معرفی هنرهای دستی کشور چین

چین یکی از پرجمعیت ترین کشورهای جهان با نیروی کار عظیم هست که در تولید صنایع مختلف و صادرات به سراسر کشورهای جهان بسیار موفق است. یکی از صنعت های مهم که این کشور در آن بسیار موفق عمل کرده است تولید صنایع دستی است که انواع گوناگونی دارد. با توجه به غلبه جامعه روستایی در چین استقرار صنایع مناسب روستا در غالب صنایع كوچك از اولویت های سیاست توسعه اقتصادی چین بوده است. چین دارای سابقه طولانی و بسیار درخشانی در تكامل علوم، فنون و پیشرفت تمدن بشری است و هنرمندان و صنعتگران چینی طی قرون و اعصار متمادی همواره سهم مهمی در تولید و عرضه صنایع دستی با ارزش و ممتار داشته اند. صنایع دستی چین با داشتن ریشه های بسیار قوی در تاریخ كهن آن كشور از حدود ۳۰ سال پیش با نگرشی جدید و هماهنگ با توسعه گردشگری از رشد بالایی برخوردار بوده است.

تولید صنایع دستی در چین

ساختار تولید صنایع دستی در چین دارای ویژگی های زیر است:

• عمده تولید محصولات صنایع دستی در شهرهای بزرگ نظیر پكن، جانگ سو و گوانگژو معمول بوده و در روستاها عمومیتی ندارد.
• واحدهای تولیدی به صورت كارگاه های بزرگ و متمركز دولتی فعالیت می كنند كه همراه با تقسیم كار و اعمال مدیریت صنعتی است و همین خصوصیت موجب كنترل كیفیت تولیدات در كلیه مراحل ساخت به بهترین شكل ممكن شده است.
• نیروی انسانی شاغل در صنایع دستی چین كاملا جوان – میانگین سنی كمتر از ۲۵ سال است
• غالب محصولات تولیدی جنبه تزیینی داشته و با هدف صدور به خارج كشور تولید می شود.
• تاثیرپذیری فوق العاده صنایع دستی از هنرهای تجسمی ن ظیر نقاشی و مجسمه سازی
• تنوع فوق العاده طرح ها و تولیدات در رشته های مشخصی از صنایع دستی

بیشتر فعالیت های مربوط به تولید، فروش داخلی و صدور صنایع دستی به خارج توسط یك شركت سراسری به نام شركت ملی واردات و صادرات صنایع دستی چین صورت می گیرد. این شركت در شهرهای مختلف نظیر پكن، گوانگژو و جانگ سو دارای شعباتی است. البته در همین راستا شركتهای دولتی دیگری نیز با در اختیار داشتن كارگاههای بزرگ تولیدی فعالیت دارند نظیر «شركت واردات و صادرات هنری پكن».

برش کاغذ

اگر به هنرهای نمایشی علاقه دارید، در میان بهترین صنایع دستی چین به سراغ هنر سایه با برش کاغذ بروید. هنرمندان سایه پکن یکی از زیباترین برش کاغذها را می سازند. می توانید کارهای زیبای از قبل برش خورده را برای سوغاتی بخرید یا در بعضی از بازارها، هنرمندان چینی را ببینید که در حال درست کردن یک برش کاغذی قرمز رنگ زیبا هستند و سپس کار جدید را از آن خریداری کنید. بسیاری از این هنرمندان به صورت سفارشی هم کار می کنند.

هنر برش کاغذ چینی یک هنر منحصر به فرد با تاریخی بسیار قدیمی است. اشکال مختلفی از زنان زیبای چینی، حیوانات افسانه ای، شخصیت های معروف نمایشنامه های چینی و بسیاری دیگر را با کاغذهای رنگی و با قیچی می سازند. هنر برش کاغذ چین از بهترین صنایع دستی چین بوده که در اولین گروه میراث فرهنگی غیر مادی ملی و در سال ۲۰۰۶ توسط شورای دولتی چین به ثبت رسید. پس از آن، در همان سال توسط یونسکو به عنوان یک میراث فرهنگی غیر مادی جهان معرفی شد.

