قلعه مانداگارنا یکی از جاهای دیدنی مرند است که قدمت آن به حدود 6000 سال قبل یعنی هزاره چهارم پیش از میلاد میرسد. در واقع از بزرگترین نشانههای قدمت شهر مرند وجود بقایای این تپه باستانی است که برخی احتمال میدهند. از بقایای یکی از 22 قلعه خاکی اورارتویی باشد که در حملات پادشاه آشور تخریب شده است.
تاریخشناسانی همچون هرودوت، گرنفون و بطلمیوس در 2,200 سال پیش، از مرند با نام مانداگارانا یاد کردهاند. بنابراین به نظر میرسد مرند نام خود را از آتشکده مانداگارنا یا مانداگارانا گرفته باشد. حدود 100 سال پیش ویلیامز جکسون، باستانشناس و جهانگرد آمریکایی از تپه آتشکدهای یاد کرد و گفت که مرند در دوره ساسانیان رونق فراوانی داشته و پایتخت واسپورگان بوده است. وجود بقایای آتشکده در تپه خاکستری تاییدی بر این نظر محسوب میشود. گرچه در بررسی کارشناسان فقط دو لایه خاکستری به ضخامت 10 یا 20 سانتیمتر در یک سطح افقی در تمام تپه دیده میشود که میتواند از بقایای آتشسوزی اشیا و سقف اتاقهای قلعه در موقع تخریب باشد. به غیر از لایههای خاکستری بقیه قلعه از خاک است و این تپه پس از لایه خاکستری دوباره مورد سکونت و ساختمانسازی قرار گرفته و ظاهرا این سکونت و تخریب چندین بار تکرار شده است.
قلعه مانداگارانا به نامهای قلعه یالدور و تپه مرند نیز شناخته میشود. همچنین برخی این قلعه را تپه خاکستری نامیدهاند؛ به این معنی که تشکیل تپه را باقیمانده خاکسترهای جایگاه و آتشکده زرتشتی دانسته و آن را آتشکده مانداگارانا نامیدهاند.
قلعه مانداگارانا در کنار یالدور چای و در محدودهای به نام کول تپه واقع شده است. این قلعه در چایکنار شرقی در کوچه سیدلر قرار دارد.
