اگر یک سنجاب درختی دارید و به دلیل بیماری یا هر مشکل دیگر نمی توانید آن را به حیات وحش برگردانید باید در رابطه با مراقبت طولانی مدت از این حیوان اطلاعات لازم را جمع آوری کنید تا به او آسیبی نرسد. در این بخشبه نکاتی پیرامون نگهداری سنجاب می پردازیم.
معرفی سنجاب
سنجاب جونده ای است نیمه اهلی ،این حیوان در کشورهای اروپایی جزو حیوانات اهلی محسوب نمی شود ولی چند سالی است که نگهداری آن در ایران رایج شده است.در طبیعت با توجه به توانایی خود در بالا رفتن از درخت اغلب در جنگلها و در سوراخهایی که خود در درخت ایجاد می نماید زندگی می کند.سنجاب هم می تواند از غذای طبیعت استفاده کند و هم از غذایی که توسط انسانها درست شده است. سنجاب یک ژیمناستیک کار شگفت انگیز است . دم بلند آن باعث می شود که آو را از بقیه پستانداران روی زمین به راحتی تشخیص داد. قدمت سنجاب طوسی به 50 میلیون سال می رسد ، از فسیلهای بدست آمده از آنها در آمریکای شمالی. سنجاب از خانواده جوندگان می باشد.
اسم سنجاب (Skiouros) برگرفته شده است از دو اسم یونانی تشکیل شده است ، Skia به معنی سایه می باشد و همچنین ( Oura) به معنی دم می باشد. سنجاب موقع خواب بدن خود را جمع می کند و روی دم خود می خوابد این ویژگی سنجاب باعث شد که یونانیان باستان لقب (Skiouros)به سنجاب بدهد و معنی (کسی که زیر سایه دمش می نشیند).قرنها بعد فرانسویه ا یک اسم به نام (esquirel) برای وصف این حیوان ساختند. و هم اکنون او را (Squirrel) می نامند. 365 نوع سنجاب در سراسر دنیا وجود دارد.
خلق و خوی سنجاب
غده عرق سنجابهای درختی در زیر پاهایشان است. بین پهنه پا و روی پنجه ها بین انگشتان می باشد. وقتی که گرم هستند و یا تحرک دارند جای پای خود را روی سطوح خشک می گذارند. این بو همچنین برای علامت گذاری درختان در قلمرو آنها استفاده می شود. اگر آشیانه سنجاب با هجوم کک ها یا مزاحم های دیگر مواجه شود ، سنجاب از آنجا رفته و آشیانه جدید می سازد.
برای همین است که درمحوطه ای که آنها زندگی می کنند تعداد آشیانه ها از سنجابها بیشتر می باشد. سنجاب طوسی در خیلی از جاهای غیر عادی لانه می سازد. در اطاق زیر شیروانی بیشتر از بقیه جاها آنها همچنین آشیانه های خود را در اتومبیلها ، دودکش ها ، کباب پزها و در ایوانها می سازند. وقتی که سنجاب احساس خطر کند ، حس طبیعی او ایجاب می کند که درجایی که هست بدون حرکت بماند.
اگر روی زمین باشد به طرف نزدیکترین درخت می رود یا دیگر اشیاعی که بتواند برای فرار از آن بالا رود. اگر در درخت باشد با فشار محکم بدنش به پوست درخت به دور کنده درخت می چرخد. آراستن سنجاب نر درختی دو برابر آراستن ماده هایشان می باشد. آنها تمیز ترین حیوانات در گروه جوندگان می باشند. دندان سنجابها مداوم رشد می کند. دندانهای جلویی آنها هر سال ۱۵ سانتیمتر رشد می کند ، اما بعلت ساییده شدن منظم کوتاه می مانند.
مشخصات فیزکی سنجاب
وزن سنجاب بالغ حدود ۷۰۰ گرم و طول آن حداکثر به ۳۲ سانتیمتر و بلندی دم از ۳۰ سانتیمتر تجاوز نمی کند . دمای بدن او در شرایط عادی ۳۸ و به هنگام خواب زمستانی کمی بیشتر از محیط زیست خود خواهد بود .حداکثر عمر سنجاب نر در قفس ۷ و ماده ۴ سال خواهد بود .سنجاب دارای ۴ دندان پیش ۲ عدد در فک پایین و ۲ عدد در فک بالا می باشند که ضرورت دارد با جویدن آنها را بسایند تا بلند نشوند.