گلدوزی چینی

درواقع گلدوزی چینی به سلسله شانگ (قرن شانزدهم – یازدهم قبل از میلاد) بر میگردد و امروزه دارای چهار سبک سنتی است: سو ، شو ، شیانگ و یو. این هنر برای گروه های اقلیت قومی مانند Bai ، Bouyei و Miao بعنوان یک مهارت تکمیلی می باشد.

نقاشی چینی

به سه نوع تقسیم می شود: اشکال، مناظر و پرندگان و گل ها و هر نوع دارای ویژگی های متمایزی می باشد. این نقاشی ها به مهارت خاصی به وسیله قلمو و مرکب به رنگ های مختلف کشیده می شود. در دوران باستان این طرح های هنری بروی پارچه های ابریشمی انجام می شده است. گفتنی است که با اختراع کاغذ در قرن یکم ابریشم به تدریج با مواد جدید و ارزان تر جایگزین شد.

کاغذبری

کاغذبری در واقع هنربریدن و شکل دادن کاغذ قرمزبا قیچی می باشد که الگوهای مختلفی مانند میمون ، گل و اشکال توسط زنان روستایی بسیار ظریف و زیبا برش داده می شوند. مردم برش های کاغذی را بر روی پنجره و مکان های دیگر خود می چسبانند تا امیدها و آرزوهای خود را بیان کنند.

ظروف چینی

از ویژگی های ظروف چینی بافت ظریف ، رنگ های روشن و اشکال و سبک های متمایز می باشد. جینگدژن واقع در استان جیانگشی ، پایتخت ظروف چینی درجهان است و سالانه افراد بی شماری را از دور و نزدیک به منظورخرید بهترین ظروف چینی Jingdezhen به خود جذب می کند.

سفال، سرامیك و بدل چینی

چین را باید مهد سفال و سرامیك سازی در دنیا دانست و باید گفت كه چینیها بخصوص در ساخت ظروف بدل چینی دارای مهارتی خاص و استثنایی در جهان هستند. چینی آلات از این سرزمین گرفته شده و علت عمده آن كشف خاك سفید كائولین برای نخستین بار طی قرنهای گذشته در این سرزمین است حتی نام خاك كائولین از تپه معروف كائولینگ اقتباس شده است. این خاك برای نخستین بار در این تپه شناسایی و در صنعت سرامیك مورد استفاده قرار گرفت.

البته علاوه بر خاك كائولین از خاك رس مرغوب حاصل از رسوبات رودخانه های بزرگ این كشور نظیر رودخانه «یانگ تسه» و رودخانه زرد به بهترین شكل ممكن برای ساخت محصولات سفال و سرامیك استفاده می شود. با توجه به حجم تولید و صادرات و همچنین اصالت و تنوع صنایع دستی در چین این كشور را می توان یكی از سه كانون عمده صنایع دستی جهان به همراه هند و ایران به شمار آورد. بایستی یادآور شد كه طبق آمار موجود میزان صادرات سالانه صنایع دستی چین بیش از ۵ میلیارد دلار و میزان فروش به گردشگرانی كه از این كشور دیدن می كنند به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار می رسد.

ابریشم چین

یک کرم ابریشم در طول عمر ۲۸ روزه خود تنها ۱۰۰۰ متر (۳۲۸۰ فوت) نخ ابریشم تولید می کند که این نخ بسیار ارزشمند است. كشور چین را باید مهد ابریشم دانست. به طوری كه شهرت دارد برای نخستین بار تخم كرم ابریشم را حدود ۵۰۰ سال پیش یكی از مبلغین مسیحی در داخل عصای خود جاسازی كرده و از آنجا به اروپا برد و همین امر موجب پرورش كرم ابریشم در مقیاسی وسیع در فرانسه و ایتالیا شد. با توسعه صنایع نساجی در سالهای اخیر، بافت پارچه ابریشم به كمك دستگاه های بافندگی سنتی محدود شده ولی در مقابل آن رودوزی با ابریشم بر روی پارچه های بسیار نازك ابریشمی ساده و سفید با الهام از گلها، گیاهان، پرندگان و حتی انواع ماهیان و آبزیان به سرعت توسعه یافته و محصولات مختلفی به صورت تابلو، كلاهك آباژور و پارتیشن تولید و اغلب به اروپا و آمریكا صادر می شود.

