روغن هیدرولیک یا سیال هیدرولیک به مایعی می گویند که انتقال قدرت را در ماشین آلات هیدرولیکی به عهده دارد. از جمله تجهیزاتی که در آن ها از روغن هیدرولیک بهره می برند می توان به بیل های مکانیکی، ترمزهای هیدرولیکی، سیستم فرمان و همچنین سیستم انتقال قدرت خودرو اشاره کرد. سیستم های هیدرولیکی که در بالا به آن ها اشاره شد، زمانی بهترین کارایی را خواهند داشت که تراکم پذیری روغن هیدرولیک در آن ها برابر با صفر باشد.
سیستم های هیدرولیکی به هنگام کار، گرمای بسیار زیادی تولید می کنند که این گرمای تولیدی در برخی موارد به دلیل کارکرد موتورها و پمپ ها اتفاق می افتد. اگر این گرمای تولیدی به شکل مناسبی از این قطعات خارج نشود، در طول زمان سبب خرابی کاسه نمدها و قطعات داخلی یک سیستم هیدرولیکی خواهند شد. به همین دلیل، زمانی که روغن به طور مجدد به مخزن خود بازمی گردد، از میان مسیری عبور می کند تا دمای آن کاهش پیدا کند. به عکس، سیال هیدرولیک می تواند در زمان «شروع مجدد سرد» (Cold Start)، گرمای لازم را برای سیستم به همراه داشته باشد.
وظایف روغن هیدرولیک فرمان
روان کنندگی، کاهش سایش و اصطکاک و انتقال قدرت تنها بخشی از وظایف روغن هیدرولیک فرمان است. در واقع با اضافه شدن این روغن به سیستم فرمان خودرو، محافظت از زنگ زدگی قسمت های فلزی نیز از آن انتظار می رود. روغن هیدرولیک فرمان اگرچه عمر طولانی دارد اما نسبت به ناخالصی ها بسیار حساس است و در اثر آلودگی ممکن است خواص شیمیایی و فیزیکی آن تغییر کند.
روغن هیدرولیک فرمان برخلاف سایر روغن های خودرو نظیر روغن موتور، زمان کارکرد مشخصی ندارد. در واقع طول عمر روغن های صنعتی بیشتر به شرایط کارکرد، عملکرد روغن و قطعاتی که با روغن تماس دارند وابسته است. بنابراین روغن هیدرولیک در خودروهای مختلف تاریخ انقضای یکسانی ندارد و از این رو، باید به صورت دوره ای کیفیت آن مورد بررسی قرار گیرد.بیشتر خودروهای امروزی از سیستم فرمان هیدرولیک بهره می برند و روغن هیدرولیک نیز در این سیستم نقشی تعیین کننده را ایفا می کند. به لطف وجود این روغن در خودرو، رانندگان هنگام دور زدن و چرخیدن فرمان را به آسانی می چرخانند؛ اما عمر مفید این روغن چقدر است؟ روغن تازه در عملکرد بهتر فرمان چه نقشی دارد؟
به بیان ساده هنگامی که فرمان را می چرخانید پمپی موسوم به پمپ هیدرولیک روغن را با فشار به سیستم فرمان خودرو تزریق می کند تا چرخ ها با نرمی بیشتری گردش کنند. در حقیقت روغن هیدرولیک وظایفی نظیر انتقال نیرو و کاهش اصطکاک را بر عهده دارد. حال سؤالی که پیش می آید درباره عمر مفید و زمان تعویض این روغن است.
روغن هیدرولیک شرایط متفاوتی در مقایسه با روغن موتور دارد؛ درنتیجه نمی توان زمان و کارکرد مشخصی را برای تعویض آن در نظر گرفت. این روغن از روغن پایه و مواد افزودنی برای حفظ سیستم فرمان در برابر سایش و خوردگی تشکیل شده است. تنها راهی که به واسطه آن می توان به پایان عمر مفید روغن هیدرولیک پی برد تغییر مشخصات ظاهری آن است. مشخصاتی نظیر تغییر رنگ، بوی سوختگی و تغییر در گرانروی آن.
علائم خرابی روغن هیدرولیک فرمان
افزودنی هایی که به روغن های هیدرولیک اضافه می شوند اجزای سیستم را از سایش و خوردگی محافظت می کنند. این افزودنی ها هرگز نباید از حدی کمتر شوند.نخستین نشانه های فاسد و خراب شدن روغن هیدرولیک در تغییر شکل ظاهری آن قابل مشاهده است. تیره شدن، بوی سوختگی، تغییر ویسکوزیته یا گرانروی روغن و ایجاد کف و حباب در آن از نشانه هایی است که هشدار تعویض روغن هیدرولیک فرمان را به شما می دهند.افزون بر تغییرات ظاهری، فساد روغن هیدرولیک با گوش دادن به صدای خودرو نیز قابل تشخیص است. اگر با چرخش فرمان خودرو صدای غژ غژ می شنوید، نشان از عدم کارایی روغن هیدرولیک خودروی شماست و باید آن را تعویض کنید.
