یکی از مباحث داغ پیرامون ایمنی خودرو ، ایمنی غیرفعال آنها در تصادفات و واکنش سازه اتاق و تجهیزاتی چون کیسه های هواست . کارشناسان و موسسات مختلف فعال در این زمینه عموما از سیستم امتیاز دهی ستاره ایمنی برای قیاس سطح ایمنی در خودروهای مختلف استفاده می کنند . اما این نحوه امتیازدهی اساسا چیست و چرا مورد استفاده قرار می گیرد ؟
حتما برای شما نیز بسیار رخ داده که شاهد مباحث فراوانی در فضای مجازی پیرامون سطح ایمنی خودروها باشید . صحبت هایی که عمده آنها صرفا بر اساس عکس های منتشر شده از تصادف یک خودرو صورت گرفته و درباره سطح ایمنی آن اتومبیل قضاوت می شود بدون آنکه عملا آگاهی خاصی پیرامون مباحث طراحی سازه ، مکانیک ضربه ، سرعت و زاویه برخورد ، اختلاف وزنی خودرو با مانع و یا خودرو دیگر وجود داشته باشد . حتی این بحث ها زیر عکس های منتشر شده از تست های تصادف نیز صورت گرفته و رنگ و بوی تعصب بر برند خودرویی مورد علاقه به خود می گیرند . متاسفانه حتی گاها شاهد هستیم سایت های خودرویی ایرانی نیز این مقایسه ها را بر اساس فاکتورهای عجیبی نظیر چروک خوردن سقف و پرت شدن عقب خودرو انجام می دهند .
چرا مقایسه ایمنی خودروها ساده نیست ؟
تصادف خودرو یک پدیده مکانیکی بسیار پیچیده است که در کسری از ثانیه رخ داده و آثار قابل توجهی را به جا می گذارد . پیچیدگی تصادف گذشته از دشوار بودن آنالیز مکانیک ضربه و رفتار مواد و سازه های گوناگون در بخش های مختلف خودرو و بدن انسان ، مشکل بزرگ دیگری نیز دارد و آن شبیه نبودن تصادفات با یکدیگر است . در حقیقت هیچ تصادفی مشابه تصادف دیگر نیست و زوایای برخورد و سرعت و شتاب حرکت در فضای سه بعدی ، نوع خودروهای درگیر حادثه و نقاط ضعف و قوت سازه آن ها می تواند نتایج گوناگونی را رقم بزند . به عنوان مثال در یک مدل حادثه خودرویی ایمن و مستحکم کاملا متلاشی شود و در مقابل خودرویی نسبتا ضعیف دوام بیاورد و یا برعکس . این گستردگی انواع تصادفات کارشناسان را وادار می کند تا با دسته بندی عمومی سوانح جاده ای ، تعدادی تست برخورد محدود برای سنجش سطح ایمنی فعال و غیر فعال خودروها وضع کنند .
شاید بد نباشد بدانید که علی رغم محدود بودن شرایط یک تست تصادف در مقایسه با تصادفات واقعی ، باز هم در هر نوبت تست تصادف ، حجم اطلاعات ثبت شده و جمع آوری شده توسط سنسورهای تعبیه شده در نقاط مختلف خودرو و آدمک ها گاها به ده ها و حتی صد ها گیگابایت می رسد که تحلیل این حجم از اطلاعات ثبت شده در حین وقوع برخورد توسط ابرکامپیوترها و کارشناسان ، ماه ها زمان می برد . مسلما نمی توان با مشاهده صرفا تعدادی عکس تصادف و مقایسه مقدار جمع شدن اتاق و چروک شدن ورق سقف و گلگیر ، سطح ایمنی خودروها را با یکدیگر مقایسه کرد و به همین علت هم هست که موسسات بررسی سطح ایمنی خودروها وارد گود می شوند تا با شبیه سازی تصادفات متداول و آنالیز های پیچیده ، معیارهایی ساده و قابل درک برای عامه مردم جهت مقایسه سطح ایمنی خودروهای موجود در بازار ارایه دهند .