نر وماده سنجاب را چگونه تشخیص دهیم؟
در سنجابهای نابالغ نر ، فاصله بین مقعد حیوان از برآمدگی ادراری تناسلی بیش از ماده میباشد.(مانند بچه گربه)در سنجاب نر بالغ نیز آلت تناسلی قابل مشاهده است. طول عمر سنجابهای نر در اسارت اغلب بیشتر از ماده می باشد.
قفس سنجاب ها چگونه باید باشد؟
قفس سنجاب های درختی بنابر اندازه ای که دارند متفاوت است. سنجاب درختی بزرگ برای بالا رفتن از قفس به قفس های بلند ، بزرگ و برعکس سنجاب ها کوچک به قفس های کوچکتری نیاز دارند، تا از آن نیفتند و به خودشان آسیب نرسانند. نوزادان تازه متولد شده باید در دستگاه جوجه کشی بمانند. قفس راسو برای سنجاب های بزرگ خوب است و حداقل به3 قفسه و نردبان نیاز است تا سنجاب برای بالا رفتن از لانه استفاده کند، اما مجبور نیستید همه قفسه ها و نردبان را داخل لانه قرار دهید. سنجاب های درختی می توانند بپرند و بهتر از سمور بالا بروند.
بعد از انتخاب قفس کف آن را روزنامه پهن تا هر روز بتوانید آن را عوض کنید سنجاب ها دوست دارند بپرند بنابراین وقتی قفس را به دیوار می زنید از محکم بودن آن مطمئن شوید و بخاطر داشته باشید حیوانی قوی است و در قفس را سفت ببندید. برخی ها قفس هایی متناسب با فضای آزاد دارند در این صورت باید مراقب باد و باران و نورخورشید باشید.علاوه براین سنجاب ها برای خوابیدن نیاز به مکانی امن دارند . لانه اینها می تواند چوبی یا مقوایی باشد برای کف لانه از دستمال کاغذی استفاده نکنید زیرا به چنگال سنجاب گیر می کند درعوض پشم بکار ببرید چون اصولا مواد طبیعی را بهتر دوست دارند و با آن بازی می کنند. سنجاب ها ننو دوست دارند ، می توانید با لباس های کهنه آن را بسازید آنها را طوری از سقف قفس آویزان کنید تا بازی کنند و همانطور بخوابند.
اندازه قفس سنجاب
سنجاب ها جانورانی پر جنب و جوش و کنجکاو هستند و قفس بزرگتر برای سنجاب بهتر خواهد بود. قفس نگهداری سنجاب باید 1/5 متر ارتفاع، 1 متر عرض و 2/5 متر طول داشته باشد تا سبب جلوگیری از مشکلات رفتاری و استرس می شود. بهتر است زیر قفسه چوبی، توری فلزی قرار گیرد زیرا سنجاب عادت به جویدن چوب دارد. درب قفس باید 2 چفت داشته باشد.
محل قرار دادن قفس سنجاب
محل نگهداری از سنجاب باید دور از نور مستقیم خورشید باشد. سنجاب را نباید در اتاقی که تلویزیون روشن باشد ، قرار دهید زیرا موجب استرس و اضطراب سنجاب می شود. امواج الکترومغناطیسی و اولتراسونیکی ساطع شده از تلویزیون موجب مرگ سنجاب می شود. حیوانات خانگی مانند سگ و گربه نباید در اطراف سنجاب قرار گیرد زیرا موجب استرس سنجاب می شود.
تجهیزات داخل قفس سنجاب
داخل قفس سنجاب شاخه و کنده درخت بگذارید تا سنجاب از آن ها بالا رفته و بازی کند. وسایل موجود در قفس نباید از جنسی باشند که جویده شوند. در داخل قفس اجسام نوک تیزی مانند میخ، پیچ و ...نگذارید. در قفس چوب های غیر سمی مانند چوب درخت بید، افرا، درخت سیب و سایر درختان میوه برای جویدن حیوان قرار دهید تا از دندان ها زیاد رشد نکند و وسایل چوبی جویده شده را تعویض کنید.
آشیانه داخل قفس سنجاب
در داخل قفس آشیانه کوچکی برای استراحت حیوان به ابعاد حداقل طول 15 سانتی متر، عرض 20 و ارتفاع 15 سانتی متر قرار دهید و جعبه آشیانه را با علف خشک، خرده های کاغذ یا برگ درخت پر کنید.
