معرفی فیلم آنتیگونه

یکشنبه، 14 آذر 1400 زمان مطالعه 7 دقیقه

فیلم به کارگردانی همایون غنی زاده در سال 1391 ساخته شده است. این فیلم محصول کشور ایران و در ژانر فیلم تئاتر می‌باشد. در این فیلم آتیلا پسیانی، آندروس واریک، الینا رینولد، کولی رینوماگی، رایمو پاس و ایوا پوسا به هنرمندی پرداخته‌اند.

خلاصه داستان آنتیگونه

غنی زاده این نمایش را با گروهی از بازیگران استونی اجرا می کند و آتیلا پسیانی تنها بازیگر ایرانی این نمایش است.

نکاتی درباره فیلم آنتیگونه

چندی پیش این کارگردان جوان ایرانی موفق شد تا بر اساس کالیگولای کامو یک نمایش متفاوت را در تالار شماره دو ایرانشهر اجرا کند. غنی زاده در نمایش آنتیگونه به لحاظ طراحی حرکت و میزانسن درست مثل نمایش کالیگولا عمل کرده است. هیچ تفاوتی از این منظر وجود ندارد. حتا لباس سفید کاراکترها هم در ادامه همان کالیگولاست. در طراحی صحنه نیز از همان الگوی کالیگولا پیروی می کند با این تفاوت که در آنجا رنگ غالب سفید بود و در اینجا سرخ!بنابراین خیلی راحت می شود گفت که دو متن متفاوت را در یک شکل و قالب جا داده است. با این تفاوت که در کالیگولا جمعی از زبده ترین بازیگران ایرانی حضور داشتند و در آنتیگونه بازیگران حرفه ای کشور استونی حضور دارند.البته یک تفاوت هم وجود دارد؛ اما آنچه در دو اجرای کالیگولا و آنتیگونه به لحاظ اجرایی غالب است از مشترکات ویژه ای برخوردار است. اگر دقیق شویم در کالیگولا خوراک اصلی اسپاگتی بود و در آنتیگونه تخم مرغ نیمرو. اینها یک رکن است! اینکه قالب ها آمادگی پذیرش هر نوع متن و محتوایی را دارند. مثلا طنز وجه مشخصه هر دو اجراست. با آن که در پس خود خشونت بارز و برجسته ای را هم حمل می کند. از برخورد این دو است که گروتسک متبلور می شود. همایون غنی زاده به نشانه ها و قراردادها توجه ویژه ای دارد. مثلا در آنتیگونه برداشتن کلاه یا تهدید به برداشتن آن نشانه یک قتل است. چنانچه در نمایش آنتیگونه، کرئون با برداشتن کلاه از سر آنتیگونه او را به قتل می رساند. تیرزیاس هم در این اجرا نقش پیش خدمت را دارد که همان پیش گوی متن کلاسیک است. او رو در رو به آنتیگونه اعلام می کند که کرئون تو را در آشپزخانه به قتل می رساند و من به راحتی پس از آن یک سیگار خواهم کشید. چون او همیشه از سوی آنتیگونه برای کشیدن سیگار منع می شده است!همین اتفاق هم چند دقیقه بعد می افتد. هایمون خیلی راحت خود را می کشد البته با همان ظرافت و قراردادی که در اجرا وضع شده است. او کلاه خود را بر دار آویز بر سقف می بندد و در راهرو طبقه بالا خود را به حالت یک مرده بر طارمی ها آویزان می کند.رنگ سرخ با مرگ دو بردار آنتیگونه که در بیرون بر اثر مخالفت و موافقت با حاکمیت دایی خود(کرئون) همدیگر را لت و پار کرده اند شکل گرفته است. یک برادر موافق است که به خاک سپرده شده و برادر دوم مخالف است که بنابر خواست کرئون باید آن قدر بر خاک بماند که خوراک حیوانات وحشی شود. اما آنتیگونه تاب نمی آورد و باید با به خاک سپردن جسد برادر منتقد حکومت احترام بر مردگان را به لحاظ مذهبی مراعات کند. اما کرئون مخالف این خاکسپاری است. آنتیگونه بر تن برادر چند مشت خاک ریخته تا از بوی گند و هجوم مگس ها جلوگیری کند. دوربین های امنیتی از او فیلم گرفته اند و آنتیگونه شناسایی می شود. اما او از کرئون پوزش نمی خواهد و همچنان اصرار دارد که باید تن برادرش کاملا خاکسپاری شود. کرئون هم در اوج عصبانیت کلاه از سر آنتیگونه بر می دارد!