عوارض جبران ناپذیر کوددهی بیش از حد به گیاهان
کوددهی بیش از اندازه گیاه همیشه منجر به سوختن ریشه ها و مرگ گیاه نمی شود. بلکه در حالات ملایم تر این مشکل، برگ ها بزرگ تر از حد معمول و ترد و نرم می شوند و شاخه ها نیز ضعیف و فاصله میان گره ها بیشتر خواهد شد و به طور کل گیاه ظاهری ضعیف خواهد یافت. همچنین درختان و گیاهانی که دوره استراحت را طی می کنند و یا به دلیلی بیمار هستند و رشد کمتری نسبت به درختان سالم دارند باید با غلظت کمتری کوددهی شوند. گیاهان در زمان خواب نیازی به کود ندارند مگر اینکه نوع کود به نوعی باشد که به تدریج و با بیدار شدن گیاه آزاد شود. در مورد چنین درختانی استفاده از غلظت های معمول که برای درختان سالم و در حال رشد بکار می رود به نوعی زیاده روی در مصرف غلظت کود محسوب می شود چون این درختان از این کود نمی توانند استفاده کنند. همچنین برخی از پرورش دهندگان معتقدند زمانی که گلدان گیاه تعویض می شود برای مدت ۶ هفته نباید به آن کود داد تا ریشه های جدید نسوزد. اگرچه توصیه های علمی نیز مبنی بر کوددهی بعد از هرس ریشه و یا تعویض گلدان وجود دارد. زیرا گفته می شود بلافاصله بعد از هرس ریشه گیاه به مواد غذایی نیاز دارد تا رشد کند و ریشه ها را ترمیم کند. اما نوع کودی که در چنین توصیه هایی مطرح می شود کودهایی با مقادیر نیتروژن پایین تر هستند تا از سوختگی ریشه ها جلوگیری شود. برخی از پرورش دهندگان توصیه می کنند که اگر چنین کودهایی در دسترس نیست و تنها کودهایی با میزان نیتروژن فسفر و پتاسیم برابر وجود دارد، تا ۸ هفته بعد از هرس ریشه ها نباید از چنین کودهایی برای گیاه استفاده کرد اما می توان کودهایی که با نام آهسته رهش شناخته می شوند بکار برد. حتماً کودها را با دستورالعمل نوشته شده بر روی بسته بندی استفاده کنید. میزان مصرف کود به نوع گیاه، سن گیاه و فصل کوددهی نیز دارد. بهتر است کودها در زمان رشد گیاهان استفاده شود. در نتیجه:
- بقایای سفید رنگِ کود نمکی روی سطح خاک.
- نوک سوخته و قهوه ای برگ ها و لبه های آن ها.
- شاخ و برگ زرد، پیچ خورده یا پژمرده.
- برگ های تغییرشکل یافته.
- از بین رفتن برگ، گل یا میوه.
- قهوه ای یا سیاه شدن ریشه، ریشه های پوسیده یا سایر علائم آسیب به ریشه.
- عدم رشد علی رغم مراقبت خوب.
- شاخ و برگ با رشد ضعیف یا رشد بیش از حد و دوکی شکل.
- تعداد کمِ گل.
چرا کوددهی بیش از حد بسیار آسان است؟
کوددهی بیش از حد امری رایج است چرا که گیاهان به اندازه ای که ما فکر می کنیم به کود نیاز ندارند. آن ها فقط به موادمغذی نیاز دارند که نمی توانند آن ها را از طریق فتوسنتز تولید کنند. در مقایسه با حیوانات، گیاهان از نظر فیزیکی موادغذایی بسیار کمی مصرف می کنند. شاید شما متوجه مشکل به وجودآمده در گیاهانتان نشوید. کودهای آهسته رهش یا اضافی ممکن است در خاک رسوب کنند و به مرور زمان برای گیاه محیطی سمی ایجاد کنند. شاید کمی گیج کننده باشد، چون می بینید علی رغم تغییرندادن روند مراقبتی، گیاه با مشکل مواجه شده است. گاهی از کوددهی بیش از حد غافل می شویم زیرا علائم کوددهی بیش از حد ممکن است به دلایل دیگری هم ایجاد شوند. برای تشخیص درست باید عمیق تر به موضوع نگاه کنید.