نظافت محل نگهداری سنجاب
تمیز کردن ونظافت سنجاب نیز (مانند همستر) اغلب در گوشه خاصی از قفس ادرار یا مدفوع می کند. این قفس را میتوان به تناوب تمیز کرد.البته سنجاب مدفوع خواری نیز داردو فرصت این کار نباید به او داده شود. لانه سنجاب و ظروف غذا نیز باید بطور مرتب تمیز شده وباقیمانده های سبزی و میوه هر روز جمع شوند.کل قفس را میتوان سالی ۳-۲بار تمیز کرده و بستر را تعویض نمود.
سنجاب ایرانی از پستانداران خاص ایران میباشد جثه ای متوسط با طول سر و تنه ۱۹۲ تا ۲۳۰ میلی متر ، دمی بلند و پشمالو به طول ۱۲۸ تا ۱۳۸ میلی متر دارد . موهای پشت به رنگ خاکستری متمایل به قهوه ای و زیر بدن زرد رنگ است . رنگ موهای سرو سطح پشتی دم قرمز حنایی و سطح زیرین دم روشن تر است .
بطور کلی هرچه از نواحی شمالی جنگلهای زاگرس به طرف جنوب پیش برویم از رنگ حنایی کاسته می گردد بطوری که در قسمت های جنوبی رنگ به زرد نخودی تغییر می یابد . بطور کلی رنگ قرمز سر و دم ، این سنجاب را از سایر سنجابهای ایرانی مشخص می سازد.
اسباب بازی سنجاب
سنجاب ها بازی با اسباب بازی کوچک را دوست دارند اما حتما چشم و دماغ اسباب بازی را بیرون آورید که درحین بازی قورت ندهند این حیوان بیشتر ترجیح می دهد با سنجاب های پرشده مصنوعی بازی کند. تکه چوب هایی را مانند درخت داخل قفس قرار دهید تا روی آن بالا و پایین بپرند.سنجاب ها بخصوص سنجاب های زمینی چرخ های بزرگ و توپ را دوست دارند.اگر چرخها کوچک باشد با خم شدن زیاد می توانند به کمر آسیب برسانند. البته قبل هر چیز از سفت بسته شدن آن به قفس مطمئن شوید.
دندان های سنجاب
دندان های سنجاب در یک سال 6 اینچ رشد می کند بنابراین برای جویدن به چیزهایی نیاز دارند.مثلا می توانید به این حیوان آجیل با پوست ، سنگ ،دانه های ذرت ، استخوان و چوب بدهید تا خوب بجوند جویدن استخوان کلسیم مورد نیاز حیوان را تامین می کند.
ورزش سنجاب
سنجاب ها چند ساعت پس از طلوع آفتاب و چند ساعت قبل از غروب آفتاب، بیدار و بسیار فعال هستند و در زمان های دیگر استراحت می کنند یا می خوابند .در زمان بیداری با فعالیت زیادی که دارند بهتر است دقایقی آنها را از قفس بیرون آورید اما مراقب باشید فرار نکنند و سیم های برق پوشیده باشند تا سنجاب ها آن را نجوند.
دمای محل نگهداری سنجاب
سنجاب ها در برابر سرما مقاوم هستند اما نسبت به گرما حساسند ، دمای محل نگهداری سنجاب باید دور از نور مستقیم خورشید باشد. سرمای زیاد نیز سبب می شود سنجاب به خواب زمستانی چند روزه فرو رود.
شست وشو سنجاب
سنجاب ها در حین غذا خوردن خیلی خود را کثیف می کنند بنابراین نیاز به شست و شو دارند. برای شست و شوی سنجاب ها از ظروف استیلی ، پلاستیک محکم یا سرامیکی استفاده کنید.
خواب زمستانی سنجاب
سنجاب های داخل منزل اغلب دچار خواب و بی حالی زمستانی نمی شوند . اگر در زمستان سنجاب شما بی حال بود و برای چند روز از آشیانه خارج نشد، نگران نباشید ، او به استراحت زمستانی می پردازد تا فعالیت طبیعی خود را دوباره شروع کند. میانگین طول دوره زندگی سنجاب خانگی 2 تا 8 سال است اما سنجاب در طبیعت می تواند تا 20 سال عمر کند.
بیماری های سنجاب خانگی
سنجاب های خانگی ممکن است به بیماری هایی مانند پوکی استخوان، انگل خارجی، بیماری های تنفسی و مسمومیت مبتلا شوند که برای درمان و پیشگیری از بیماری ها باید سنجاب خود را نزد دامپزشک ببرید.
