شاید بشود گفت رابطه انسان و پرنده از بدو آفرینش انسان آغاز شده؛ زمانی که یک پرنده به قابیل آموزش داد که چگونه جسد برادر مقتول اش را به خاک بسپارد. در طول تاریخ همواره این رابطه ادامه داشته و در جامعه امروزی علاوه بر نگهداری از پرندگان، توجه به امور بهداشتی آنها اهمیتی دوچندان یافته است. همان اندازه که نگهداری از یک پرنده می تواند لذت بخش و جذاب باشد به همان میزان هم باید به بهداشت نگهداری از پرنده و سلامت صاحب آن اهمیت داد.
به دلیل نوع نگهداری از پرندگان در قفس و ارتباط نداشتن آنها با سایر حیوانات در طبیعت، خطر سرایت بیماری های قابل انتقال از پرندگان به انسان نسبت به سایر حیوانات کمتر است اما برخی بیماری های مشترک بین انسان ها و پرندگان می تواند خطرناک باشد و به همین دلیل لازم است صاحبان پرندگان ضمن آگاهی از این بیماری ها، تدابیر پیشگیرانه ای را به کار بندند. عوامل بیماری زای قابل انتقال بین انسان و پرنده ممکن است از گروه باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و قارچ ها باشند.
نگهداری از پرندگان برای چه کسانی خطرناک است؟
افرادی که حساسیت های خاص دارند مثل حساسیت به پر یا مدفوع پرندگان، کسانی که به آسم و آلرژی مبتلا هستند، افراد دچار نقص سیستم ایمنی مثل مبتلایان به عفونت HIV و بیماری ایدز، افراد مبتلا به انواع سرطان ها که تحت شیمی درمانی قرار دارند، افراد بسیار مسن یا کسانی که عمل پیوند عضو انجام داده اند بهتر است از نگهداری پرنده به خصوص در آپارتمان های کوچک خودداری کنند.مایت ها که در بال پرندگان جمع می شوند از عوامل متداول آلرژی زا هستند. گرد و غباری که در فضله پرندگان وجود دارد نیز می تواند باعث واکنش های ناشی از حساسیت شود.
بررسی سلامت پرندگان قبل از خرید
اگر قبل از خرید و نگهداری پرندگان در مورد آن اطلاعاتی به دست آورده باشید و هنگام خرید پرنده شناسنامه بهداشتی آن را از فروشنده بخواهید، در آن صورت مطمئن هستید پرنده سالم است و شما را بیمار نخواهد کرد. شناسنامه بهداشتی برای پرندگانی صادر می شود که دامپزشک آنها را معاینه کرده است. در این پرونده داروهایی که پرنده استفاده کرده، اقدام های پیشگیرانه ای که برایش انجام شده، واکسیناسیون پرنده و... ذکر شده است.
بیماری های مشترک پرندگان و انسان
پرندگان یکی از بهترین و کم دردسرترین حیوانات خانگی هستند که اکثر خانواده ها اقدام به نگهداری از آنها می کنند. همان اندازه که نگهداری از یک پرنده می تواند لذت بخش و جذاب باشد، به همان میزان هم باید به بهداشت نگهداری از پرنده و سلامت صاحب آن اهمیت داد.به دلیل نوع نگهداری از پرندگان در قفس و ارتباط نداشتن آنها با سایر حیوانات در طبیعت، خطر سرایت بیماری های قابل انتقال از پرندگان به انسان نسبت به سایر حیوانات کمتر است، اما برخی بیماری های مشترک بین انسان ها و پرندگان می تواند خطرناک باشد و به همین دلیل لازم است صاحبان پرندگان ضمن آگاهی از این بیماری ها، تدابیر پیشگیرانه ای را به کار بندند. عوامل بیماری زای قابل انتقال بین انسان و پرنده ممکن است از گروه باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و قارچ ها باشند.