همانطور که گفتیم ، ایمنی یک مفهوم کیفی و مقایسه ای است و عملا برای سطح ایمنی فعال و غیر فعال یک خودرو ، نمی توان واحدی قابل درک و جامع تعریف کرد . اینجاست که ستاره های ایمنی مفهوم می یابند و فاکتورها و مفاهیم پیچیده و غیر قابل درک برای عموم مردم نظیر مباحث سازه ای ، تحلیل های اجزا محدود و بیومکانیکی و ده ها مسائل مکانیکی و دینامیکی دیگر را ساده سازی می کنند تا به این ترتیب مردم عادی قادر به مقایسه سطح ایمنی خودروهای هم کلاس و هم دوره باشند .
ستاره ایمنی خودرو
برای درک بهتر معیار های تصادف در زمان تست خودرو از نمادهایی استفاده می شود که به ستاره های ایمنی خودرو مشهور هستند. بر این اساس هرچه خودرو ایمن تر باشد، ستاره ایمنی آن در زمان تصادف بالاتر خواهد بود.این ستاره ها برای ارزیابی و تست خودروها در موسسات نظارتی تدوین شده اند. در بین موسسات ایمنی، دو موسسه بسیار معروف وجود دارند، موسسه دولتی ایمنی و حمل و نقل جاده ای در آمریکا (NHTSA) که از یک سیستم پنج ستاره ای برای امتیازدهی استفاده می کند و دیگری موسسه ارزیابی اتومبیل های نو (NCAP) در اروپا که آن هم از یک سیستم پنچ ستاره ای برای امتیاز دهی استفاده می کند.هر دو موسسه در زمان نشر اطلاعات خود میزان آسیب وارد شده به جسم سرنشینان را برآورد و نشان می دهند. در این تست ها خسارت وارد شده به هر یک از اعضا و هر یک از قسمت های خودرو در اثر تست تصادف با رنگ بندی نشان داده می شود.
موسسه های تعیین کننده تست ایمنی ماشین
ستاره ایمنی خودرو چیزی نیست که هر کسی بتواند بر اساس سلیقه و امکانات خود، آن را مشخص کند. در دنیا چندین موسسه وجود دارند؛ اما بین همه آن ها دو موسسه دولتی ایمنی و حمل ونقل جاده ای در آمریکا (NHTSA) و ارزیابی اتومبیل های نو (NCAP) معتبرتر بوده و دارای یک سیستم ۵ ستاره ای برای ارزیابی خودرو هستند. این موسسه ها، خودروها را مورد تست و بررسی قرار می دهند و در نتیجه، میزان آسیب به افراد و خسارت به بدنه را به صورت رنگ و درصد بیان می کنند.
چگونگی تست ایمنی خودرو
در هر آزمایشی که روی خودرو انجام می دهند، نمره ای اختصاص داده خواهد شد. سپس بر اساس جمع این نمرات، تعداد ستاره ها مشخص می شود. البته باید یک نکته مهم را در نظر داشت و اینکه سیستم مقایسه ستاره های ایمنی برای خودروهای با رنج وزن مشابه و سال ساخت نزدیک به هم است. در حقیقت مقایسه دو خودروی متفاوت با هم اشتباه است. همچنین موقعیت های منطقه ای هم در نظر گرفته می شود. امتیاز قابل قبولی که برای خودروهای مورد استفاده در جاده های چین داده می شود، ممکن است برای جاده های اروپا قابل قبول نباشد.
اگر بخواهیم خیلی تخصصی وارد شویم، باید گفت که ستاره ایمنی خودرو، بحث بسیار تخصصی است و عوامل زیادی در هنگام تست آن در نظر گرفته می شود. داده هایی که در آزمایش تصادف خودرو به دست می آید، توسط کامپیوترهای حرفه ای مورد تجزیه وتحلیل قرار خواهند گرفت. در حقیقت اصلاً نمی توان به دلیل اینکه در تصادفی، بدنه خودرویی آسیب دیده است، گفت که از ستاره ایمنی کمی برخوردار است. بلکه باید بر اساس داده های به دست آمده، نظر داد.
۵ ستاره ایمنی خودرو چیست؟
از آنجایی که امتیازها بر اساس میزان آسیب به آدمک ها و بدنه داده می شود. هر امتیاز داده شده، نشان دهنده مقاومت خودرو در تصادف و کیفیت قطعات داخلی آن از جمله: کمربند، کیسه هوا و غیره است. جمع امتیازها در نهایت به صورت تعداد ستاره، بیان می شود که شامل زیر است:
- ۵ ستاره ایمنی که در آن سرنشینان در سلامت ایمنی کامل هستند و میزان آسیب به خودرو، کمتر از ۱۰% است.