قالی بافی

یكی از صنایع دستی پررونق و ممتاز كشور چین كه در سطح جهانی نیز صاحب اعتبار قابل ملاحظه ای است، قالی بافی است و در حال حاضر در حدود ۴۰۰۰ دستگاه قالی بافی به صورت متمركز توسط شركت واردات و صادرات صنایع دستی و هنری پكن اداره می شود. قالی های تولیدی با استفاده از ابریشم، كرك و پشم تولید و بعضا دارای رجشماری حدود ۴۰ و بالاتر از آن بوده و «فارسی باف » است.

بامبو بافی

نظر به دسترسی به مواد اولیه بامبو به ویژه در سواحل جنوبی و جنوب شرقی چین بامبو بافی یكی از صنایع دستی پررونق و در ضمن صادراتی آن كشور را تشكیل می دهد. به طوری كه همه ساله مقادیر قابل توجهی از انواع محصولات بامبوی تولیدی چین به كشورهای اروپای غربی و آمریكای شمالی صادر می شود. با برش ساقه نی بامبو و بافت رشته های نازك و ضخیم و سپس پوشاندن آن با لاك مخصوص – به منظور جلوگیری از جذب رطوبت و تغییر شكل محصول – متجاوز از ۱۲۰ نوع فرآورده های گوناگون نظیر انواع سبد، گلدان، آویز، سرویس چایخوری، پارچ، لیوان، كیف، چمدان، سینی، بادبزن، كفپوش… با پوشش بامبو تولید و عرضه می شود.

ماسک اپرای پکن

اگر کمی دقیق تر به مغازه های فروش سوغاتی در چین و پکن نگاه کنید، متوجه ماسک های نمایشی با چهره های عجیبی خواهید شد که به عنوان سوغاتی به گردشگران فروخته می شوند. به این سوغاتی که از بهترین صنایع دستی چین هستند، ماسک اپرای پکن گفته می گردد. ماسک اپرای پکن یا همان لین پو (Lian Pu) در واقع نوعی از ماسک صورت با نقاشی های چهره مختلف است. هر یک از این صورت ها با آرایش ها و رنگ هایی که دارند، در نمایش ها و اپراهای پکن برای یک شخصیت به خصوص استفاده می شوند.

به طور مثال، صورت و ماسکی با آرایش قرمز برای افراد سلطنتی، آرایش سیاه برای دولتمندان، صورت با آرایش زرد برای قاتلین، آبی و سبز برای صورتک ها و ماسک های اشخاص قهرمان و صورتک سفید برای افراد خیانتکار و شیطانی استفاده می گردد. اولین این ماسک ها در حدود قرن دوازدهم ساخته شدند. جنس اولین ماسک ها از گچ بود که برای اپرای سلسله سونگ به رنگ های مختلف رنگ آمیزی شده بود.

کایت های چینی

کایت های چینی را هم می توان به عنوان یک کالای تزئینی و هم به عنوان اسباب بازی خریداری نمود. یکی از بهترین صنایع دستی چین از گذشته تا به امروز، بادبادک ها و کایت های چینی هستند. به ویژه در پکن که معمولا وزش باد در طول سال، زیاد است و بادبادک به هوا فرستادن بسیار هوادار دارد. کایت ها و بادبادک های چینی را در بسیاری از فروشگاه های هنر و صنایع دستی شهرهایی مانند پکن و شانگهای می توانید خریداری کنید. بسیاری از گردشگران این سوغاتی زیبا را برای دوستان و البته بچه ها هدیه می برند. ساخت کایت، یک سنت و یک کاردستی هنری در چین است.

گفته می گردد بهترین بادکنک ها در تیانجین (Tianjin)، پکن و ویفنگ (Weifang) ساخته می شوند.

بادبادک های پکن از کاغذ یا ابریشم ساخته شده و به طور کامل با دست نقاشی شده اند. بادبادک های چینی دارای شهرتی دنیای، در بازار داخلی و خارج از کشور چین هستند. متخصص ساخت باکیفیت ترین کایت ها در پکن، فی بائولین (Fei Baolin)، صدها نوع بادبادک را با اشکال و اندازه های مختلف طراحی کرده و ساخته است. کوچکترین این بادبادک ها به اندازه کف دست شما ساخته می شوند. در سفر به چین پیشنهاد می دهیم برای خرید سوغاتی به سراغ بادبادک ها بروید.