تب طوطی یا سیتاکوزیس
یکی از شناخته شده ترین بیماری های قابل انتقال از پرنده به انسان، تب طوطی یا سیتاکوزیس است که با وجود معروف و خطرناک بودن، میزان ابتلای انسان به آن در مقایسه با تعداد بسیار زیاد پرندگان در طبیعت زیاد نیست. طیف وسیعی از پرندگان مانند بوقلمون، کبوتر، اردک، مرغابی و خانواده طوطی سانان مستعد ابتلا به این بیماری هستند. پرنده مبتلا علایمی مانند اسهال، سرفه و ترشحات از چشم و بینی خواهد داشت.این بیماری در انسان علایم شبه آنفلوآنزا مانند تب بالا، لرز، سردرد شدید و تنفس سخت ایجاد می کند و در صورت درمان نشدن به موقع حتی می تواند به مرگ منجر شود. افراد دچار نقص سیستم ایمنی مانند مبتلایان به ویروس ایدز، بیماران تحت شیمی درمانی، نوزادان و کودکان زیر 5 سال، افراد مسن و افرادی که پیوند عضو انجام داده اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند.
بیماری سل
نگهداری از پرندگان در محیط های آپارتمانی به دلیل این که معمولا این محیط ها کوچک اند به هیچ وجه توصیه نمی شود، زیرا پوسته های ناشی از پوست و پر پرنده و ذرات خشک شده ناشی از فضولات و موادغذایی آنها در فضا پراکنده شده و ممکن است مشکلاتی را برای افراد ایجاد کنند.از دیگر بیماری های مشترک بین انسان و پرندگان، سل است که البته خطر انتقال عامل ایجاد سل از پرندگان به انسان نسبت به سایر حیوانات کمتر است و در صورت ابتلای انسان، معمولا درگیری موضعی گره های لنفاوی یا زخم عفونی موضعی نشانه آن خواهد بود.
آنفلوآنزای پرندگان
آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، یک بیماری ویروسی و واگیردار است که اگرچه بر اساس اعلام سازمان دام پزشکی، کشورمان عاری از این بیماری است، اما در صورت بروز نشانه های این بیماری در پرندگان، معدوم کردن آنان در اسرع وقت لازم است. مهم ترین راه انتقال، مدفوع پرنده بیمار (به دلیل دفع میزان بالای ویروس در آن) و تماس مستقیم با پرنده، مدفوع آن یا سطوح و اشیای آلوده به مدفوع پرنده است.
عفونت های قارچی
یکی از عوامل قارچی مشترک و مهم بین انسان ها و پرندگان، قارچی به نام کریپتوکوکوس است که به خصوص در مبتلایان به ایدز می تواند سبب ایجاد مننژیت های خطرناک و کشنده شود. این عامل بیماری زا معمولا به دلیل دمای بالای بدن پرنده، نشانه خاص یا شدیدی ایجاد نمی کند و با این که بیشتر در کبوتر حایز اهمیت است، اما باید به یاد داشت که فضولات پرندگان خانگی می تواند مخزن این قارچ باشد.بنابراین به افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند، توصیه می شود از نگهداری پرندگان، به ویژه کبوتر، پرهیز کنند. دستان خود را بعد از تماس با پرنده یا تمیزکردن قفس آن و به خصوص پیش از خوردن غذا، آشامیدن و آشپزی با آب و صابون به خوبی بشویید.
بیماری های انگلی
پرندگان به واسطه ترشحات بدن، فضولات و قارچ هایی که در این فضولات وجود دارند، از عوامل مهم انگل زا در خانه هستند.انگل های خارجی مانند شپش ها هم ممکن است از طریق پرندگان به انسان منتقل شوند. گاهی ابتلای کودکان و خردسالان، به خصوص دختربچه ها به شپش و رفتن آنها به مهدکودک یا مدرسه می تواند باعث ابتلای دیگران شود.یکی از انگل های گوارشی شایع در میان پرندگان، ژیاردیازیس نام دارد. ابتلا به ژیاردیازیس، در بسیاری از گونه های پرندگان گزارش شده است.
آلرژی یا حساسیت
احتمال ایجاد حساسیت به پرندگان نسبت به سایر حیوانات کمتر است، اما برخی افراد ممکن است به پر پرندگان، ذرات جدا شده از پوست آنها، بزاق یا مدفوع پرنده حساسیت داشته باشند و علایمی مانند سرخی پوست، ترشح و سوزش چشم و بینی، عطسه و گلودرد را بروز دهند. از آنجا که مدفوع خشک پرنده می تواند به صورت گرد و ذرات معلق در فضا درآید و استنشاق گردد، لذا برای پیشگیری از ابتلا به آلرژی یا عود علایم، لازم است حتما مدفوع به صورت مستمر و منظم تمیز شود.
