پرنده های زینتی ظاهر زیبا و شگفت انگیز خود را میدون پرهای رنگی بدنشان هستند. پر علاوه بر ظاهر زیبا به پرنده قدرت پرواز میدهد و همانند یک عایق بدنش را گرم نگه میدارد. طوطی ها و تمامی پرندگان به نحوی هر روز پرهای بدن و یا پرهای جفت خود را آرایش و مرتب میکنند. اینکار یکی از عادات روزانه هر پرنده میباشد. ولی با این حال باز هم پر به مرور زمان پوسیده شده و دچار ریزش میشود (دقیقا همانند موی سر انسان) و پرهای جدید جایگزین آن میشوند.
اما علاوه بر پر ریزی طبیعی بیشتر اوقات پرنده های زینتی دچار ریزش شدید و غیرطبیعی پر شده و ظاهر زیبای خود را از دست میدهند. ریزش پر عواقب زیادی دارد و از همه مهمتر باعث عصبی شدن و افسردگی پرنده میشود. بنابراین ضروری است که هر چه سریعتر این مشکل علت یابی شده و برای درمان آن اقدام کرد.
پر ریزی طبیعی در طوطی سانان
پرندگان زینتی در سال یک و یا دو ماه به عارضه پر ریزی دچار میشوند که به آن دوره تولک نیز گفته میشود. در این عارضه پر ریزی همانند پوست اندازی بوده و پرهای تازه جایگزین پرهای قدیمی میشوند. روند پر ریزی در دوره تولک رفتگی به تدریج و به مرور زمان اتفاق می افتد. این موضوع به شرایط آب و هوایی و تغذیه نیز بستگی دارد. در صورتی که غذا به اندازه کافی در دسترس طوطی ها باشد و آب و هوا معتدل باشد دوره پر ریزی پرنده شروع میشود. طوطی ها در بدن خود غده ای دارند که به نور بسیار حساس می باشد. بدن پرندگان به کمک این غده میتواند زمان دقیق فصل ها را مشخص کند و زمان تولید مثل و یا پر ریزی را تشخیص دهد. پرندگان مهاجر نیز دارای این غده بوده و به کمک آن متوجه میشوند که زمان مهاجرت فرا رسیده است.
متاسفانه پرنده های زینتی که در قفس زندگی میکنند بصورت مصنوعی نور را می بینند و این موضوع سبب میشود تا ریتم طبیعی آنها دچار اشکالاتی شود. پوری که طوطی ها از لامپ معمولی دریافت میکنند طیف محدودی دارد و به همین علت طوطی هایی که در منازل مسکونی نگهداری میشود ممکن است که در طول سال چندین بار دچار پر ریزی شوند. برای جلوگیری از بوجود آمدن این مشکل بهتر است تا نور دریافتی پرنده متقارن با زمان طلوب و غروب آفتاب در همان فصل باشد.
بیماری هایی که باعث ریزش پر در طوطی سانان میشود
علاوه بر تغذیه و دوره تولک، برخی بیماری های ویروسی و انگلی نیز باعث ریزش شدید پر در طوطی سانان میشود. پرها محل بسیار مساعدی برای انگل های خارجی نظیر شپشک، کنه، مایت و … می باشند. همچنین پر پرندگان مستعد قارچ های پوستی است که این انگل نیز باعث تخریب پر و ریزش آن میشود. خوشبختانه این نوع بیماری های انگلی به راحتی با قطره و یا اسپری حشره کش مخصوص پرندگان زینتی و رعایت بهداشت قفس نگهداری قابل درمان هستند.
ولی در مورد بیماری های ویروسی مثل بیماری BFD و PBFD که به بیماری پر و منقار نیز مشهور هستند، نمیتوان این چنین گفت چون این نوع بیماری های ویروسی درمان خاصی ندارند. البته برای از بین بردن ویروس پلی اما (عامل بیماری BFD) واکسن خارجی موجود می باشد ولی بیماری PBFD یا همان ایدز پرندگان درمان ندارد و پرنده به تدریج تضعیف شده و تلف میشود.باید ذکر شود که خارش و تمیز کردن بیش از حد پرها همیشه نشانه انگل پوستی نیست. برخی از بیماری های داخلی همچون کم کاری تیروئید و یا مسمومیت های غذایی با مواد سمی یا فلزات سنگین نیز باعث این مشکلات در طوطی ها میشود. لذا بهتر است که پرنده از طرف دامپزشک نیز مورد بررسی و آزمایش قرار گیرد.