عروسک های حصیری چینی | Zongren

عروسک های زونگرن یا بسیار کوچک چینی که به اصطلاح به عروسک های حصیری نیز شناخته می شوند، یکی دیگر از بهترین صنایع دستی چین هستند. این عروسک ها امروزه از مواد مختلفی مانند الباف ابریشم، موی حیوانات مختلف یا چنین موادی ساخته می شوند و در سرتاسر بازارهای پکن یافت می شوند. هر یک از عروسک های درون بازار بسته به مهارت سازنده آن، قیمت گذاری می گردد. اگر سخص سازنده در این کار استاد باشد، قیمت ها و ارزش این اثر هنری بیشتر می گردد. این اثر فرهنگی نامانوس پکن، به گونه ای دیگر برای اجرای نمایش های عروسکی استفاده می گردد.

خوشنویسی چینی یا هنر کالیگرافی

یکی از زیباترین و بهترین صنایع دستی چین که می توانید به عنوان سوغاتی برای اطرافیان خود خریداری کنید، کاغذها و نقاشی هایی هستند که به عنوان هنر کالیگرافی در چین شناخته شده و به فروش می رسند. می توانید بهترین نمونه های نقاشی و خوشنویسی چینی را در مغازه های فروش سوغاتی دیده و به عنوان یک تابلوی زیبای خوشنویسی و کالیگرافی چینی از سفر خود به این کشور، خریداری کنید.

فانوس های قرمز از بهترین صنایع دستی چین

فانوس های قرمز رنگ، جزو صنایع دستی سنتی چینی بوده که هنوز هم در سراسر پکن و سایر نقاط کشور محبوب هستند. هنر ساخت فانوس، به عنوان فرهنگ سنتی گرانبهای چینی، از نسلی به نسل دیگر به ارث رسیده و همچنان در میان مردم به عنوان یکی از بهترین صنایع دستی چین رواج دارد. ساخت فانوس ها در تاریخ طولانی چین نقش مهمی ایفا می نمایند و امروزه نمادی از فرهنگ درخشان چین هستند. اگر در بسیاری از فستیوال ها و جشن های چینی شرکت کنید، خواهید دید که با تاریک شدن هوا، فانوس های قرمز یکی یکی روشن شده و به آسمان فرستاده می شوند.

کنده کاری چوب

کنده کاری یا منبت کاری در کشور چین نوعی مجسمه سازی محسوب می شود . اغلب از آن به عنوان “هنر عامیانه” یاد می شود. کنده کاری ها را می توان به سه دسته حکاکی های سه بعدی ، کنده کاری ریشه و مجسمه های برجسته تقسیم کرد. منبت کاری یک نوع جداگانه از کارهای چوبی است. در عنوان شغلی برای کشور چین ، می توان آن را به عنوان “نجاری خوب” طبقه بندی کرد.

باتیک

باتیک قدیمی ترین صنایع دستی منسوجات قومی چین است و در دوران باستان به آن موم می گفتند. این صنایع دستی مهارت چاپ باستانی چین شناخته می شوند. چین دارای پیشینه زیادی در تولیدات هنر چاپ باتیک است که این قدمت به قرن ششم میلادی برمی گردد که باتیک توسط قوم میائو (Miao) در این کشور رواج پیدا کرد. قوم میائو توجه خاصی به لباس های خود دارد که از پارچه های ضخیم تزئینی که در آن ها طرح های بافته شده موم و مقاوم به کار رفته است تشکیل شده است. تقریبا همه موارد باتیک قوم میائو با تزئین پارچه کنفی و پنبه و کاربری موم داغ که بعدا پارچه را در رنگ نیلی قرار می دادند شکل گرفته است. از این نوع پارچه ها برای تهیه دامن، طرح های روی کت، پیش بند، ساک بچه استفاده می شد. موم عسل مهم ترین ماده تشکیل دهنده در باتیک چین به شمار می آید، مقاومت موم هرگز از بین نمی رود و هدف استفاده از آن ایجاد یک تصویر واضح و روشن است چرا که خود موم هم چسبناک و هم انعطاف پذیر می باشد. موم اغلب بر روی یک دیگ کوچک که روی آتش زغال نیم سوز یا هیزم قرار دارد، حرارت داده می شود. وقتی که روی پارچه از موم استفاده شد رنگ آن سیاه می شود اما در پایان این مرحل موم از روی پارچه پاک می شود و سپس پارچه را آب سرد شستشو داده و بعد در معرض هوا قرار می دهند تا خشک شود. جنس ابزار مورد استفاده برای کاربرد موم، مس و برنج است که دارای دستگیره ای از جنس نی می باشد. این ابزار به تنهایی در ترسیم خطوط راست یا نسبتا مایل و پیچ در پیچ استفاده می کنند.