سفت شدن فرمان در هنگام چرخش نیز یکی دیگر از نشانه های خرابی روغن هیدرولیک فرمان است. در این مواقع بهتر است هرچه سریع تر نسبت به تعویض روغن اقدام کنید. چراکه فشار زیاد به سیستم فرمان خودرو موجب آسیب دیدن قطعاتی نظیر پمپ هیدرولیک و چرخ دنده ها می شود.
علل نشتی روغن هیدرولیک فرمان
نشتی در مداراتی که سیال در آن جریان دارد،در خودرو به وفور دیده می شود.در کارشناسی های انجام شده توسط کارآزموده،ثابت شده بسیاری از خودروهای دست دوم یا کارکرده به هنگام فروش،نشتی روغن داشته اند.از جمله ی این نشتی ها می تواند نشتی روغن هیدرولیک فرمان باشد.نشتی در مدار هیدرولیک فرمان می تواند به دلایل مختلف اتفاق بیفتد.از جمله این علل می توانند شل بودن اتصالات،ایراد و خرابی در درزبندها،خرابی و پوسیدگی ارینگ ها،ترک داشتن شیلنگ های رابط،واشر و دیافراگم پمپ هیدرولیک،شکستگی مخزن هیدرولیک،ارینگ های شیر هیدرولیک فرمان و….باشد.
نشتی روغن هیدرولیک بیشتر در خودروهای با کیلومتر بالا و یا فرسوده اتفاق میفتد.در صورتیکه روغن هیدرولیک نشتی داشته باشد می تواند ایراداتی را بوجود بیاورد که سفت شدن غربیلک فرمان از جمله این ایرادات است.همچنین روغن هیدرولیک خاصیت خورندگی دارد و قابل اشتعال است.
نشتی روغن از مدار هیدرولیک می تواند علاوه بر کثیف کردن قسمت هایی از خودرو،موجب اشتعال گردد و یا دینام خودرو را بسوزاند.(در خودروهایی مثل پژو ۲۰۶ که مخزن و پمپ هیدرولیک در بالای دینام قرار دارد.)در خودرویی مانند پژو ۴۰۵ که مخزن روغن هیدرولیک از طریق شیلنگ به پمپ هیدرولیک متصل می شود،نشتی روغن می تواند از محل اتصال شیلنگ و مخزن باشد که بسیار هم شایع است.این ایراد با تعویض بست یا شیلنگ برطرف می گردد.نشتی روغن بر روی رنگ شاسی خودرو ، می تواند رنگ را به مرور از بین ببرد.
علت کم شدن روغن هیدرولیک فرمان چیست؟
کم شدن سطح روغن هیدرولیک از مخزن، نشانه نشت روغن در سیستم هیدرولیک است؛ از این رو اگر در گام های نحوه چک کردن روغن هیدرولیک با کاهش سطح روغن از مقدار تعیین شده مواجه شدید باید سریعا به تعمیرکار خودرو مراجعه کنید تا مشکل نشتی سیستم هیدرولیک فرمان را رفع کند.
چگونه متوجه شویم نشتی روغن هیدرولیک فرمان وجود دارد؟
ممکن است برای شما نیز پیش آمده باشد که نگاهی به مخزن هیدرولیک فرمان خودرویتان انداخته و متوجه علائمی که روی بدنه مخزن است شده باشید.درست است،سه نشانه بر روی بدنه مخزن موجود است ۱)مینیموم یا حداقل که با نوشته لاتین L نیز نمایش داده می شود ۲)حد متوسط یا میانگین ۳)حداکثر مقدار یا فول که با حرف لاتین F نیز نمایش داده می شود.این سه علامت نشان می دهند که سطح روغن هیدرولیک در چه وضعیتی قرار دارد.اگر نشتی روغن هیدرولیک در مدار وجود داشته باشد سطح روغن پایین آمده است.نیاز است هر از گاهی به بررسی سطح روغن و کیفیت آن دقت کنیم.
کم بودن روغن در مخزن هیدرولیک می تواند نشانه ای از کم کردن روغن یا وجود نشتی در مدار هیدرولیک باشد.با دقت به اطراف مخزن نگاه کنید،شیلنگ های رابط و بست ها را چک نمایید.اگر نشتی در این قسمت ها نبود نیاز است به سراغ قسمت های دیگر همچون پمپ هیدرولیک و شیر هیدرولیک فرمان بروید.برای بررسی نشتی روغن از ناحیه شیر کنترل مدار هیدرولیک می توانید با چرخاندن کامل فرمان به یکطرف و نگاه کردن اطمینان حاصل کنید.اگر نشتی در این قسمت وجود داشته باشد گردگیرهای شانه ای فرمان چرب شده اند.
