چه کسی مرغ را از سفره ایرانیان پراند؟

مرغ همچنان در صدر اخبار ایران قرار دارد! صف های طولانی برای خریدن یک مرغ ناقابل برای سیر کردن شکم خانواده، یکی از پدیده های شرم آور مدیریتی در روزهای تاریک شیوع بیماری واگیردار کووید 19 است. تأمین مایحتاج اولیه و نیازهای اساسی خوراکی خانوارها یکی از وظایف اصلی بدنه اجرایی کشور است. کمبود مرغ در بازار و ایجاد صف های طولانی در شهرهای ایران یک بار دیگر، مسأله ضرورت برنامه ریزی کلان مدیریتی واحد برای هماهنگی بخش ها برای مدیریت بازار را یادآور شد. علاوه بر مرغ، بسیاری از کالاهای اساسی و مایحتاج اولیه مردم در ماه های اخیر دچار نوسان قیمتی شدید شده است. نایاب شدن روغن در بسیاری از شهرها و افزایش قیمت سرسام آور برنج تا کیلویی 50 هزار تومان نیز بر دشواری های زندگی مردم در این روزها افزوده است. نوسان قیمت در برخی موارد به صورت روزانه بوده و بسیاری از مردم از عدم وجود نظارت در عرضه کالاهای اساسی مردم گله دارند. تحویل کالاهای یارانه ای به فروشگاه های زنجیره ای و توزیع ناعادلانه این کالاها و سر در آوردن کالاهای یارانه ای از بازار سیاه یکی دیگر از مشکلات اساسی بازار ایران است. بسیاری از حامیان دولت بر این اعتقاد هستند که در صورت عدم خروج آمریکا از برجام، مدیریت بازار به این روز و حال نمی افتاد در حالی که بسیاری از کالاهای اساسی مورد نیاز مردم در داخل کشور تولید می شود و تنها مدیریت درست و منطقی می توانست از به وجود آمدن صف های طولانی و آشوب در بازار جلوگیری کند. شوک هایی از جنس نایاب شدن کالاهای اساسی مانند روغن و مرغ در بازار باعث افزایش میل سوداگران و رانت خواران برای ماهیگیری از آب گل آلودی می شود که سؤمدیریت آن را به وجود آورده است. انبار کردن و ایجاد بازار سیاه قیمت های مایحتاج مردم را تا چندین برابر افزایش داده است. تأمین نقدینگی از طریق بازار سرمایه یکی دیگر از فجایعی بود که باعث تورم شدید و نوسان قیمت کالاهای اساسی گردید. به هر روی، نکته اساسی در تحلیل وضعیت اسفبار بازار ایران در این روزها آن است که عوامل بسیاری در به وجود آمدن این آشوب و کلاف سر در گم که تنها بازنده اش مصرف کننده بی دفاع است، دخیل می باشد. برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ یکی از فعالان اقتصادی و تحلیل گران بازار ایران رفته ایم. مهندس کاوه زرگران عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و دبیر اسبق کانون انجمن های صنفی صنایع غذایی است. توجه مخاطبان ساعد نیوز را به مطالعه این مصاحبه جلب می کنیم:

ساعد نیوز: به عنوان فعال در بخش تولید در حوزه مواد غذایی و عضو اتاق ایران بفرمایید که عمده دلایل نوسان شدید قیمت برخی کالاهای مصرفی در ایران در چند ماه اخیر چه بوده است؟

مهندس کاوه زرگران: بعد از افزایش نرخ ارز، دولت برای کنترل قیمت ها سعی کرد با تخصیص ارز 4200 تومانی قیمت کالاها را به صورتی متعادل حفظ کند. اما متأسفانه این تخصیص ادامه دار نبود و در برخی موارد به صورت غیرمتعادل انجام شد و به همین دلیل حفظ تعادل در قیمت امکان پذیر نشد. نکته دیگر در این خصوص که باید مد نظر قرار بگیرد این است که به دلیل شیوع بیماری کرونا در دنیا، قیمت برخی اقلام مثل برنج، تن ماهی یا روغن به نحو چشمگیری افزایش یافت. یعنی قیمت دلاری این اقلام افزایش یافته و حتی با تخصیص ارز هم این افزایش خودش را در بازار نشان داد. برخی کالاها مانند روغن، نهاده های دامی و دانه های روغنی با افزایش چمشگیری روبرو بودند. قیمت جهانی روغن دو و نیم برابر افزایش داشت و اتفاقی بود که دیگر خارج از حیطه بازار ایران و در سطح بین المللی رخ داد. در خصوص مرغ و گوشت هم که حدود 90 درصد مایحتاج مردم از داخل تأمین می شود، به دلیل افزایش شدید قیمت نهاده های دامی ما شاهد تأثیر مستقیم این افزایش بر روی قیمت گوشت بودیم. مزارع و مرغداری ها دیدند که انبارهایشان خالی از نهاده ها شده است برای این که این دغدغه کمبود مواد مصرفی شان را برطرف کنند آمدند به هر قیمتی که شده انبار خودشان را پرکنند و همین مسأله باعث به وجود آمدن یک بازار سیاه در این حوزه شد. کنجاله سویا به شدت گران شد. عدم پیوستگی در ورود نهاده های دامی به کشور باعث شد که مواد اولیه مرغداری ها و دامداران تأمین نشود و به همین دلیل ما شاهد سیر افزایشی قیمت مرغ و گوشت باشیم.

