معرفی فیلم از رییس جمهور پاداش نگیرید

«از رئیس جمهور پاداش نگیرید» قصه آشنای قرارگرفتن یک آدم در موقعیت اشتباهی برای رسیدن به یک تحول است اما با نمونه های خوب این الگوی آشنا در کارنامه کارگردانش، فاصله دارد. «از رئیس جمهور...» دوازدهمین فیلم کارنامه کمال تبریزی است که تاکنون ١٥ فیلم ساخته است؛ فیلمی که به دلایل مختلف با تأخیر زمانی آن هم بعد از هفت سال و البته با ممیزی ١٥ دقیقه ای اکران شده است.در چنین شرایطی نمی توان انتظار داشت فیلمی که دغدغه ذهنی کارگردان و نویسنده اش در هفت سال پیش بوده همچنان رنگ وبو و تأثیرگذاری اولیه خود را داشته باشد، چراکه نگاه حاکم بر فیلم، نقدی است بر تفکر ریاکارانه، یک قشر و البته متأثر از فضا و اتمسفری که در مملکتی مثل ایران- که هر دم از این باغ بری می رسد-، به سرعت با فضا و رویدادهای بعدی جایگزین شده است و جذابیت و اهمیت اولیه خود را از دست می دهد.البته می توان این پرسش را مطرح کرد که چطور فیلم هایی مثل «لیلی با من است» و «مارمولک» از کارنامه این فیلم ساز که موقعیت دراماتیک مشابهی با «از رئیس جمهور...» دارند، همچنان پس از گذر سال ها جذابیت و موضوعیت دارند، اما این اتفاق در مورد «از رئیس جمهور...» نیفتاده است؟تلاش برای رسیدن به پاسخ این پرسش با در نظرگرفتن ١٥ دقیقه ای که از فیلم کوتاه شده، چه بسا بتواند ما را به یک نقد و نظر منصفانه درباره این فیلم برساند، فیلمی که همچنان مؤلفه های مشترک فیلم ساز خوش قریحه اش را یدک می کشد. از همکاری با یک فیلم نامه نویس مستقل که این بار حضور رضا مقصودی یادآور تجربه به یادماندنی «لیلی با من است» است تا تکیه بر الگوی داستانی آشنایی که نمونه های قابل استنادی در کارنامه تبریزی دارد. با ذکر این نکته مهم که محمد رحمانیان با سابقه ای طولانی در عرصه تئاتر و نگارش فیلم نامه های سینمایی مثل «کتاب قانون»، بازنویسی این فیلم نامه را بر عهده داشته، نگاهی به الگوی مورد علاقه تبریزی می کنیم تا ببینیم چرا این قصه آشنا در «از رئیس جمهور...» به نتیجه ای قابل قیاس با آن دو فیلم نرسیده است. «لیلی با من است» و «مارمولک» هر دو به آدم هایی می پردازند که به شکلی ناخواسته و اتفاقی در موقعیت اشتباهی قرار می گیرند و در تلاش برای فرار از آن موقعیت، یک سیر درونی را طی می کنند که برآمده از ذات مستعد آنها برای قرارگرفتن در جایگاهی متفاوت و بهتر به جهت انسانی است و همین مسیر زمینه ای برای تحول باورپذیر آنها در دنیای طنز ایجاد می کند. بستر «لیلی با من است» فضای جبهه و جنگ و دفاع مقدس و بستر «مارمولک» فضا و مناسبات برآمده از زندگی روحانیت است که به تدریج سویه های مستعد قهرمان را از ورای پوسته ظاهری او نمایان کرده و زمینه ساز تغییر و تحول کاراکتر می شود؛ تحولی که نکته مهم آن انتخاب شدن از سوی خداوند است تا بر بستری متفاوت، این سویه های مستعد شخصیت رخ نمایی کند و شایسته جایگاه انسانی جدیدی شود که به دست آورده است. این مسیر تدریجی به خوبی در دو فیلم اشاره شده چیده شده و کدهای ارائه شده نیز این انتخاب شدگی زیرپوستی را به خوبی تداعی می کنند تا جایی که وقتی ارتباط دوطرفه ای میان صادق (لیلی با من است) و رضا مثقالی (مارمولک) با بالاسری شان شکل گرفته و بده بستان آنها با یک ایما و اشاره برقرار می شود، مخاطب به خوبی در متن و بطن این ارتباط قرار می گیرد؛ ارتباطی که سویه مهم و ناپیدای آن یعنی خداوند، حس کردنی است.همین رابطه درونی و معنوی که در فضای طنز به واسطه کدهای ارائه شده و موقعیت طراحی شده قابل درک و ملموس است، در «از رئیس جمهور...» نمود قابل درکی ندارد و به همین دلیل است که نمی توان تحول احتمالی سلیم صفا را باور و با آن ارتباط برقرار کرد. سلیم صفا یک مدیر دولتی خوشگذران و واردکننده لوازم آشپزخانه است که به پاس خدماتش، از رئیس جمهور پاداش سفر حج می گیرد اما به جای سفر به عنوان یک مقام عالی رتبه، با گروه خدماتی آشپزخانه عازم سفر می شود که از همان ابتدا تضاد او با این موقعیت را برجسته می کند.در طول فیلم روی شخصیت پردازی اولیه سلیم مانور زیادی داده شده و به خصوص با تکیه بر نقطه ضعف او نسبت به زنان، روحیه شاعرمسلک، خوشگذرانی و راحت طلبی و... کاراکتری از او در ذهن مخاطب شکل می گیرد که کوچک ترین تغییر در آن نیاز به زمینه سازی و ارائه کدهای رفتاری دارد. درحالی که در طول فیلم شاهد ادامه همان روحیه و رفتارها و تلاش سلیم برای فرار از این موقعیت به هر قیمتی هستیم، نشانه بطئی از ارتباط درونی او نمی بینیم. وقتی هم به درِ بسته خورده و سر جای اولش بازمی گردد و نهایتا به شکلی ناخواسته، از خانه خدا سر درمی آورد و وظیفه طواف دادن خدمتکارش را برعهده می گیرد، زمینه سازی برای اینکه تحت تأثیر قرار گرفته و درک کرده که خداوند برای قرارگرفتن در این موقعیت انتخابش کرده، نشده است. درواقع کد و نشانه تدریجی ارائه نشده تا رسیدن سلیم به درکی جدید را باورپذیر کند. در چنین آثاری که الگوهای موفق و قابل استنادی دارند، چیدمان کلیت فیلم نیاز به آنچنان ظرافتی دارد تا رسیدن به تغییر و تحول درونی را که در بطئی ترین شکل خود می تواند اغراق شده و گل درشت باشد، با تکیه بر طنز و جزئیات حساب شده قابل باور و تأثیرگذار کند. اما فیلم «از رئیس جمهور...» از همین نقطه لطمه دیده است.

حسن معجونی، آتیلا پسیانی، صابر ابر، رضا بهبودی، سهراب، بهمن زرین پور، آشا محرابی، کمال تبریزی، احمد آقالو

سایر عوامل فیلم از رییس جمهور پاداش نگیرید

نویسندگان رضا مقصودی و محمد رحمانیان | بازیگردان: حبیب رضایی | برنامه ريز و دستيار اول كارگردان: سيد جمال سيدحاتمي | مدير فيلم برداري: محمدرضا سكوت | طراح چهره پردازي: مجيد اسكندري | صدابردار هم زمان: بهمن اردلان | طراح صحنه و لباس: محسن شاه ابراهيمي | منشي صحنه : پانته آ پناهي ها | عكاس: زهرا مصفا