تاثیر روغن هیدرولیک در نرمی فرمان
روغن هیدرولیک خودرو در دو نوع نوع سنتتیک و نفتی تولید می شود که وظیفه روان کنندگی و انتقال قدرت را برعهده دارد. استفاده از روغن در خودروهای هیدرولیک، سبب می شود تا فرمان با کیفیت بهتری بچرخد. روغن هیدرولیک مدت زمان کارکرد استانداردی دارد و زمان تعویض آن تحت تاثیر عواملی چون برند روغن، درجه حرارتی کارکرد، میزان جذب رطوبت، مقاومت در برابر اکسید شدن و … تعیین می شود.اگر با نشانه هایی از قبیل پایین بودن سطح روغن هیدرولیک در مخزن، سفت شدن روغن، مات شدن رنگ روغن، کف کردن روغن هیدرولیک، استشمام بوی سوختگی از روغن و … مواجه شدید، توصیه می کنیم به تعویض روغن هیدرولیک اقدام کنید.
چک کردن روغن هیدرولیک فرمان
همانگونه که یک روغن موتور مناسب باید در زمانی معین تعویض شود، روغن هیدرولیک نیز باید پیش از فاسد شدن کامل تعویض گردد. در این میان، بررسی دائمی روغن هیدرولیک فرمان از اهمیت بالایی برخوردار است.کم شدن سطح این روغن به معنای افزایش سایش و درگیری قطعات مختلف با یکدیگر است. نتیجه این اصطکاک نیز چیزی جز شکستی، خوردگی و ایجاد تراشه و ذرات معلق در روغن هیدرولیک ندارد. اگر در چنین شرایطی هم روغن جدید اضافه کنید چندان اثربخش نخواهد بود چراکه روغن جدید با ذرات معلق روغن قدیمی ترکیب شده و دوباره خاصیت خود را از دست می دهد.همانطور که بیان شدیکی از راه های ساده برای تشخیص صحت عملکرد روغن هیدرولیک است. اگر هنگام چرخاندن فرمان صدایی به گوش می رسد نشانه اصطکاک و عملکرد نادرست این روغن است.
اما روغن هیدرولیک را در مخزن نیز می توان آزمایش نمود. مخزن روغن معمولاً به شکل استوانه ای شکل، شفاف و در نزدیکی تسمه هیدرولیک خودرو نصب می شود و کلاهکی مخصوص با عبارتی شاخص دارد. البته در برخی خودروها ممکن است مکان مخزن تغییر کند و یا به جای پلاستیک شفاف از فلز ساخته شود. برای چک کردن روغن هیدرولیک مراحل زیر را انجام دهید:
- مخزن های شفاف سطح روغن را از بیرون نیز نشان می دهند اما در هر حال می تواند از گیج روغنی که بر روی درب مخزن نصب می شود نیز کمک بگیرید. بر روی دیواره خارجی مخزن معمولاً عباراتی مانند Hot (نشان دهنده سطح مناسب روغن در زمانی که موتور مدتی کار کرده) و Cold (سطح مناسب روغن هنگامی که موتور سرد است) درج شده است. میزان روغن را با توجه به وضعیت خودروی خود چک کنید.
- – می توانید گیج نصب شده بر روی درب مخزن را بیرون آورده و ببینید تا چه اندازه به روغن آغشته شده است. در این مرحله گیج را با یک دستمال سفید تمیز کنید. روغن هیدرولیک باید شفاف و رنگ آن به کهربایی نزدیک باشد.
- روغن های هیدرولیک در معرض آلودگی های زیادی قرار دارند. اگر روغن هیدرولیک رنگ قهوه سوخته یا سیاه دارد به معنای آلودگی توسط ذرات پلاستیکی سیستم فرمان است و باید به سرعت تعویض گردد. همچنین در چنین مواقعی احتمالاً قسمت های دیگری از سیستم هیدرولیک نیز دچار مشکل شده اند.
- با توجه به خاموش یا روشن بودن خودرو مخزن هیدرولیک با روغن مناسب پر کنید. روغنی که استفاده می کنید باید از گرانروی مناسب برخوردار باشد.
- در شرایط اضطراری که روغن هیدرولیک در اختیار ندارید می توانید از واسکازین استفاده نمایید. واسکازین گیربکس های اتوماتیک شباهت زیادی به روغن هیدرولیک دارد اما رنگ آن صورتی یا قرمز است.
کارخانه های سازنده خودرو دوره های زمانی خاصی را برای چک و تعویض روغن هیدرولیک پیشنهاد می دهند. عوامل دیگری مانند گرمای موتور و شرایط جوی نیز بر عمر مفید روغن تاثیر می گذارد. توجه داشته باشید که در صورت سهل انگاری در تعویض روغن هیدرولیک باید هزینه های سنگین تعویض چرخ دنده، پمپ هیدرولیک و پنیون را بپردازید.
عواقب تعویض نکردن روغن هیدرولیک فرمان
علاوه بر افزایش سایش و شکستگی و خوردگی اجزای سیستم فرمان، ادامه کار با روغن اکسید شده می تواند موجب رسوب آلودگی ها در مخازن و لوله و در نتیجه گرفتگی آنها شود. بنابراین، حتی پس از تعویض روغن هیدرولیک نیز ممکن است با مشکلاتی در سیستم فرمان خودرو مواجه باشید. نکته مهمی که باید به آن دقت شود، عدم ترکیب روغن های هیدرولیک مختلف با یکدیگر حتی در صورت یکسان بودن ویسکوزیته آنهاست.
آشنایی با مزایا و معایب انواع جعبه فرمان خودرو