نمایش به گونه ای اجرا می شود که با طنز همراه شود. هیچ چیز بر پایه یک تراژدی شکل نمی گیرد ضمن آنکه در بطن اثر این تراژدی حفظ شده است. یعنی یک تراژدی کمدی پیکره خود را بر گروتسک که قالبی مدرن و قرن بیستمی دارد، قرار می دهد. غنی زاده به نحو بایسته ای از این فضاسازی نفع می برد تا خود را به عنوان کارگردانی خلاق و جسور معرفی کند. برای او فرقی نمی کند که در کجا و با چه زبانی بخواهد کار کند. او کارگردان است چون از عهده دراماتورژی برمی آید و می تواند نشانه ها و عناصر اجرا را به نحو موثری کنار هم قرار دهد. حالا این متن می خواهد کالیگولای آلبرکامو باشد یا آنتیگونه سوفوکل! او از زمان عبور می کند و با برآوردی درست آنچه باید را در صحنه ای که برای امروز قابل ارائه و تامل است، اجرا می کند. این دقیقا مفهوم کارگردانی است و غیر از این معنایی ندارد. یک نفر که مرکز ثقل اجرا می شود تا فضا و مفاهیمی را بر ذهن دیگران القا کند یا تاثیری را بر آنان بگذارد. او بی تفاوت نیست و برای این رودررویی زبان خاص خود را یافته و نوآوری را بر پیکره اجرا تحمیل خواهد کرد. چراکه اجرای موفق با نگاه نو و ظرافت های تازه روبرو می شود. بخش عمده ای از کار غنی زاده احتمالا سروکله زدن با بازیگران کشور استونی بوده است. تفاوت زبان ها مانع از ارتباطی زود و موثر خواهد شد. واسطه ها که همان مترجمان هستند باید در این راه حضور داشته باشند. اما در مجموع نتیجه بسیار خوشایند است چون هم انتخاب ها درست بوده و هم هدایت و راهنمایی اثرگذار شده است. گروه بازیگران با نشانه های مخصوص و متفاوت در صحنه حاضر هستند. تیرزیاس پیرمرد بودن خود و پیش خدمت بودن و پیش گو بودنش را به راحتی ارائه می کند. کرئون دیکتاتور بودن خود را در نوع برخوردی که با اهل خانه اش دارد. به اثبات می رساند همه از او حساب می برند الا آنتیگونه که مثل برادر مخالف حکومتش خود هم قربانی این نگاه مخالف خواهد شد. ایسمنه با ملاحظه گری حفظ جان می کند. هایمون مخالف است اما هیچگاه در ظاهر این مخالفت را نسبت به پدر خود و پادشاه اعلام نمی کند چراکه منافع خود را در این می بیند؛ با تحمل همه چیز پادشاهی بعد از کرئون به او خواهد رسید. اما این منفعت طلبی با قتل آنتیگونه معنای خود را از دست می دهد. با نبودن آنتیگونه او که علاقه شدیدی به نیمرو دارد، دیگر نخواهد توانست نیمرو بخورد و این یعنی مرگ هایمون! همین نشانه غیرمستقیم علاقه مندی هایمون به آنتیگونه را اثبات می کند که زمینه ساز خودکشی اش خواهد شد.غنی زاده از ابزار و متریال موجود در صحنه نهایت استفاده را می برد. اجاق گاز وسیله ای است که از آن چند بار برای طبخ نیمرو استفاده می شود. جارو و جارو برقی کارایی خود را در لحظاتی به نمایش می گذارند.ظرف ها هم بارها در آمد و شد است بر روی میز ناهارخوری! بالکن دو سویه و حمام هم کاربرد خود را دارند. تخت خوابی که مادر هایمون بر آن آرمیده است نیز کاربرد منطقی خود را در اجرا دارد. پنجره هم فقط بیانگر منظره قتل برادر آنتیگونه و ایسمنه نیست بلکه وسیله ای برای خودکشی مادر هایمون است که خود را از آن به بیرون می اندازد. این خودکشی هم بی آن که نامی از مادر هایمون برده شود چندبار از زبان تیرزیاس پیشگویی شده است. بنابراین تمام کدها و نشانه ها به خوبی از متن به اجرا سرایت می کند و ما در کل با یک اتفاق و نگاه تازه بر آنتیگونه سوفوکل مواجه خواهیم شد که پیش از آن چنین چیزی را ندیده ایم. این خود فرآیندی است که آنتیگونه را از زمان و افسانه و تاریخ دور می سازد تا به عنوان کنشی انقلابی علیه دیکتاتوری کرئون در صحنه اعلام حضور کند. همایون غنی زاده به راحتی به دور از فرم گرایی قصه اش را بیان می کند، ضمن آن که از ژرف اندیشی و بعد دادن به آن چشم نپوشیده است. بنابراین هر کسی را درگیر ماجرایی اساسی خواهد کرد با آن که با لحن و حالتی متفاوت و در عین حال نمایشگرانه از پس این رودررو شدن با تماشاگر برآمده است. این خود ناب نگری یک کارگردان ایرانی را گوشزد می کند.

کارگردان فیلم آنتیگونه

همایون غنی زاده کارگردان، فیلم نامه نویس و هنرپیشه تئاتر و سینمای ایران است.غنی زاده بیشتر در سبک نمایش های ابزورد و پوچ گرا کار میکند و سبکش طراحی دکور های عجیب و غلو شده است تا بتواند مفاهیم استخراجی خودش از نمایشنامه را در هر اثر بازتاب دهد. از آثار مهم او کارگردانی نمایش هایی مثل در انتظار گودو، آگاممنون، کالیگولا، و آنتیگونه است. غنی زاده در فیلم اژدها وارد می شود ساخته مانی حقیقی هم بازی کرده است.

همایون غنی زاده