نگاهی به زیبایی های کلیسای جامع شهر فلورانس ایتالیا!

گنبد کلیسای فلورانس

گنبد کلیسای فلورانس گنبدی است که در سال 1436 میلادی بدستان معمار بزرگ ایتالیایی فیلیپو برونلسکی (Filippo Brunelleschi) بر روی کلیسای جامع فلورانس ساخته گردید. فیلیپو برونلسکی یکی از رقیبان ناکام در مسابقه برای ساختن درهای تعمیدگاه کلیسای فلورانس در سال 1401 بود. وی زرگر بود ولی توانایی اش در پیکره تراشی بر همگان مشخص بود. طبق گفتهٔ " مانتی " - زندگی‌نامه‌نویس او -، برونلسکی به علت شکست در مسابقه برای ساختن درهای تعمید گاه به معماری روی آورد و علاقه اش به معماری در اثر سفرهای پیاپی به رُم تشدید شد و او را شیفتهٔ ویرانه‌های بازمانده از روم باستان ساخت. آشنایی برونلسکی با اصول ساختمان‌سازی رومی، به اضافهٔ ذهن تحلیلی و مبتکرش، حل مسئله‌ای مهندسی را که هیچ انسان دیگری در سدهٔ پانزدهم نمی‌توانست از عهده اش برآید، برای وی ممکن ساخت؛ و آن طراحی و ساخت گنبدی برای مربع تقاطع عظیم کلیسای ناتمام فلورانس بود.

مسئله ساخت گنبد تا حدودی گمراه‌کننده بود زیرا فضایی که می‌بایست زیر گنبد قرار می‌گرفت، 42 متر پهنا داشت و این به قدری زیاد بود که ساختن گنبد را به شیوهٔ سنتی چوب بست زنی از داخل و پیدا کردن نقطهٔ مرکزی، غیرممکن می‌کرد.

برونلسکی با نبوغی استثنایی، نه فقط روش‌های سنتی ساختمان‌سازی را کنار گذارد و روش‌های نوینی ابداع کرد، بلکه بسیاری از دستگاه‌های مکانیکی لازم برای کار را نیز اختراع کرد.

با آن که او خود ممکن است شکل نیمکره وار گنبدهای رومی را ترجیح داده باشد، مرکز گنبد را بالا برد و آن را به گِرد یک مقطع تیزه دار طراحی کرد. این مقطع ذاتاً محکم است زیرا از شدت پیشرانهٔ بیرونی گرداگرد قاعدهٔ گنبد می‌کاهد. برونلسکی برای به حداقل رساندن وزن ساختمان، یک پوستهٔ دو لایهٔ نسبتاً نازک (نخستین بار در تاریخ) به گِرد استخوان بندی بیست و چهار رگه‌ای آن که هشت رگهٔ بزرگش از بیرون دیده می‌شوند، طراحی کرد. در پایان، به شیوهٔ تقریباً خارق‌العاده، رأس گنبد را با فانوسی سنگین (که مطابق طرح او ولی پس از مرگش ساخته شد) مهار کرد. این فانوس، با آن که بر سنگینی گنبد می‌افزاید، به طرز شگفت‌انگیزی باعث تحکیم کل ساختمان می‌شود، زیرا بدون فشار حاصل از سنگینی آن، رگه‌ها به از هم گسیختن و دور شدن از نقطهٔ مرکزی متمایل بودند.

اگرچه گنبد کلیسای فلورانس برجسته‌ترین دستاورد برونلسکی است و اگرچه او با اسلوبهای معماری رومیان آشنا بود و آن‌ها را می‌ستود، حل این مسئله بسیار حاد ساختمانی توسط نخستین معمار و استاد مسلم عصر رنسانس اساساً به کمک اصول معماری گوتیک میسر شد. بدین ترتیب، گنبد مزبور، حقیقتاً بیانگر سبک معماری خود برونلسکی نیست. این سبک نخستین بار در ساختمانی به چشم خورد که کمی بیش از برنده شدن برونلسکی در مسابقهٔ ساختمان گنبد، توسط وی ساخته شد: بیمارستان کودکان سر راهی در فلورانس.خود فیلیپو برونلسکی در همین کلیسا دفن است.

معماری کلیسای جامع سانتا ماریا در فلورانس

معماری این بنای قدیمی که نخستین مراحل ساخت آن در سال 1296 میلادی (اواخر قرن 13) توسط شخصی به نام آرنولفو دی کامبیو (Arnolfo di Cambio) پایه گذاری شد، متعلق به دوره رنسانس است. کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیوره دارای یک گنبد آجری بزرگ قرمز رنگ بوده که نمونه مشابه آن در هیچ کجای دنیا به لحاظ ابعاد و اندازه یافت نمی‌شود. نمای خیره‌کننده و زیبای این بنای قدیمی نیز نمایانگر قدمت بسیار طولانی آن بوده و علاوه بر سبک رنسانس، از سبک گوتیک نیز برای ساخت این کلیسای زیبا استفاده شده است.کار طراحی گنبد آجری کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیوره بر عهده معماری سرشناس به نام فیلیپو برونلسکی (Filippo Brunelleschi) بود که فرایند اجرایی شدن این طرح با همکاری معماران دیگر صورت گرفت. بد نیست که بدانید طول و عرض کلیسای جامع سانتا ماریا در شهر فلورانس به ترتیب معادل 152 و 90 متر می‌باشد و برای ساخت نمای معروف و زیبای جلوی آن از متریالی نظیر سنگ مرمر قرمز، سبز و سفبد استفاده شده است.

