پارتِنون نیایشگاهی باستانی در آکروپولیس آتن است که پریکلس آن را 2500 سال پیش بنا کرد.معبد پارتنون در بلندترین نقطه آکروپولیس به آتنا وقف شده‌است. واژهٔ پارتنون از پارتنوس یونانی به معنی باکره می‌آید. آتنا، گاه آتنای پارتنوس نیز اطلاق می‌شود. پارتنون که هنوز پابرجاست، بین 477_432 پیش از میلاد ساخته شد و مجسمه‌هایش را فیدیاس طراحی کرده‌است.
این معبد، جایگزین نیایشگاه قدیمی‌تری شد که نابود شده‌بود. ساخت معبد جدید در سال 447 پیش از میلاد آغاز شد و تا سال 432 پیش از میلاد به طول انجامید. این پرستشگاه، ویژهٔ خدای آتنا می‌باشد.
1687 هنگامی که در حدود دو هزار سال از ساخت آن می‌گذشت، یک گلوله توپ بی‌هدف به داخل پارتنون اصابت کرده و باعث می‌شود که مقداری از سقف آن فرو ریخته و آسیب‌های جدی به ستون‌های آن وارد آید. در 1880 هم بدون موافقت یونان سنگ مرمرهای بسیار پرارزش آکروپولیس به موزه لندن انتقال داده شدند و چندی بعد به واسطه آلودگی هوا دچار فرسایش و خرابی شدند.از نظر معماری، پارتنون به سبک دورستونی ساخته شده‌است.
پارتنون، پرستشگاه یکی از الهه‌های یونان به نام آتنا (الههٔ عقل و خرد و جنگ) است که در قرن پنجم قبل از میلاد توسط مردم آتن ساخته شده‌است. این معبد که مهمترین بنای باقیمانده از یونان باستان می‌باشد، غالباً به عنوان نقطه اوجی در پیشرفت دورهٔ معماری دوریک شناخته می‌شود. مجسمههایی که در تزئین این بنا استفاده شده‌است، یکی از مهمترین بخش‌های هنر یونانی است و سمبلی از یونان باستان و دموکراسی آتنی است و یکی از بزرگترین مقبره‌های فرهنگی دنیاست. معمارانی چون «کایمراتیس» و «ایکتینوس» در ساختمان آن نقش اصلی را داشته‌اند و در فاصلهٔ سال‌های 432 و 448 پیش از میلاد ساخته شده‌است. بنا دور ستونی است در ایوان جنوبی معبد پارتنون برخلاف پرستشگاه‌های دیگری به جای 6 ستون از 8 ستون (سبک 8 ستونی) و برای طول آن 17 ستون در نظر گرفته شده‌است. طول و عرض آن 31×70 متر و ارتفاع آن 13/72 متر که ارتفاع هر ستون 10/43 متر است و در این بنا دو شیوهٔ دوریک و ایونیک تلفیق شده‌اند و در ایجاد نقوش در چهار گوشی‌های تزئینی و سنتوریهای معبد نهایت دقت را به کار برده‌اند.
معبد پارتنون را شاید بتوان نهایت نبوغ معماری یونان باستان و پیوند سادگی و قدرت دانست. این بنا را با رعایت دقیق تناسبات ریاضی و اشکال مقدس ساختند. هزینه ساخت معبد بر خلاف چیزی که به نظر می‌رسد توسط آتنی‌ها تأمین نشد؛ این معبد را از طریق خراجی که دولت‌شهرهای تحت حمایت آتن می‌پرداختند بنا کردند. بازدید از معبد پارتنون شما را با دوران طلایی یونان در زمان حکومت «پریکْلِس» آشنا کرده و می‌توانید شکوه و نظم خاص آن را تحسین کنید.
آتنی‌ها در جایی که بعداً معبد پارتنون ساخته شد، شروع به ساخت بنایی کرده بودند که زمانی که هنوز نیمه کاره بود توسط ایرانی‌ها در 480 قبل از میلاد به آتش کشیده شد. احتمالاً آن بنا هم معبدی وقف الهه آتنا بود و بعد از نابودی‌اش بیشتر مصالح آن برای ساخت استحکامات انتهای شمالی آکروپولیس استفاده شد.