نشانه های تغذیه ی بیش از حد گیاهان
کوددهی بیش از حد ممکن است با توجه به گونه های گیاهی و محیط گیاهان علائم متفاوتی داشته باشد. شما ممکن است چندین علامت را همزمان مشاهده کنید. همچنین ممکن است علائم در اثر عوامل دیگری مانند آبیاری بیش از حد، نور کم و غیره ایجاد شوند. اگر گیاه شما علائمی دارد، روند مراقبت هایتان را مرور کنید. اگر مطمئن نیستید که کوددهی بیش از حد منبع مشکل گیاه شماست، با انجام آزمایش خاک پاسخ قطعی تری خواهید گرفت.
1- رسوبات پوسته پوسته روی سطح خاک
یکی از واضح ترین نشانه های تغذیه ی بیش از حد گیاهان تشکیل پوسته ای سفید یا زرد رنگ بر سطح خاک است. این لایه در سطح خاک نشان دهنده ی مقادیر زیادی نمک در کود است که گیاه نتوانسته آن را کند. در صورت عدم توجه، این مواد باقی مانده در سطح خاک می توانند مقدمات سمی شدن خاک را فراهم سازند. مشکل مذکور بیشتر در خاک های مخلوط سنگین ایجاد می شود. این نوع خاک ها نیاز به آبیاری کم دارند تا گل آلودشدن یا کاملاً خیس نشوند. این مسئله اغلب در خاک فضاهای باز با زهکشی سریع که در زمان آبیاری کاملاً خیس می شوند دیده نمی شود. چون آبیاری کامل و زهکشی مناسب باعث شسته شدن نمک ها می شود. برای کمک به بهبود وضعیت باید رسوبات پوسته پوسته ی سطح خاک را جمع آوری کنید و و با آبیاری کامل گیاه موجبات شسته شدن خاک را فراهم کنید. اگر مشکل زهکشی وجود دارد، گیاه را در خاک مخلوط شُل تری قرار دهید.
2- نوک و حاشیه ی سوخته ی برگ ها
این علامت ناخوشایند می تواند ناشی از عوامل دیگری غیر از تغذیه بیش از حد نیز باشد. به عنوان مثال مشکلات آبیاری، رطوبت کم، آفتاب سوختگی از جمله ی این عوامل هستند. اما سوختگی نوک و حاشیه ی برگ ها در اثر کوددهی به سرعت اتفاق می افتد. اگر مدت کوتاهی پس از مصرف کود، نوک یا لبه های گیاه قهوه ای رنگ شد، می توانید مطمئن باشید که کود مقصر اصلی این مشکل است. به ویژه گیاهان با برگ های بلند یا تسمه مانند بیشتر در معرض این مشکل هستند. متأسفانه در این حالت هیچ راهی برای جبران خسارات وارده به گیاه وجود ندارد، اما می توانید خاک را شسته و جلوی بدتر شدن اوضاع را بگیرید. هنگامی که کود اضافی از خاک پاک می شود، شاخ و برگ های جدید باید به درستی رشد کنند.
3- زردی و پژمردگی برگ ها
از دست دادن رطوبت ناشی از تغذیه ی بیش از حد می تواند باعث پژمرده شدن یا زردشدن شاخ و برگ گیاه شود. برگ های پایینی بیشتر تحت تأثیر این عوارض قرار می گیرند. زردی و پژمردگی برگ ها علامتی نسبتاً مبهم است. چرا که علاوه بر مصرف بیش از حد کود عواملی چون آبیاری بیش از حد، پوسیدگی ریشه در اثر آبیاری بیش از حد یا کمبود نور نیز می توانند موجب ایجاد این حالات شوند. وجود برگ های زرد نیز ممکن است ناشی از سوء تغذیه باشد. قبل از اقدام، وضعیت کلی گیاه و روال مراقبت های اخیر خود را بررسی کنید. اگر مشکل از کوددهی زیاد باشید، شستشوی خاک شاید بتواند پژمردگی گیاه را برطرف سازد، اما پوسیدگی ریشه کشنده خواهد بود.