معاینه پوست و پر طوطی
آشــنایی با ظاهر طبیعی از جمله ســاختار و رنگ پرها و پوست، از نکات اولیه می باشد.تفاوت ها نه تنها بین پرندگان از گونه های متفاوت بلکه در بین پرندگان یک گونه با توجه به سن، شرایط محیطی و فیزیولوژیکی وجود دارند.برای مثال تفاوت در رنگ پر در برخی از گونه ها با توجه به منشــا آنها ( صید شده از طبیعت یا تکثیر در اسارت ) متفاوت است و یا در برخی از گونه ها در دوره تولید مثل پرهای ســینه در حد قابل توجهی حذف و رنگ پوست نیز به طور چشم گیری تغییر می کند.باید در معاینه پوست به مواردی چون رنگ، حضور توده ها، زخم ها، فولیکولیت و پوسته ریزی توجه شود.
در معاینه پرهای طوطی موارد زیر حائز اهمیت هستند
پرها برای رشد نیاز به مواد مغذی در خون دارند، بنابراین پرنده باید با جیره غذایی بالانس شده تغذیه شود. همچنین دما و شرایط محیطی هم بر رشد پرها و کیفیت آنها تأثیرگذار است. بعنوان مثال در آب و هوای نامناسب و یا محیط های استرس زا، پرها دچار خطوط استرس میشوند. استرس برای طوطی سانان بسیار مضر می باشد، اگر پرنده تحت استرس باشد به احتمال زیاد شروع به جویدن پرها و یا کَندن پرهای بدن خود میکند. استرس در نتیجه جابجایی، تنهایی، نوسانات دمایی، تغییر جیره غذایی، تغییر عادات، سر و صداهای ناهنجار و … در طوطی سانان ایجاد میشود. در ادامه به شما میگوییم چگونه پرهای طوطی را معاینه کنید.
1. شکل پرها طوطی
در صورتی که پرها ســالم و مرتب باشند نقش های معمول از جمله نقش پوششی و ایزوله سازی دمائی بدن و پرواز را ایفا خواهند کرد در غیر این صورت باید موارد زیر لحاظ گردد :
- پرهای قدیمی که نزدیک به دوره تعویض سالیانه (تو لک رفتن) قرار دارند .
- عدم پر آرایی .
- تغذیه نامناسب .
- بیماری های داخلی مرتبط با رویش پرها .
- آسیب به پرها به دلیل نامناسب بــودن محل نگهــداری
بــرای مثال استفاده از قفس های خیلی کوچک و یا نشیمن های اضافی و نزدیک به هم . البته در چنین شــرایطی به طور عمده شاه پرهای دم و بال آسیب خواهند دید .
2. وجود پــودر پر پرنده
وجود پــودر پر به انــدازه طبیعی، بــه طوری که کاهش پودر پر در برخی از گونــه ها می تواند نشــانه شــروع بیماری ویروســی ( PBFD ) باشــد.در ایــن بین باید تفاوت هــای گونه ای را نیز در نظــر گرفت چــون گونه های مختلف مقادیر پودر پر متفاوتی تولید می کنند و در برخی گونه ها پودر پر تولید نمی شود .
3. از دست دادن پرها در طوطی
پرها به طور طبیعی در مناطق مشــخصی رویش دارند کــه با توجه به گونه پرنده ممکن است نواحی بدون پر هم در میان آنها وجود داشته باشد.برای مثــال در کوکاتیل ها و کاکاتوها به طور طبیعی ناحیه بدون پر در بالای سر و پشت تاج وجود دارد.از دست دادن پرها ممکن است به دلیل شروع فصل تولید مثل و آمادگی جهت گرم نگه داشتن تخم ها باشد.از دست دادن پرها ممکن است به دلیل ابتلا به بیماری های ویروســی، انگلی یا پرکنی عارض شــده باشد.در موارد مربوط به پرکنی از دســت دادن پرها شامل ناحیه سر نخواهد بود ولی در بیماری هایی که مسبب آن سایر عوامل می باشــند، ممکن است ناحیه سر نیز درگیر شود .
4. از بین رفتن فولیکول های پرها طوطی
این حالت در پرنــدگان که به طور دایــم پرکنی می کنند و یا بیماری هایی که منجر به آســیب فولیکول های پر می شوند بروز می کند.لازم به ذکر اســت که کشیدن شاه پرهای اصلی در طوطی ســانان ممکن است منجر به از بین رفتن فولیکول ها و در نتیجه از بین رفتن دائمی این پرها گردد.