اطلاعات دقیقی از این معبد در دست نیست و درباره نیمه کاره بودن یا نبودن آن در زمان آتش‌سوزی بحث‌هایی وجود دارد. پی عظیم این بنا از سنگ آهک ساخته شده بود و ستون‌های آن از جنس مرمر بسیار مرغوب بودند. پارتنون کلاسیک بین سال‌های 447 تا 432 قبل از میلاد و به عنوان نقطه تمرکز مجموعه بناهای آکروپولیس ساخته شد. این معبد توسط معمارانی به نام‌های «ایکتینوس» و «کالیکراتِس» طراحی و به الهه آتنا تقدیم گردید. کارکرد اصلی پارتنون نگهداری از تندیس پر ارزش آتنا بود که توسط مجسمه ساز برجسته «فیدیاس» از عاج و طلا خلق شد.
پارتنون معبدی به سبک معماری «دوریک»، با هشت ستون در ورودی و هفده ستون در کناره‌ها بود که نسبت 9:4 را ایجاد می‌کردند. این نسبت، تقسیم بندی عمودی و افقی معبد و همچنین سایر روابط بنا مانند فاصله بین ستون‌ها و ارتفاعشان را نیز تحت تأثیر قرار می‌داد. قسمتی که برای قرارگیری تندیس آتنا در نظر گرفته شده بود بسیار بزرگ بود و باعث کوچک شدن غیر معمول ایوان‌های جلویی و عقبی ساختمان می‌شد.
یک ردیف از شش ستون دوریک، این ایوان‌ها را حمایت می‌کردند و یک ردیف ستون متشکل از 23 ستون دوریک کوچک‌تر هم در دو طبقه به دور مجسمه قرار داده شده بودند. استقرار ستون‌های پشت مجسمه اما به شیوه‌ای غیر معمول نسبت به معابد دوریک دیگر صورت گرفته بود. اتاق پشتی برای نگهداری از گنجینه آتنا استفاده می‌شد و چهار ستون برای حمایت سقفش وجود داشت.
تمام معابد یونانی به طوری طراحی می‌شدند که فقط از بیرون مورد تماشا قرار بگیرند. بازدیدکنندگان هرگز به پارتنون وارد نشدند و تنها تصویری ناواضح از مجسمه را از بیرون درهای باز تماشا می‌کردند. هر چند امروزه بیشتر سازه سالم مانده است، اما طی قرن‌ها آسیب‌های قابل توجهی هم به آن وارد آمد. در 296 قبل از میلاد طلاهای به کار رفته در مجسمه آتنا برای پرداخت حقوق سربازان ارتش خارج شدند.
در قرن پنجم هم پارتنون تبدیل به یک کلیسای مسیحی شد. در سال 1460 این بنا در قالب یک مسجد ترکی تغییر پیدا کرد. در سال 1460 باروتی که توسط ترک‌ها در داخل معبد نگهداری می‌شد منفجر شده و بخش مرکزی آسیب جدی دید. در سال 1801 تا 1803 بخش‌هایی از تندیس‌های باقیمانده معبد توسط ترک‌ها که آن زمان حاکم یونان بودند به یک لرد انگلیسی به نام «اِلگین» فروخته شدند. یونان بعدها از موزه بریتانیا درخواست کرد تا مجسمه‌ها را برگرداند اما آن‌ها این تقاضا را رد کردند.
پارتنون بر روی تپه‌ای مشرف بر آتن قرار دارد. این معبد به یادبود خدای آتناپارتنوس، مالک آتن، ساخته شده است تا شهر را از شر تجاوزها درامان نگه دارد. این بنا در اصل توسط مجسمه‌ساز معروف فیدیاس طراحی شده و دارای انواع گنجینه‌های ارزشمند است ولی جاذبه اصلی آن مربوط به مجسمه آتنا است که از عاج‌فیل و طلا ساخته شده است. تاریخ ساخت این مجسمه به 447 سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد. این معبد بر روی معبد دیگری بنا شده که به پیش-پارتنون معروف است.