4- برگ های تغییرشکل یافته
پیچ خوردگی یا بدشکل شدن برگ ها از علائم رایج تغذیه ی بیش از حد گیاهان است. معمولاً این علائم زمانی دیده می شوند که نیتروژن بیش از حد برای گیاه مصرف شده باشد. تغییر شکل برگ ها نیز ممکن است در اثر عوامل دیگری مانند آبیاری بیش از حد، نور زیاد یا هجوم آفات ایجاد شود. بهترین کار این است که مشکل زمانی تشخیص داده شود که نوک برگ ها تازه شروع به پیچ خوردن کرده اند. اگر مطمئن هستید که کود بیش از حد استفاده شده است، پیشنهاد می شود خاک را شستشو دهید. شاخ و برگ های تغییرشکل یافته به حالت قبلی خود باز نخواهند گشت اما گیاه محکوم به فنا نیست. پس از حل مشکل گیاه به حالت عادی باز خواهد گشت.
5- ریشه های خمیده، قهوه ای یا سیاه شده
تاکنون در رابطه با علائم ظاهری و بااهمیت در زیبایی گیاه صحبت کردیم. مشکلاتی که در صورت رفع، گیاه را به خطر نخواهند انداخت، اما در طرف دیگر مشکلات مربوط به ریشه قرار دارند که جدی ترند. فرآیندی که باعث ایجاد اشکالاتی در شاخ و برگ گیاه می شود در واقع از ریشه ها شروع می شود و این مشکلات قادر به از بین بردن گیاه خواهند بود. پس باید به دنبال حل مشکل باشیم. سلامت سیستم ریشه را به این روش بررسی کنید: به آرامی گیاه را از گلدان خارج کنید و اطمینان حاصل کنید ریشه ها محکم و انعطاف پذیر هستند. ریشه نباید بوی بدهد. اگر ریشه سیاه و سست باشد و بوی پوسیدگی بدهد،یعنی گیاه شما پوسیدگی ریشه دارد. اگر فقط آسیب جزئی وجود داشته باشد، می توانید ریشه های بیمار را جدا کنید. درمان این وضعیت کمی مشکل است زیرا پاتوژن های ایجادکننده ی پوسیدگی در رطوبت رشد می کنند، بنابراین شستشوی خاک برای زدودن کود اضافی می تواند مشکل را دو چندان کند. اگر مطمئن هستید که مشکل گیاه به دلیل تغذیه بیش از حد است، در هر حال شاید لازم باشد شستشوی خاک را انجام دهید. اما خاک باید خیلی سریع خشک شود. برای سریع تر خشک شدن خاک، گیاه باید بیرون از گلدان باشد و یا از فن استفاده کنید. نکته ی حرفه ای: برخی از پرورش دهندگان گل و گیاه خاک را با پراُکسیدهیدروژن خیس می کنند. استفاده از پراُکسیدهیدروژن به از بین رفتن پاتوژن های عامل پوسیدگی کمک می کند. اگر مجبور به شستشوی خاک سمی هستید، اتمام کار با پراُکسیدهیدروژن خالی از لطف نخواهد بود.
6- ریزش برگ
از دست دادن شاخ و برگ، گل یا میوه می تواند نشانه ای از تغذیه ی بیش از حد گیاهان باشد. اگر مشکل تغذیه ی بیش از حد باشد، معمولاً خود را با آسیب رساندن به برگ ها نشان می دهد. اما در برخی از گیاهان از دست رفتن برگ ها به راحتی در اثر استرس رخ می دهد. گیاهانی بیشتر مستعد از دست دادن برگ در اثر کوددهی بیش از حد هستند که تحت تاثیر استرس از سایر منابع باشند. به همین دلیل تغذیه ی گیاه بلافاصله پس از گُل کاری یا جابجایی ایده ی خوبی نیست. افزودن کود به یک گیاه بیمار می تواند مشکلات آن را برای همیشه پایان دهد. درمان در این وضعیت هم مشابه حالات قبل است: بقایای قابل مشاهده کود را بردارید، گلدان را کاملاً بشویید و بگذارید آب اضافی خوب تخلیه شود. با مشاهده ی رشد مناسب گیاه در شرایط جدید، متوجه خواهید شد که گیاه در حال بازگشت به حالت عادی است.