ساعد نیوز: دولت معتقد است که یکی از اساسی ترین مشکلاتی که باعث ایجاد بحران اخیر در حوزه توزیع مرغ در کشور شده، نبود وزارت بازرگانی است. تا چه اندازه این موضوع صحت دارد؟ آیا صف های طویل مرغ در شهرهای مختلف ایران به دلیل نبود این وزارتخانه است یا عوامل دیگری در این مسأله دخیل است؟

مهندس کاوه زرگران: مسأله ای که درباره مرغ در کشور به وجود آمد قابل تقلیل به یک عامل نیست. یعنی نمی توانیم این مشکل را تک عاملی بدانیم. عوامل زیادی در این مسأله دخیل هستند. من معتقدم که حتی این وضعیت بحرانی مرغ در هفته های آتی تشدید خواهد شد و هیچ نوع بهبودی در این مسأله حاصل نخواهد شد. وقتی دولت می گوید که نبود وزارت بازرگانی عامل اصلی چرخه معیوب توزیع است؛ خوب این وزارت بازرگانی قرار است کدام نیروها را در بدنه خودش به کار بگیرد. از کجا قرار است این نیروهای متخصص وارد وزارتخانه بازرگانی شوند؟ مگر جز این است که این نیروهای متخصص از وزارت صمت قرار است به این وزارتخانه منتقل شوند؟ مشکل در نحوه به کارگیری و هماهنگی این نیروها است نه این که ما در این حوزه اصلاً نیروی متخصص نداشته باشیم. دولت آمد اختیارات وزارت کشاورزی در حوزه مرغ را به وزارت صمت داد و بعد از کلی آزمایش و خطا وقتی یک هماهنگی نیم بند در حال شکل گرفتن بود، دوباره آمد این اختیارات را به وزارت جهاد کشاورزی بازگرداند. از 20 اسفند به این طرف، هیچ نوع ثبت سفارشی صورت نگرفته است، چون سامانه ها قفل هستند. ما اثرات این عدم ثبت سفارش را در ماه های آینده خواهیم دید. صرف وجود یا عدم وجود یک وزارتخانه نمی تواند عامل این بحران باشد. ما سؤمدیریت کلان را در بدنه دولت داریم. عدم هماهنگی میان بخش های مختلف کاملاً مشهود است و هیچ نگاه ملی وجود ندارد.

ساعد نیوز: به نظر حضرتعالی چطور می شد در زمینه نهاده های دامی به تولید کننده ها کمک کرد؟

مهندس کاوه زرگران: خطایی که در این زمینه افتاد بخشی به عدم آشنایی مرغداران و دامپرواران با نحوه کار با سامانه بازارگاه نهاده های کشاورزی بود به همین دلیل، داد و ستد به صورتی معیوب رخ داد و در برخی موارد بازار سیاه تشکیل شد. حدود 20 درصد از مرغداران، مایحتاج خودشان را از بازار سیاه تهیه کردند. به نظر من، دولت می توانست سهمیه ماه های آینده مرغداران و دامپروران را با نرخ مستقبل در اختیار آنها قرار دهد. چون تولیدکننده دغدغه این را دارد که به دلیل کمبود مواد اولیه، جوجه یا دامش می تواند گرسنه بماند و به همین دلیل ترجیح می دهد حتی به قیمت تهیه از بازار سیاه، انبارش را پر کند.

نادر قاضی پور : صف مرغ و عزت ایرانیان!