بیماریهای دیگر
ژیاردیوزیس، سالمونلوزیس، کلی باسیلوزیس، کریپتوسپوریدیوزیس و کمپیلوباکتریوزیس را هم می توان 5 بیماری دیگری دانست که عامل ایجاد اسهال، التهاب معدی روده ای، تهوع، استفراغ، دردهای شکمی و تب در انسان هستند و ممکن است از طریق پرندگان به انسان منتقل شوند. سندروم کشنده طوطی ها، این بیماری همچنین با نام سندرم ماکا شناخته می شود. علائم این بیماری شامل کاهش وزن، استفراغ و چینه دان ملتهب است. و حتی ممکن است علائمی مثل تشنج یا دپرس شدن نیز در پرنده مشاهده شود. درمان در این بیماری شامل ایجاد یک محیط بدون استرس و فراهم کردن یک جیره غذایی خاص است. در مواردی که بیماری در حالت پیشرفته باشد ممکن است نیاز به استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی باشد.
کدام قسمت از خانه برای نگهداری از پرندگان مناسب تر است؟
آپارتمان های کوچک امروزی جای زیادی برای نگهداری از پرندگان ندارند، درنتیجه قفسهای کوچکی برای نگهداری از آنها انتخاب می شود. در حالی که هر چه فضای نگهداری از پرنده بازتر و وسیع تر باشد، پرنده احساس بهتری خواهد داشت و هر چه این قفس کوچک تر، تنگ تر و امکان جابجا شدن پرنده در آن کمتر باشد، او را بیشتر آزار می دهد و ممکن است برخی عادات و رفتارهای طبیعی خود را که در محیط طبیعت داشته از دست بدهد.
جای نگهداری از قفس نیز بسیار مهم است. به عنوان مثال آشپزخانه به هیچ وجه مکان مناسبی برای نگهداری از پرندگان نیست زیرا گازهای زیاد ناشی از پخت و پز، احتراق یا سوخت پکیج ها یا آبگرمکن هایی که در آنجا کار گذاشته شده وجود دارد. این گازها که بعضا سمی هستند، می توانند به پرنده آسیب برسانند. به خصوص اینکه برخی از این وسایل اکسیژن موردنیاز خود را از هوای داخل منزل تامین و برای انسان و پرنده مشکل ایجاد می کنند.
توصیه می شود قفس پرندگان را کنار درها و پنجره هایی که ورود و خروج هوا به خصوص در فصل زمستان به راحتی از آنها میسر است نیز قرار ندهید زیرا پرنده در معرض سرما قرار می گیرد و آسیب می بیند. از گذاشتن قفس پرنده ها به خصوص خانواده طوطی سانان اعم از طوطی های سبز یا کاسکو، عروس هلندی و... که به هوای گرم و خشک حساس هستند کنار وسایل گرمایشی از جمله شوفاژ و بخاری به شدت بپرهیزید زیرا این وسایل علاوه بر گرمایی که تولید می کنند باعث خشکی محیط خانه نیز می شوند.
قرار گرفتن این پرندگان در چنین محیطی آنها را دچار افسردگی، پرریزی و خودخوری می کند. یعنی پرنده پرهای خود را می کند و اشتهایش را از دست می دهد و درنهایت بیمار می‌شود. برای بهبود این شرایط می توانید یک ظرف آب روی شوفاژ یا بخاری قرار دهید تا کمی محیط را مرطوب کند و تهویه مناسبی برای خانه در نظر بگیرید. بهترین محیط برای نگهداری پرندگان، محیطی است که تهویه هوا بدون جریان داشتن هوای خیلی سرد امکانپذیر باشد. از قرار دادن قفس پرنده در اتاق کودک به خصوص کودکان زیر 6 سال نیز خودداری کنید.
اتاق خواب نیز مکان مناسبی برای نگهداری از قفس پرنده نیست زیرا فضولات یا پرهای ریز پرنده می تواند در محیط پخش و وارد رختخوابها شود و مشکلاتی برای افراد ایجاد کند.نکته دیگر اینکه قفس پرنده را روی زمین نگذارید زیرا وقتی پرنده از پایین به انسان نگاه می کند می ترسد و دچار مشکل می شود بنابراین بهتر است قفس پرنده به خصوص پرنده های کوچک تر مانند فنچ و قناری را بالاتر از سطح زمین و در جایی قرار دهید که همسطح با صورت انسان یا کمی بالاتر از آن باشد.