7- رشد گیاه آهسته است یا رشد نمی کند
اگر رشد گیاه متوقف شده و گیاه در گلدانش پژمرده و بی حال باشد، شاید هر چقدر هم صبر کنیم فایده ای نداشته باشد. این وضعیت گیاه شاید به دلیل کوددهی بسیار کم یا خیلی زیاد باشد. البته نور کم، آب وهوای سرد، روش های آبیاری نامناسب یا حتی در هم پیچیدگی ریشه (Rootbound) نیز می توانند باعث از بین رفتن گیاه در گلدان شوند، بنابراین قبل از هر اقدامی باید این احتمالات رَد شوند. برنامه ی کوددهی های اخیر را مرور کنید. اگر مرتب به گیاه کود داده اید، شاید منطقی باشد که انجام این کار را متوقف کنید و گیاه را برای مدتی تحت نظر بگیرید. اگر حس کردید گیاه دچار سوء تغذیه است، کوددهی را با احتیاط ادامه دهید. اگر فصل رشد است، مقدار کود را به یک چهارم مقدار توصیه شده روی بسته بندی کاهش دهید و واکنش گیاه را بررسی کنید. اگر مشکلی باشد حتماً مشخص خواهد شد.
8- رشد سریع و دوکی
یکی دیگر از تاثیرات استفاده از کود در مقادیر بالا، خود را به شکل تحریک گیاه به تولید ساقه های نازک و ضعیف نشان می دهد. این مشکل ممکن است ناشی از نیتروژن بیش از حد باشد. (البته رشد ساقه به این شکل می تواند به دلیل نور ناکافی نیز باشد). رشد خیلی ضعیف گیاه را مستعد ابتلا به آفات و سایر مشکلات خواهد کرد. حشرات مکنده علاقه ی بسیار زیادی به ساقه های تُرد و شکننده دارند. برای حل این مشکل ابتدا خاک را شستشو دهید، اما توجه داشته باشید که گیاه نور اضافی هم بگیرد. بهبودی برخی گیاهان بهتر از سایرین خواهد بود. اما شاید ایده ی خوبی باشد که ساقه های دوکی شکلی که خیلی بلند شده اند را ببرید و اجازه دهید ساقه های سالم تر جای آن ها را بگیرند.
9- عدم گل دهی
یکی دیگر از علائمی که نشان می دهد گیاه با مقادیر زیادی از نیتروژن یا سایر موادمغذی تغذیه شده است، تاخیر یا عدم گل دهی یا میوه دهی است. گیاهانی با این مشکل آن قدر مشغول تولید شاخ و برگ هستند که دیگر به گل دهی یا میوه دهی نمی رسند. گاهی اوقات می توانید شرایط را با کم کردن میزان نیتروژن اصلاح کنید، اما این اقدام، عملی بر پایه ی حدس و گمان است. ایمن ترین راه حل این است که خاک را بشویید و زین پس از ترکیبی متعادل استفاده کنید.
بنابراین مشکلات ناشی از کوددهی بیش از حد بسیار رایج تر از مشکلاتی است که در اثر کم کود دادن به گیاه ایجاد می شوند. بنابراین همیشه هنگام تغذیه ی گیاهان خود حواستان به این موضوع باشد. به دنبال مجموعه ای از علائم باشید تا بفهمید آیا تغذیه بیش از حد برای گیاه مشکل ساز شده یا روش مراقبتی اشتباه دیگری منبع ایجاد آن مشکل است. امیدوارم از محتوای عوارض کوددهی بیش از نیاز گیاهان نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که گیاه دوست هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش سبک زندگی ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.
چند نکته مهم که باید در مورد کوددهی کاکتوس ها بدانیم!