- ۴ ستاره ایمنی که در آن میزان آسیب، بین ۱۱ تا ۲۰ درصد است.
- ۳ ستاره ایمنی که در آن سرنشینان در حالت شوک تصادف قرار می گیرند و میزان آسیب به خودرو بین ۲۱ تا ۳۵ درصد است.
- ۲ ستاره ایمنی که در آن میزان آسیب وارد به خودرو، بین ۳۵ تا ۴۵ درصد است.
- ۱ ستاره ایمنی که در آن میزان آسیب وارد به خودرو، بیش از ۴۶ درصد است و هیچ تضمینی برای سلامتی سرنشینان وجود نخواهد داشت.
انواع تست خودرو
چندین تست روی خودروها انجام می شود که به هر کدام امتیازی بر اساس میزان استقامت آن داده خواهد شد. این تست ها شامل موارد زیر است:
- تست تصادف از جلو که در آن خودرو با سرعت تعریف شده ای به یک دیوار بتنی یا خودروی دیگر برخورد می کند.
- تست آفست که در آن فقط بخشی از جلوی خودرو برای تست با دیواره ای برخورد می کند.
- آزمون جانبی که نشان دهنده میزان آسیب به سرنشینان خواهد بود.
- تست کنترل غلتش که در آن توانایی و استقامت خودرو در حفظ تعادل خود در هنگام وارد شدن ضربه سنجیده می شود.
- آزمون حفاظت از عوامل جاده که میزان استقامت خودرو در هنگام برخورد با عوامل ثابت کنار جاده ای، مانند گاردریل، بررسی می شود.
- تست پیشرفت که بین دو محصول قدیمی و جدید برای میزان پیشرفت ایمنی خودرو، انجام می شود.
- آزمون کامپیوتری که با استفاده از نرم افزارهای شبیه سازی و قبل از تست واقعی انجام می شود.
- تست عابر پیاده که در آن میزان آسیب به عابران در هنگام برخورد، سنجیده می شود.
- تست تجهیزات ایمنی خودرو که در آن ایمنی خودرو از جمله ترمزها مورد بررسی و تست دقیق تر قرار خواهند گرفت.
مراحل مختلف تست ایمنی خودرو
برای دادن ستاره ایمنی خودرو، بدون هیچ برنامه و مرحله ای نمی توان پیش رفت. مراحل آن باید به ترتیب و دقیق انجام شوند تا کارشناسان بتوانند، نظر دقیق تری بدهند. این مراحل به صورت زیر است:
- برخورد از جلو: در این مرحله که بر اساس استاندارد یورو انکپ (Euro NCAP) انجام می شود، خودرو از جلو و در حالی که آدمک آن کمربند ایمنی بسته است، با سرعت 56 کیلومتر بر ساعت به مانعی برخورد می کند.
- برخورد از گوشه ۲۵%: در مرحله دوم، خودرو با سرعت ۶۴ کیلومتر بر ساعت و از ۲۵% گوشه جلو به مانعی برخورد خواهد کرد.
- تصادف از گوشه ۴۰%: در مرحله سوم، خودرو از بخش ۴۰% گوشه جلویی خود و با سرعت ۶۴ کیلومتر بر ساعت به یک مانع برخورد می کند.
- برخورد جانبی: در مرحله چهارم، خودرو با سرعت ۶۰ کیلومتر بر ساعت و با زاویه ۶۰ درجه به یک خودروی دیگری برخورد می کند.
- سقف خودرو: در مرحله پنجم، نیرویی تقریباً سه برابر وزن خودرو از طریق یک دستگاه به گوشه سقف وارد می شود. این نیرو برای خودروهای سنگین ۱۵ برابر وزن خودرو است.
- تست نشت نکردن بنزین: در مرحله آخر، خودرو از عقب و با سرعت ۴۸ کیلومتر بر ساعت به یک مانع متحرک به وزن ۱۸۰۰ کیلو برخورد می کند. در این حالت که باک بنزین پر است، نباید حتی یک قطره سوخت نشت کند.