اگر قفس پرنده را در بالکن منزل قرار داده اید آن را از نوسانات دمای روز و شب که گاهی به زیر صفر درجه سانتی گراد می رسد به وسیله پوشش هایی که جلوی باد و سرما را تا حدود زیادی می گیرند حفظ کنید. همچنین احتمال حضور گربه را در بالکن در نظر بگیرید و قفس را جای مناسبی قرار دهید که امکان دسترسی گربه به قفس فراهم نباشد.
12 توصیه بهداشتی در رابطه با نگهداری پرندگان
هر چند میزان ابتلای انسان به این بیماری ها - که لازم است صاحبان پرندگان از اسامی و علایم آن آگاه باشند- زیاد نیست، اما هیچ کدام از ما مایل نیستیم جزو همان تعداد اندک مبتلایان هم باشیم. صاحبان پرندگان باید توجه داشته باشند که به کاربستن توصیه های بهداشتی و مراجعه منظم به دام پزشک می تواند خطر انتقال بیماری های مذکور را به شدت کاهش دهد و توجه نکردن به توصیه های بهداشتی خطرناک است. به همین دلیل صاحبان پرندگان لازم است چند توصیه را به کار گیرند:
- دستان خود را بعد از تماس با پرنده یا تمیزکردن قفس آن و به خصوص پیش از خوردن غذا، آشامیدن و آشپزی با آب و صابون به خوبی بشویید.
- اگر پرنده شما علایمی مانند کسلی، بی حالی، بی اشتهایی و اسهال دارد، برای تماس با آن یا تمیز کردن قفس پرنده حتما از دست کش استفاده کنید.
- به پرنده اجازه ندهید از ظرف غذا یا لیوان شما به صورت مشترک بخورد و بیاشامد.
- از بوسیدن پرنده تان حتی الامکان خودداری کنید.
- از شستشوی ظرف آب و غذا و اجزای قفس پرنده در سینک ظرف شویی بپرهیزید.
- قفس پرنده را در اتاق خواب نگه ندارید.
- حتما به صورت مداوم خانه، فرش، مبلمان و گوشه و کنار را جاروبرقی بکشید و حتما از جاروبرقی های فیلتردار استفاده کنید که وقتی جارو می کشید، این ذرات از پشت جاروبرقی خارج نشده و در هوا پراکنده نشوند.
- دایما قفس و وسایل مربوط به پرنده مثل ظرف آب و غذایش را بشویید. شستشوی خود پرنده هم هفته ای دو تا سه بار خوب است.
- قفس پرنده را در معرض باد کولر و در جریان هوای پنجره قرار ندهید.
- بهتر است از دستگاه های تصفیه هوا که ذرات معلق در فضا را می گیرند، استفاده کنید.
- با بیماری های مشترک بین انسان و پرندگان و نشانه های آنها در پرندگان آشنا شوید.
- پرنده را جهت انجام معاینات دوره ای طبق توصیه دام پزشک، به کلینیک دام پزشکی ببرید.
نکات مثبت نگهداری پرنده در خانه
پرندگان یکی از بهترین و کم دردسرترین حیوانات خانگی هستند که اکثر خانواده ها اقدام به نگهداری از آنها می کنند. همان اندازه که نگهداری از یک پرنده می تواند لذت بخش و جذاب باشد، به همان میزان هم باید به بهداشت نگهداری از پرنده و سلامت صاحب آن اهمیت داد. در ادامه مزایا و فواید نگهداری پرنده در خانه را بررسی می کنیم.