رژیم غذایی سنجاب ها
سنجاب ها به مواد معدنی و مکمل ها نیاز دارند که به صورت بلوکهای معدنی و پودربفروش می رسد و آب زیادی را مصرف می کنند به همین دلیل آب را بصورت بطری و کاسه ای داخل قفس قرار دهید تا هر طور دوست دارند بنوشند. سنجاب های خانگی در مقایسه با سنجاب های حیات وحش زودتر دچار سو تغذیه ، فلجی و درنهایت مرگ می شوند در واقع طول عمرشان حدود 20 سال است بنابران به مراقبت بیشتر و دامپزشک نیاز دارند تا چند وقت یکبار وضعیت آنها را بررسی کند. غذای سنجاب خانگی شامل دانه ها، میوه ها و سبزیجات می شود. سنجاب می تواند از دانه هایی مانند گندم، ذرت و دانه های روغنی مثل تخم آفتابگردان و دانه کاج و میوه ها شامل میوه های خشک و خام (گردو، فندق، بلوط) و میوه های دیگر مثل سیب، انگور و سبزیجاتی نظیر کاهو و کلم استفاده نماید. در تغذیه سنجاب باید تنوع غذایی رعایت شود و نباید یک نوع غذا به سنجاب دهیم زیرا سنجاب دچار عوارض گوارشی می شود.دو یا سه ظرف غذا از انواع مختلف را روبروی سنجاب بگذارید، تا انتخاب کند. میزان نیاز غذایی سنجاب های بین 450 گرم تا 600 گرم غذا در هفته است.
فعاليت سنجاب
در تابستان بيشتر فعاليت سنجابها 2 تا 3 ساعت بعد از طلوع خورشيد مي باشد، سپس آنها در بعد از ظهر استراحت مي کنند ، و دوباره 2 ساعت قبل از غروب آفتاب شروع به فعاليت مي کنند. سنجابها قبل از اينکه هوا کاملاً تاريک شود براي خوابيدن به آشيانه هاي خود مي روند ، و به ندرت آشيانه هاي خود را در تاريکي ترک مي کنند.
در زمستان سنجاب فعاليتهاي خود را در آغاز و و سط روز به اتمام مي رساند و در آشيانه خود تا روز بعدي مي ماند. هنگام توفان زمستاني يا سرماي طاقت فرسا ، سنجاب ممکن است روزها آشيانه خود را ترک نکند. اما سنجاب درختي در فصل زمستان به خواب زمستاني فرو نمي رود.برخي از سنجابهاي زميني در زمستان به خوابي عميقي در آشيانه هايشان فرو مي روند. سنجاب بالغ بطور معمول به تنهايي زندگي مي کند اما در سرماي شديد آشيانه خود را با سنجابهاي ديگر ،براي نگه داشتن گرماي بدن خود تسهيم مي کند. وقتي که درجه حرارت بالا رفت ، ميهمانها آشيانه را ترک مي کنند.
دلایل گازگرفتن سنجاب ها
یکی از بیشترین موارد گاز گرفته شدن توسط سنجاب ها زمانی است که با دست به آنها غذا می دهیم. هرگز غذا را بین انگشتانتان نگه ندارید، زیرا امکان اینکه انگشتانتان گاز گرفته شود بسیار است. چشمان سنجاب ها همیشه به دنبال شکارچی است و بندرت بر روی چیزی که می خورند تمرکز می کنند.
بیماری های مهم در سنجاب های خانگی
پوکی استخوان، انگل خارجی و بیماری های تنفسی و مسمومیت بیشتر در سنجاب های خانگی مشاهده شده می شود.
پوکی استخوان سنجاب
اختلالی تغذیه ای است که در اثر کمبود کلسیم و فسفر یا ویتامین D یا عدم تعادل در نسبت کلسیم به فسفر در جیره بوجود می آید. در سنجاب هایی که در ایران در منزل نگهداری می شوند بدلیل نوع تغذیه وکمبود منابع کلسیم وفسفر در جیره این عارضه بسیار زیاد بروز می کند. جهت پیشگیری از این امر، باید نوزادان به اندازه کافی شیر مادر را خورده و پس از آن نیز مرتب مکمل های کلسیم دار به جیره اضافه شود.