کنده کاری و تراش یشم

کنده کاری یشم یکی از قدیمی ترین انواع کنده کاری چینی است. در سلسله های شانگ و ژو ، تراش یشم به یک حرفه تبدیل شده است. تبدیل به ظروف آیینی و قطعات تزئینی برای پوشیدن شد. با یشم همیشه به عنوان گنج رفتار شده است. در چین باستان ، یشم به عنوان نمادی از علائم فیزیکی و رفتار نجیب زاده ، محصول بهتری است.

صنایع دستی دریایی

کشور چین به علت داشتن مرزهای آبی طولانی و دسترسی به آبهای گرم اقیانوس آرام از طریق دریای زرد و دریای شرقی و جنوبی چین، امکانات زیادی جهت استفاده از انواع صدفها، مرجانها و سایر بقایای آبزیان دریا در اختیار دارد. وجود مواد اولیه فراوان و متنوع و نیروی کارارزان موجب شده تا با الهام از طبیعت زیبای این سرزمین اقدام به برش، نقاشی و چسباندن قطعات مختلف صدف، مرجان و سایر بقایای آبزیان دریا به یکدیگر جهت تهیه و ساخت تابلو های تزیینی نمایند. تابلوهای مذکور در ابعاد مختلف ساخته شده و به قیمت مناسب عرضه می شود.

روکاری (رودوزی)

تهیه انواع محصولات نظیر رومیزی، روتختی، دستمال، کوسن و همچنین تابلوهای تزیینی به طریق «رودوزی» یکی دیگر از انواع صنایع دستی اصیل و سنتی چین است. روکاری بر روی پارچه های پنبه ای و پولیستر با استفاده از انواع نخهای تزیینی و رنگین صورت می گیرد. ضمن آنکه سوزن دوزی بر روی ابریشم را باید نفیس ترین و ارزنده ترین نوع رودوزیهای چین محسوب نمود که البته سوزن دوزی بر روی ابریشم بیشتر به صورت تابلوهای دلپذیر که به صورت مناظر طبیعی و حتی محیط قعر دریا را همراه با ماهی ها و آبزیان رنگارنگ تصویر می نماید، مشاهده می شود.

معرق کاری چوب

از دیگر صنایع دستی چین که برخی می گویند از سایر کشورها به این کشور منتقل شده است معرق کاری چوب است . تولید تابلوهای چوبی معرق کاری شده جعبه های معرق و … باعث رونق این صنعت شده است . برای تزیین این محصولات معمولا از صدف های دریایی استفاده می کنند که هم ارزان است و هم فراوان.

حصیربافی

بافت حصیر به صورت زیر انداز و تولید انوع سبد كه بیشتر جنبه های مصرفی و آنهم مصرف در داخل كشور چین دارد، یكی از انواع صنایع دستی چین است. چینی ها توانسته اند کاربری های تازه ایجاد کنند و طرح های متنوع و خلاقه ای داشته باشند. ضمن این که پیشتاز در زمینه صادرات حصیر بوده اند. از این رو با دعوت از آن ها هم متوجه کاستی های خود، به ویژه در حوزه تجهیزات و تکراری بودن طرح ها و بافت ها می شویم هم می توانیم رمز و راز صادرات حصیر را فرابگیریم.

سخن آخر

اگر در سفر به چین قصد خرید از صنایع دستی این کشوررا دارید بدانید که صنایع دستی چین بسیار متنوع بوده و از خرید آنها لذت خواهید برد.

معرفی هنرهای دستی شهرستان تربت جام