قلعه کوهستانی و صعب العبور است، پلکان ورودی نیز باریک بوده و تنها به اندازه عبور یک نفر عرض دارد و یک طرف آن نیز مشرف به دره است تا امکان هجوم دشمنان به سادگی فراهم نباشد. برج های اطراف دروازه و همینطور چندین برج اطراف قلعه محل نگهبانان بوده که به خوبی از قلعه محافظت می کردند و دشمنان یارای نفوذ به قلعه را نداشتند.
تاریخچه قلعه باستانی خرمدین
تدابیر نظامی در ساخت قلعه بابک
نشانه های معماری و ویژگی های ساخت قلعه بابک، حکایت از دوران ساخت آن در دوران اشکانی و ساسانی و مرمت آن در دوره های تاریخی بعد دارد. یکی از دلایلی که قلعه بابک روی قله ای بلند واقع شده است، حفظ امنیت سربازان از حمله های دشمنان و جلوگیری از پرتاب تیر از کمان آن ها بوده است. نگهبانان در چهار بنای دیده بانی قلعه از چهار جهت، این دژ را محافظت می کرده اند . بنابراین می توانستند حمله های احتمالی دشمن را گزارش دهند. ساخت این قلعه در یکی از نقاط مرتفع کوهستان، تدبیری هوشمندانه در زمان خود بوده است و کار نیروهای نظامی اعراب را سخت تر می کرده است.
ورود به قلعه بابک هرگز آسان نبوده است؛ زیرا دروازه اصلی تنها راه ورود به این قلعه است و تمام درزهای ورود مخفیانه با مصالح پر شده است. بنابراین تمام رفت وآمدها زیر نظر دیده بان ها ممکن بوده و افرادی که قصد ورود به قلعه را داشتند، بعد از پشت سر گذاشتن گذرگاهی طولانی و باریک که تنها یک نفر امکان عبور از آن را دارد، می توانستند به دروازه اصلی نزدیک شوند. این فاصله طولانی خود عاملی برای افزایش امنیت قلعه بابک و دست یابی به زمان لازم برای آگاهی دیده بانان بوده است. برج های دیده بانی در چهار طرف بنای سنگی قلعه، دید فوق العاده ای به اطراف داشته و تا شعاع چند کیلومتری، هیج جنبنده ای بدون اطلاع سربازان نمی توانسته به حوالی مقر آن ها نزدیک شود. دژ بابک خرمدین برفراز قله مرتفع کوهستان و در همسایگی با دره های عمیق جنگلی جا خوش کرده و به دلیل این تدبیر هوشمندانه مهندسی و نظامی در انتخاب موقعیت مکانی، استفاده از ابزارهای جنگی برای افرادی که به این قلعه نزدیک می شدند، غیرممکن بوده است. بنابراین جگنده های غول پیکری همچون منجنیق و آتش افکن هرگز نتوانستند به مقر سرباز اسطوره ای ایرانی و همراهانش نزدیک شوند.
قلعه بابک از نظر ویژگی های معماری
سنگ، ملات ساروج، آجر و چوب از مصالح استفاده شده در ساخت و تعمیر قلعه بابک بوده است. در طراحی این قلعه، قصر اصلی بعد از ورودی واقع شده و داخل آن تالاری وجود دارد که اطرافش را هفت اتاق پوشانده اند. همچنین در شرق ساختمان قصر، بخش آب انبار واقع شده و داخل آن با ملات ساروج پوشیده شده است تا باران و برف زمستانی که در آن ذخیره شده است، به بیرون نفوذ نکند. ساخت آب انبار، راهکاری برای تحمل روزهای گرم تابستان و دسترسی به آب برای مواقع احتمالی محاصره قلعه بوده است. ویرانه هایی که در سمت شمال غربی بنا واقع شده، در زمان خود، پلکانی برای دسترسی به بخش های بالاتر قلعه بوده است. زندان، اصطبل و اتاق هایی در بخش شرقی، از دیگر قسمت های این بنا است.
قلعه بابک در کدام شهر است؟
قلعه بابک در نزدیکی شهر کلیبر در ۵۰ کیلومتری شمال شهرستان اهر و حدود ۲۰۰ کیلومتری تبریز در استان آذربایجان شرقی جای گرفته و تنها مسیر ورود به آن از طریق راهی صعب العبور است.برای رفتن به کلیبر باید از تبریز راهی اهر شوید و پس از آن، ۶۰ کیلومتر دیگر به طرف شمال بروید تا به کلیبر برسید. با کمک تابلوهای مختلفی که هتل بابک یا قلعه بابک را نشان می دهند، به مسیر خود ادامه دهید؛ حتی می توانید از کمک مردم بومی استفاده کنید.
با وجودی که مسیر کلیبر به قلعه حدود سه کیلومتر است؛ اما راهی دشوار دارد و مستلزم عبور از گردنه ها و گذرگاه های خطرناک است. برای ورود به این بنای مستحکم باید از معبری بگذرید که از سنگ های طبیعی ساخته شده است و فقط برای عبور یک تا دو نفر ظرفیت دارد. فاصله این معبر تا باروی قلعه به حدود ۲۰۰ متر می رسد و از همان جا است که شکوه خاص قلعه و موقعیت فوق العاده آن هر بازدیدکننده ای را به حیرت وامی دارد.
- آدرس قلعه بابک: استان آذربایجان شرقی، شهرستان کلیبر، قلعه بابک
آشنایی با منطقه حفاظت شده آینالو در کلیبر