5. آلودگی های انگلی در طوطی سانان
هر چند آلودگی به انگل های سطحی در طوطی سانان رایج نمی باشد، با این حال پرها و پوست از لحاظ وجود شپش و جرب یا تخم های آنها مورد بررسی قرار می گیرد.باید توجه داشت که جرب درمانیسوس اغلب اوقات خارج از سطح بدن پرنده وجود دارد و جست و جوی محیط از اهمیت بیشتری برخوردار است.ولی جرب اورنیتونیسوس به طور دایم روی بدن پرنده حضور دارد.
6. برجستگی در محل رشد پرهای دم
در اکثر موارد مورد نگران کننده ای نیست، زیرا این غده به صورت ذاتی در گونه هایی مثل طوطی خاکستری آفریقایی، کاکتیل، کانور و باجریگار وجود دارد اما آمازون ها فاقد آن هستند.ترشحات این غده توسط طوطی بر روی پرها پخش می شوند تا به وسیله ی آن پرآرایی کنند. این ترشحات ضد آب هستند. ممکن است در رابطه با این غده، گیر افتادگی، چرک کردن و تومور رخ دهد.
7. کیست پر در طوطی
کیست پرها به صورت توده ای بیضی شکل و کشیده ای است که یک یا تعدادی از فالیکِل (غدد ترشحی) پر را درگیر می کند.اگرچه ممکن است این پدیده در هر قسمتی از بدن پرنده به وجود آیند اما رایج ترین محل وقوع آنها نخستین پرهای بال است.کیست پر زمانی رخ می دهد که یک پر در حال رشد نمی تواند از پوست بیرون بزند پس در حصار فالیکل پیچ می خورد. هرچه پر بیشتر رشد می کند، توده بزرگتر خواهد شد و ترشح خمیری مانندی به نام "کِراتین" در محل کیست انباشته می شود.
گونه ی در معرض این بیماری: اگرچه کیست پرها در تمام گونه ها دیده می شوند، اما این اختلال بیشتر در ماکائو آبی طلائی مشاهده شده است.
عامل ایجادکننده: عقیده بر این است که کیست پر یا زمینه ی موروثی دارد و یا بر اثر عفونت یا آسب هایی ست که فولیکل های پر را درگیر کرده است.
روش درمان: بایستی پرهای درگیر توسط دامپزشک با جراحی برداشته شود. اگر فالیکل شکافت شود و پرها به همراه توده ی کراتین برداشته شوند، معمولا ناحیه مورد نظر ترمیم می شود.
8. اسفج بینی (Brown Hypertrophy) طوطی
هنگامی که اسفنج بینی (محل شامل سوراخ های تنفسی طوطی) شامل ترشحات کراتینی می شود که حالتی برجسته و شاخ مانندی را ایجاد می کند. چنین وضعیتی بیشتر در پرنده های ماده رخ می دهد. ممکن است باعث ریزش مخاطی شود که در بسیاری از بیماری های مزمن اتفاق می افتد.
گونه ی در معرض بیماری: عموما در باجریگار
علائم و علت ایجاد کننده: قهوه ای و بیش از حد بزرگ شدن اسفج بینی، عقیده بر این است که در ماده، مربوط به فرایند تخم گذاری است.
روش درمان: روش درمان ایده آل پیدا کردن عامل درونی و درمان آن است. اگر موجب بسته شدن مجرای بینی شود، روش مرسومی که دامپزشکان توصیه می کنند، مرطوب کردن و به آرامی زدودن مواد جمع شده اطراف مجرای بینی و مالیدن کمی روغن بی مزه در اطراف مجراست.
9. کچلی در طوطی
کچلی به معنای فقدان پر در ناحیه سر پرنده است.
گونه ی در معرض بیماری: عموما در کاکتیل ها
عامل ایجاد کننده و روش درمان: عدم تعادل هرمونی و ژنتیکی. توجه شود که ممکن است این گونه کچلی در بعضی نقاط بدن پرنده ناشی از کمبود ویتامین آ نیز باشدکه در این صورت با مصرف مکمل مطابق با رژیم غذایی پرنده قابل درمان است. همچنین ممکن است عامل ایجاد کننده ی آن نوعی شپش یا مایت مربوط به پرها باشد.
10. پرکنی طوطی
هنگامی که طوطی خودش اقدام به کندن پرهایش کند، لازم است ابتدا ریشه یابی شود که بیماری جسمی است یا روانی.زیرا پرکنی ممکن است در اثر وجود زمینه ی یک بیماری مربوط به پوست یا پر ایجاد شود و یا ممکن است زمینه ی روحی و روانی داشته باشد.
بیماری ها و انگل های پوستی در طوطی و روش های درمان