ایجاد نشاط و سرزندگی
هر کس که تا به حال تجربه انتخاب یک پرنده و نگهداری از آن را داشته بعید است انکار کند نشاطی را که از این تجربه به دست آورده است. جست و خیز پرنده با سر و صدایی که ایجاد می کند، حتی اگر صدای خوشی هم نباشد، یکنواختی زندگی را از بین می برد. اگر پرنده ای که از آن نگهداری می کنید زاد و ولد هم داشته باشد که خودش یک جور راز بقاست. انتخاب جفت و لانه گزینی و تخم گذاری هرکدام دیدنی است. وقتی تخم ها باز می شوند موجوداتی عموما بدون پر بیرون می آیند که چشمانی بیرون زده و دهانی (نوک) گشاد دارند که موقع نزدیک شدن پرنده والد به نحو عجیبی باز می شود و شکل غذا خوردن پرنده ها هر کدام جذابیتی نامکرر دارد. تغییر شکل دادن هر روزه جوجه تا پر در آوردن و بالغ شدن هر کدام نکته و درسی دارد که باید آن را تجربه کرد. جالب است بدانید برخی پرنده ها با یکدیگر سر چیزهای مختلف دعوا دارند و گاهی رفتارهای شبیه ما آدم ها پیدا می کنند؛ البته به مراتب انسانی تر!
شنیدن صدای خوش، سحرخیزی و افزایش تحمل
گرچه برخی هستند که صدای هر پرنده ای را دوست دارند اما سخت پسندها هم صدای پرنده ای مانند قناری را نمی توانند دوست نداشته باشند. صدای برخی پرنده ها مانند موسیقی دلکشی است که هیچ گاه تکراری و ملال آور نمی شود و انگیزه شنونده را برای خوب زیستن و شاعرانه زیستن زیاد می کند.اگر صدای پرنده خیلی هم موسیقایی نبود حداقل باعث رفع تنهایی و حتی سحرخیزی صاحب خانه می شود! چراکه بسیاری از پرندگان وقت صبح و ظهر می خوانند و اجازه پرخوابی را به اهالی خانه نمی دهند و صبر و تحمل شان را در مقابل آن چه که نمی خواهند زیاد می کنند.پرنده هایی هم هستند که کارشان متفاوت است و یک جورهایی داخل آدم اند! یاد دارند چندکلامی با دیگران صحبت کنند و سلامی بگویند و متلکی بپرانند و حتی صدای زنگ درآورند!
مسئولیت پذیری، سرگرمی و ایجاد دقت
نگهداری از هر پرنده ای برای کوچک و بزرگ نیازمند توجه و مسئولیت پذیری است. از این رو داشتن پرنده می تواند باعث پرورش و تقویت این دو ارزش در انسان شود. دقت در نظافت، تغذیه به هنگام، علائم مریضی و کنترل و تامین دیگر نیازهای پرندگان از یکسو تلاشی سرگرم کننده است و از طرفی تمرینی است برای غفلت نکردن از نیازهای یک موجود زنده، خصوصا باعث افزایش هوش عاطفی و رشد علمی-تجربی کودکان خواهد شد و می تواند نقش تربیتی برای شان داشته باشد.
آشنایی با مرگ
طبیعی است که وقتی پرنده محبوب شما جان خود را از دست بدهد، شما احساس غم و اندوه می کنید و ناراحت می شوید.این یکی که تلخ هم هست ویژه کودکان است. اگر فرزند عزیزتان یا حتی خود شما، در نگهداری از پرنده کم دقتی کردید یا به دلیل ناشناخته ای پرنده شما مریض شد و مرد؛ فرصت مناسبی است تا او را طبق اصول تربیتی و روان شناسی با مفهوم مرگ آشنا کنید تا در این زمینه مقاوم تر و صبورتر باشد. حتی بهتر است برای کاهش اندوه فرزندتان برای پرنده مراسم تدفین برگزار کنید!
کسب درآمد
عموم کسانی که در منزل شان از پرنده نگهداری می کنند هدفشان همین مواردی است که گفته شد. ولی مگر کسی از پول بدش می آید؟! اگر کسی در نگهداری و اصول پرورش پرنده ها به مهارت و تجربه کافی برسد بعید نیست بخواهد از این تجربه اش درآمدی هم کسب کند.دقت داشته باشید هیچ گاه به عنوان یک شخص بی تجربه سراغ پرنده های گران قیمت نروید؛ به ویژه اگر از همان نخست هوس کسب درآمد هم داشته باشید. پرنده ها عموما به اندازه ای که قیمت دارند در جفت گیری و تکثیر موجوداتی پرهزینه یا بدقلق هستند.
کدام پرنده خانگی را بخریم؟
