معرفی گلیم، تاریخچه و انواع آن

عوامل موثر در کیفیت گلیم

از عوامل موثر در کیفیت و ویژگی های خاص این نوع گلیم ها می توان به نوع نخ ریسی، جنس تار و پود، انتخاب رنگ، چگونگی و شیوه بافت، کیفیت پرداخت و… اشاره کرد؛ علاوه بر آن محققان با توجه به مواد اولیه مصرفی و رنگ های مورد استفاده محل بافت این گلیم ها را تشخیص می دهند.
مواد اولیه استفاده شده در گلیم ها پشم و پنبه و موی شتر و بز و ابریشم و رنگ های گیاهی بودند.

انواع گلیم

گلیم ها انواع بسیار زیادی دارند که هر کدام طرح و خصوصیات خاص خود را دارند. انواع گلیم ها مثل:

• گلیم ایل شاهسون

مهمترین بافت آنها، گلیم های سوماک است که در زبان محلی به آن ورنی می گویند. به طور کلی از طرح های هندسی شکسته با رنگ های ملایم استفاده می کنند و کمتر می توان دو گلیم ایل سون را از نظر طرح و رنگ مشابه یافت. بهترین رواسبی در ایران، جل اسب های سون است که به صورت شش تکه با رنگ های متنوع است.

• گلیم لری

لرها گلیم های مرغوبی می بافند که بیشتر با رنگ های سیاه، سبز، آبی، سفید با نقوش خاص منطقه مشخص می شود. بهترین بافت لرها خورجین بزرگ برای نگهداری اثاث خانه است. حاشیه آنها را برای آنکه محکم باشد قالی بافی می کنند.

• گلیم هرسین

​​​​​​​گلیم هرسین بنا بر ذوق و سلیقه بافنده و شرایط اطراف او بافته می شود. در حاشیه و زمینه، نقش ها ریز و پر بافته می شوند، به طوری که جای خالی در این گلیم وجود ندارد. از پشم بز به علت ضد بید بودن در حاشیه گلیم استفاده می کنند. رنگ های گلیم هرسین عمدتاً به سفید، سورمه ای، سبز و قرمز و اخیراً سرخابی محدود می شود. گلیم هرسین در سازمان جهانی مالکیت فکری به نام شهر هرسین ثبت جهانی شده است. گلیم در استان کرمانشاه انواع مختلفی دارد. نوعی گلیم با نقش های برجسته در استان کرمانشاه بافته می شود که بدان تلیس گفته می شود.

• گلیم بلوچ

​​​​​​​بلوچ ها به دلیل شرایط اقلیمی همیشه با طبیعت در پیکارند و همواره آرزوی برخورداری از منابع فراوان آب و مرغزار را در بافت های خود بیان کرده اند. معمولاً سرتاسر گلیم بلوچ از بافت راه راه شکل گرفته که در هر ردیف آن نقوش متفاوت از طرح و رنگ به چشم می خورد. رنگ های تیره مانند قهوه ای، قرمز تیره، شتری و آبی سیر و رنگ های روشن مثل سبز، زرد، قرمز مشخصه طرح های بلوچ اند.

• گلیم خمسه​​​​​​​

گلیم و فرش های بافت خمسه اغلب كوچك پارچه و در اندازه قاليچه است. دار فرش بافی افقی و زمينی و بعضاً در ميان بافندگان ايلات ثابت است. هر دو گونه گره متقارن و نامتقارن در بافت فرش ها متداول است. که با يک پود و به شيوه تخت و نيم لول بافته می شود. پرز فرش های ايلات خمسه اغلب پشمی و تار آن پنبه ای است.

• گلیم سنه

​​​​​​​سنه امروزه سنندج نامیده می شود. در هیچ جای ایران گلیم هایی به ظرافت گلیم های سنه بافته نمی شود. طرح آن بیشتر طرح هراتی آمیخته با طرح بوته ای و خطوط مورب در رنگ های متعدد است. زیباترین طرح گلیم سنه، ترنجی در وسط و زمینه ای رنگی دارد و بته ای نیز با ظرافت در آن بافته شده است.

• گلیم قشقایی

​​​​​​​گليم اصيل قشقايي از پشم (تار و پود پشمي) دستريس خالص و شسته بافته مي شود كه قطر الياف آنها بسيار نازك و خامه مصرفي شان بسيار ظريف است. ويژگي هاي رنگرزي و رنگبندي در رنگ افشاني متن گليم قشقايي، گرايش به رنگ هاي تند و روشن است و از رنگ هاي تيره و سنگين (مانند سرمه اي و قهوه اي و يشمي) بندرت استفاده مي كنند.

• گلیم افشار

​​​​​​​طرح مخصوص افشار معمولاً ستاره های متعدد روی زمینه ای به رنگ طبیعی یا رنگ سیر است. نقش ها، گل های ستاره ای هستندکه به صورت مورب کنار هم چیده می شوند و به صورت لوزی در هم نمایان می شوند.

• گلیم زرند

​​​​​​​دارای بافت چاک دار کوچک است. بیشتر کار عناصر ترک زبان شاهسون است که تعداد زیادی از آنها در این منطقه مقیم شده اند. گلیم های زرند، دراز، باریک و با دوامند. طرح های قراردادی با گل و گیاهی با مو خزنده و گاهی به صورت طرح لوزی مشبک یا دو تا سه ترنج در هم هستند.

• گلیم ترکمنی

​​​​​​​گلیم ترکمنی سبک و محکم است. در این گلیم ها رنگ مهمترین عامل است و رنگ قرمز با سایه روشن های مختلف نقش ویژه ای دارد، رنگ های دیگر نارنجی، آبی، سبز و گاهی زرد است. این رنگ های متضاد هماهنگی زیبایی به وجود می آورند.

• گلیم عنبران

​​​​​​​این نوع گلیم در عنبران، اردبیل بافته می شود و می توان گفت نقشهای این گلیم از شیریکی پیچ اقتباس شده است و معمولاً ترنجی در وسط آن کمتر دیده می شود و گل متن که کشمیری نام دارد سراسر آن را با تکرار پر نموده است و گلهای دیگری که در این بافته به کار می رود عبارتند از: خارا، گل شاه عباسی، گل گرمایی، جفت گل و یک حاشیه در این گلیم وجود دارد که حاشیه چرخی و دیگری حاشیه وکیلی نام گرفته اند.

تراکم فرش چیست و چه اهمیتی دارد؟