آزمایش از طریق آدمک ها
یکی از معیارهای ستاره های خودرو، میزان آسیب به آدمک ها است. این آدمک ها کاملاً مصنوعی هستند و شبیه به بدن انسان ساخته شده اند. آدمک ها دارای وزن ۷۷ کیلوگرم و قد ۱.۷۸ متر هستند.سه سنسور به آدمک ها وصل می شود تا میزان آسیب ها را بسنجد:
- شتاب سنج: در بخش های مختلف بدن آدمک، شتاب سنج هایی قرار داده می شود. این وسیله میزان شتاب را در مسیرهای مختلف و در نتیجه میزان آسیب را به قسمت های مختلف بدن در هنگام برخورد اندازه گیری و نشان می دهد.
- فشار: یک سنسور فشار در داخل بدن آدمک قرار می گیرد و میزان نیروهای وارد به بخش های مختلف بدن را اندازه گیری و نشان می دهد.
- حرکت: سنسور حرکت در داخل قفسه سینه آدمک قرار می گیرد و میزان حرکت را اندازه گیری و نشان می دهد.
تعداد ستاره ایمنی خودروهای ایرانی
تعداد ستاره ایمنی خودروهای ایرانی به صورت زیر است:
- پراید بدترین خودرویی سواری است که در یک تصادف، تمامی بخش های آن از جمله: سقف، درها، ستون و کابین و داشبورد، دچار آسیب جدی می شوند، پراید به زور توانسته ۲ ستاره را دریافت کند.
- پژو ۲۰۶ به دلیل اینکه در هنگام تخریب کاپوت، موتور آن به داخل جابه جا نمی شود و به سمت پایین می رود، از این رو آسیب کمتری به سرنشینان آن وارد می شود. برای همین پژو ۲۰۶ توانسته ۳ ستاره را دریافت کند.
- سمند برخلاف تصور ما خیلی خودروی ایمنی نیست. با اینکه سمند در تصادفات به دلیل وزن بالا و ضخیم بودن ستون ها، دچار آسیب کمتری می شود؛ اما مانند پژو ۲۰۶، توانسته ۳ ستاره ایمنی خودرو را دریافت کند.
- تیبا بدتر از پراید نباشد، بهتر هم نیست. در آزمایش ها، خودرو باز شده است و ستون های آن آسیب جدی دیده اند. می توان به تیبا، ۲ ستاره ایمنی داد.
- تندر ۹۰ به دلیل اینکه ساختار طراحی متفاوت و ایمن تری دارد، توانسته ۳ ستاره ایمنی را از آن خود کند. این تفاوت ها شامل: قرار گرفتن مخزن سوخت در کف و دور از کمک فنرها، وجود لایه در پشت صندلی عقب برای محدود کردن ورود اشیا از صندوق به داخل و ساختار لایه زنبوری داشبورد است.
- پژو پارس در قسمت پایین جز بخش پدال و فرمان، مقاومت خوبی دارد؛ اما بدنه آن استحکام قابل قبولی ندارد و به راحتی در تصادف و واژگونی آسیب می بیند. شاید با ارفاق بتوان به پژو پارس ۳ ستاره ایمنی داد.
خودروهای ۴ ستاره ای در ایران
خودروهای ایرانی که در تست ایمنی خودرو توانسته اند، ۴ ستاره دریافت کنند به شرح زیر هستند:
- رنو مگان را می توان جزو بهترین خودروها در ایران به حساب آورد که به دلیل مقاومت بالا در ستون ها، استفاده از سیستم ضد قفل در ترمزها و کیفیت بالای کیسه هوا، ۴ ستاره را به خود اختصاص داده است.
- سوناتا از نظر ایمنی در بخش جلوی خودرو به ویژه پا در وضعیت مطلوبی است. این خودرو هم مانند رنو مگان جزو مقاوم ترین ها است و ۴ ستاره ایمنی خودرو دریافت کرده است.
- مزدا ۳ هم به دلیل داشتن ساختار کیسه هوای عالی، توانسته امتیاز خوبی به دست بیاورد. تعداد ستاره مزدا ۳، چهار است
همه چیز درباره قوانین خودروهای گذر موقت
