در جامعه ایران مطالعات دانشگاهی توسط جامعه شناسان در باب "جامعه ارامنه" وجود ندارد. بسیاری از جامعه شناسان ایرانی هنوز نمی دانند ساختار کلیسای ارامنه چه تفاوتی با کلیسای "جامعه آسوریان" دارد و آیا کلیسای ارامنه ارتدوکس از نوع کلیسای "پراواسلاونای روسی" است و یا از آن متمایز می باشد و یا اینکه این سه کلیسا چه تفاوتی با کلیسای گرجی دارد؟ آیا جامعه گرجیان ایرانی ذیل کلیسای گرجیان تعریف می شود یا گرجیان ایرانی "شیعیان اثتی عشری" هستند و از منظر دینی با گرجیان قفقاز و روسی کاملا متفاوت می باشند؟ به عبارت دیگر، جهان ارامنه ایران برای اصحاب جامعه شناسی ایرانی مانند یک "قاره کشف نشده" می باشد و من تاکنون یک اثر آکادمیک ایرانی در حوزه جامعه شناسی دین در باب کلیسای ارامنه ندیده ام.
شاید بتوان ادعا کرد که اطلاعات دقیق در این زمینه را می توان در حوزه "مطالعات امنیتی" و کارشناسان حوزه امنیت یافت و این خود نقطه ضعف بزرگی می باشد. حال پرسش اینجاست که ارامنه ایران چه رویکردی به جنگ در قفقاز دارند و این نگرش چگونه در رسانه های جمعی ایرانی تبلور پیدا کرده است؟ آیا ارامنه ایرانی نگاه یکدستی به تحولات جنگ در قفقاز دارند و یا ما با طیفی از نگاه ها روبرو هستیم؟ به عنوان مثال، نقش خلیفه گری ارامنه در این بستر چیست و چه تاثیری بر نگرش ارامنه داشته است و آیا این تاثیر در رسانه های ایرانی قابل مطالعه می باشد؟ به نظر من، در عرصه عمومی گفتگوی جدی در این حوزه وجود ندارد و اقلیت های دینی و مذهبی و قومی افکار خویش را بصورت بین الاذهانی صورتبندی نکرده اند.
به عنوان مثال، رابطه بین هویت ارمنی و مفهوم وطن موضوع قابل مطالعه ای است و "عواطفی" که حول این دو پارامتر شکل می گیرد یقینناً بر روی موضعگیری های نخبگان ارمنی در ایران تاثیر بنیادینی دارد. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم ایران جایگاه ویژه ای برای ایرانیان ارمنی دارد ولی "وطن" آنجاست که "خاک ارمنستان" قرار دارد و این نکته قابل مطالعه است و آنها نمی توانند نسبت به "آنجا" بیتفاوت باشند و این دینامیسم بنیادینی در "جامعه ارامنه ایرانی" ایجاد می کند که به نوعی با "انترناسیونالیسم ارمنی" در سطح جهانی ارتباط عمیقی دارد.
در اینجا بحثی وجود دارد و آن نسبت "کلیسای ارامنه" و "هویت ارمنی" و ربط آن به "ارض مقدس" مطرح می شود و در مقام مقایسه می توان به "دین یهود" و "کنیسه یهودیان" و "هویت یهودی" و نسبت آن با "ارض مقدس" اشاره کرد که از قضا با ساماندهی ایدئولوژیک در قرن نوزدهم در هر دو بستر قابل رصد می باشد ولی جامعه شناسان دین در ایران هنوز به این حوزه ورود نکرده اند ولی پیشنهاد من این است که این حوزه بسیار قابل تامل است.
سید عباس عراقچی در گفتگو با شبکه آی تی وی جمهوری آذربایجان: تمامیت ارضی آذربایجان خط قرمز جمهوری اسلامی ایران است