انگل های خارجی سنجاب
انگل هایی از قبیل کک، شپش وکنه در موارد زیادی از سنجاب ها مشاهده شده اند. انگل های خارجی علاوه بر خونخواری می توانند موجب انتقال بیماری شوند. درمان انگل ها بوسیله داروهای اختصاصی امکان پذیر است. در مصرف این داروها که سمی هستند باید دقت زیادی نمود زیرا در صورت بلعیده شدن توسط سنجاب ممکن است موجب مسمومیت شوند.
رابطه سنجاب با انسان
سنجاب به نسبت خرگوش و همستر خيلي ديرتر اهلي شده وتمايل بيشتري به گاز گرفتن دارد. سنجاب را بهتر است در قفس نگهداري نمود .قفس بايد به اندازه کافي بزرگ بوده (ابعاد 1متر) وداراي ميله هاي فلزي با ضخامت کافي باشد.دندانهاي سنجاب دائما در حال رشد است وبراي سائيده شدن طبيعي آنها، حيوان بايد اغلب اوقات در حال جويدن باشد.
بنابراين ميله هاي قفس بايد داراي استقامت کافي بوده ودر عوض ميتوان داخل قفس شاخه هاي ضخيم درخت را قرار داد. کف قفس راميتوان با پوشال ،کاغذ يابرگ درخت پر کرد. براي لانه نيز ميتوان يک لوله يا کوزه کوچک سفالي در گوشه اي از قفس تعبيه کرد. قرار دادن شاخه هاي ضخيم درخت وثابت کردن آنها به ديواره قفس شرايط مناسبي راجهت بازي و فعاليت سنجاب پديد مي آورد. بهتر است درب قفس داراي 2 چفت باشد زيرا سنجاب راه باز کردن آن را خيلي زود ياد مي گيرد.
تولید مثل سنجاب
سنجابها بیشترین فعالیت را دراواخر زمستان دارند ،وقتی که فصل جفتگیری فرا می رسد ، نرها به دنبال ماده ها می افتند ، وقتی که دنبال کردن به پایان می رسد زمان عشقبازی شروع می شود. مراسم دنبال کردن ، بر روی درختان با سرعت بالا اتفاق می افتد.مدت زمان بارداری در گونه های کوچک ۳۳ روز و در گونه های بزرگتر مانند سنجاب طوسی و نوع روباهی آن (Fox Squirrels) بالای ۶۰ روز طول می کشد. سنجابها معمولاً در اوایل بهار به دنیا می آیند.
میانگین زایمان سنجابها در هر دوره ۴ تا نوزاد می باشد. این میانگین با تغییر آب و هوا عوض می شود. وهله دوم زایمان در اواسط تابستان رخ می دهد ، اگر غذای کافی وجود داشته باشد. سنجاب ماده قوی ترین نر را در فصل جفتگیری انتخاب می کند.
اما بعد از جفتگیری دیگر با آن نر نخواهد جفت خورد. این طبیعت برای کاهش زاد و ولد و نگاه داشتن گونه ها می باشد. وزن سنجاب نوزاد هنگام زایمان ۳۱/۱۰۳۵ گرم و بالای ۲٫۵۴ سانتیمتر طول دارد ، آنها در این زمان مو و دندان ندارند و تا ۶ تا ۸ هفته اول قادر به دیدن نمی باشند.
در تابستان بیشتر فعالیت سنجابها ۲ تا ۳ ساعت بعد از طلوع خورشید می باشد، سپس آنها در بعد از ظهر استراحت می کنند ، و دوباره ۲ ساعت قبل از غروب آفتاب شروع به فعالیت می کنند. سنجابها قبل از اینکه هوا کاملاً تاریک شود برای خوابیدن به آشیانه های خود می روند ، و به ندرت آشیانه های خود را در تاریکی ترک می کنند.
در زمستان سنجاب فعالیتهای خود را در آغاز و و سط روز به اتمام می رساند و در آشیانه خود تا روز بعدی می ماند. هنگام توفان زمستانی یا سرمای طاقت فرسا ، سنجاب ممکن است روزها آشیانه خود را ترک نکند. اما سنجاب درختی در فصل زمستان به خواب زمستانی فرو نمی رود.برخی از سنجابهای زمینی در زمستان به خوابی عمیقی در آشیانه هایشان فرو می روند. سنجاب بالغ بطور معمول به تنهایی زندگی می کند اما در سرمای شدید آشیانه خود را با سنجابهای دیگر ،برای نگه داشتن گرمای بدن خود تسهیم می کند. وقتی که درجه حرارت بالا رفت ، میهمانها آشیانه را ترک می کنند.
نحوه نگهداری و پرورش مرغ گینه یا مرغ شاخدار