پیشینه گنبد کلیسای جامع سانتا ماریا در فلورانس

شهر فلورانس در ایتالیا یک شهر تاریخی منحصر به فرد برای گردشگران و علاقمندان به آثار برجسته تاریخی به حساب آمده که طرح گنبد آجری قرمز رنگ کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیوره را معماری سرشناس و معروف به نام فیلیپو برونلسکی با الهام از معبد پانتئون در شهر رم بنا نهاد. گنید آجری این عبادتگاه به صورت هشت ضلعی طراحی شده و هر قطر آن معادل 42 متر می‌باشد.

همچنین ارتفاع 32 متری این گنبد باعث شده که افراد از تمام بخش‌های مختلف شهر بتوانند آن را مشاهده نمایند. طراحی قسمت داخلی گنبد کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیوره متشکل از 9 دایره تو در تو بوده که اثر ارزشمند و بسیار زیبای هنرمندانی نظیر فردیریکو زوکاری و جرجو واساری به نام تابلو آخرالزمان بر روی قسمت داخلی این گنبد ثبت شده است. نقشه ساخت بنا و گنید کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیوره در نخستین مراحل فرایند ساخت آن به دلیل عدم استفاده از پایه و ستون‌های حایل در طرح پیشنهاد شده برای مدتی متوقف شد.

به بیان دیگر، در آن زمان تصور ساخت چنین گنبدی بدون پایه و ستون غیر ممکن به نظر می‌رسید، اما در نهایت فیلیپو برونلسکی طرحی را برای پیاده‌سازی این گنبد ارائه نمود که این طرح به لحاظ هندسه و فیزیک کاملا از نظر مسئولین اصولی و منطقی بود.

نمای بیرونی کلیسای سانتا ماریا دل فیوره

نمای بخش بیروی کلیسای جامع فلورانس را تقریبا می‌توان مشابه معماری بخش اصلی کلیسا در قرون وسطی دانست که این سبک معماری با برج Giotto در بخش گوشه‌ای بنا همخوانی دارد. همچنین استفاده از سنگ‌های مرمر مربوط به توسکان در قسمت بیرونی کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیوره با وجود طرح‌های پیچیده‌ای بکار رفته در بخش‌های مختلف نظیر طاقچه، مجسمه و … از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد معماری نمای بیرونی این بنای زیبا و تاریخی به حساب می آید.

مقایسه گنبد سلطانیه و سانتا ماریا دلفیوره

• هر چند سانتا ماریا دلفیوره اولین گنبد هشت ضلعی در دنیاست که بدون داشتن قابی برای پشتیبانی ساخته شد اما از نظر قدمت گنبد سلطانیه عمر بیشتری دارد و قدیمی تر محسوب می شود.

• سناتا ماریان دلفیوره یکی از چشم گیرترین بناهای دوران رنسانس است که پایه ساخت خیلی از کلیساهای اروپا و ایتالیا قرار گرفت در حالی که گنبد سلطانیه با قدمت خود الگوی ساخت گنبد تاج محل هند و سایر گنبدسازی های ایران شد.

• گنبد سلطانیه تنها گنبد بزرگ خشتی و آجری جهان است در حالی که گنبد سانتاماریا دلفیوره دارای پوسته آهنی می باشد. هر دو گنبد 8 ضلعی هستند؛ اما معماران ایرانی توانستند وزن گنبد و بنا را با استفاده از هشت مناره بلند آن حفظ کنند، در حالی که گنبد سانتا ماریا دلفیوره دارای مناره و برج نیست و برای کاهش وزن گنبد در بالای یک پنجره فانوس مثل تعبیه شد.

• در طراحی گنبد سلطانیه کاملا اصل قرینه رعایت گردیده است اما در معماری سانتاماریا دلفوریه اصل قرینه صرفا در سالن اصلی کلیسا رعایت گردیده است.

• 8 مناره گنبد سلطانیه و موقعیت قرارگیری آن باعث می شد که صدای موذن و یا مُخبرها به راحتی با سطح شهر برسد و در کلیسای سانتاماریا دل فیوره یک ناقوس برای اطلاع رسانی استفاده شد.

ساعات بازدید از کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیوره

گردشگران و مسافران هر ساله به قصد بازدید از این بنای معروف و زیبای قدیمی به شهر فلورانس در کشور ایتالیا سفر می‌کنند که ساعت بازدید بر حسب ماه‌های سال متغیر می‌باشد. به بیان دیگر، درب این کلیسا در ماه‌های می‌و اکتبر تنها از ساعت 10 صبح الی 17 عصر در روز‌های دوشنبه، سه شنبه و چهارشنیه به روی افراد باز است. همچنین روزهای پنجشنبه از ماه جولای و سپتامبر را به بازدید گردشگران از فضای داخلی کلیسای جامع سانتا ماریا دل فیوره اختصاص داده‌اند که از ساعت 10 صبح الی 15 عصر می‌توانند به این مکان مراجعه کنند.

ساعات بازدید از کلیسای جامع فلورانس در ماه‌های جولای تا سپتامیر از 10 الی 5 عصر بوده و در بقیه ایام سال نیز درب کلیسا را تا ساعت 4 ونیم عصر به روی گردشگران و مسافران باز نگاه می‌دارند. مدت زمان بازدید از فضای داخلی کلیسا حدود 45 دقیقه است.