اکثر جوجه تیغیهایی که به عنوان حیوان خانگی نگهداری می شوند، ترکیبی از نژادهای مختلف هستند با این حال اصالت آنان به آفریقا بازمی گردد. جوجه تیغیهای آفریقایی رنگ های مختلف و متفاوتی دارند و نقطه مشترک همه آنان، پوششی از تیغ های کوتاه در پشت و خز نرمی است که شکم این حیوانات را پوشانده است. هنگامی که خطری آنان را تهدید نمی کند و آرام هستند تیغ هایی که در پشت خارپشت قرار دارند تقریبا خوابیده هستند. با این حال هنگام احساس خطر خود را گلوله کرده و تیغ های آنان به حالت ایستاده قرار می گیرند.
خارپشت هزینه نگهداری زیادی به عنوان حیوان خانگی ندارد و اگرچه در صورتی که رابطه خوبی با شما داشته باشند مشکلی با در دست نگه داشته شدن ندارند، به نظر می رسد که این حیوانات اشتیاق چندانی برای تعامل با انسان ها ندارند. تمایل به نگهداری از خارپشت به عنوان حیوان خانگی در سال های اخیر افزایش زیادی داشته است با این حال هنوز نگهداری از آنان به عنوان حیوان خانگی در برخی مناطق ممنوع است.
گونه های معمول خارپشت
خارپشت ها بر اساس طول گوش، ریخت شناسی جمجمه وشکل و ساختار خار هایشان دسته بندی می شوند.گونه های متفاوتی وجود دارند، که شامل:گونه های الجزایری، آفریقایی، اروپایی ،پرونر، گوش بلند یا مصری، اتیوپی یا خارپشت صحرایی هستند.۲ گونه از معمول ترین گونه های آنها به عنوان حیوان خانگی نگهداری می شوند ؛گونه خارپشت آفریقایی و خارپشت اروپایی. خارپشت آفریقای مرکزی همچنین به نام شکم سفید، چهار انگشتی یا گونه بومی آفریقا هم شناخته می شود و رایج ترین گونه پت در آمریکا نیز هست.
یکی دیگر از گونه ها خارپشت ایرانی یا برانت است که جثه گردی دارد و گوش هایش مثلثی و بسیار بزرگند. خارهایی به رنگ های سیاه و زرد دارد که معمولا قسمت های انتهایی آنها سیاه است و به همین دلیل در کل سیاه دیده می شود. این گونه دربوته زار ها، زمین های کشاورزی و باغ ها زندگی می کند.
آناتومی و فیزیولوژی خارپشت
خار های خار پشت که روی سر تا پشت آن کشیده شده است بازدارنده حیوانات درنده است. دومین مکانیسم دفاعی توانایی تبدیل به یک توپ متراکم شدن است تا از قسمت های پایینی شکم، پاها و صورتش دفاع کند. این ناحیه ها معمولأ با موهای سفید نرم پوشیده شده اند. بیشتر خارپشت ها ۵ انگشت دارند، اگرچه گونه بومی آفریقا فقط ۴ انگشت روی پاهای عقبش دارد و با نام خارپشت ۴ انگشتی نیز شناخته می شود.
خارپشت ها پاهای قوی و محکمی دارند ولی دم ندارند. یکی از ویژگی های غیر معمول خارپشت ها، اتصال قسمت پایینی استخوان های زند زیرین و زبرین آنها است. خارپشت بالغ آفریقایی ۵تا ۸ اینچ است در حالیکه خارپشت اروپایی ۱۲-۱۴ اینچ طول دارد. خارپشت ها حس بویایی بسیار تکامل یافته ای دارند. ماده ها در ۲-۶ ماهگی و نرها در ۶-۸ ماهگی بالغ می شوند. سن مفید تولید مثل در ماده ۲-۳ سال است. خارپشت ها در کل ۳-۸ سال عمر می کنند.
آواسازی خارپشت آفریقایی
خارپشت ها می توانند صدای بینkhz ۴۰-۹۰ را بشنوند (که بالا تر از شنوایی انسان هاست) صداهای خرخر، فش فش و فوت کردن نشان دهنده هشدار و پرخاش است که با لرزش های دقیق حنجره تولید و یک بازدم از بینی خارج می شود. اینها را عموما وقتی که به حیوانی دیگر می رسند از خود ساطع می کنند. جیغ زدن یک هشدار جدی در زمانی است که حیوان درد دارد یا تحت استرس است. صدای بو کشیدن نیز زمانی تولید می شود که خارپشت ها دنبال غذا هستند. خارپشت ها قوه بویایی تکامل یافته ای دارند. چشم های کوچک دلالت بر احتیاج به نشانه های بویایی و شنوایی و غالب بودن این حس ها بر بینایی دارد.چون خارپشت ها همه چیز خوار هستند فک های قوی تری دارد و دندان های آنها نسبت به سایر حشره خوار ها کند است.
تولید مثل و طول عمر خارپشت
با توجه به گونه به طور متوسط دوران حاملگی از ۳۵ تا ۵۸ روز طول می کشد. و به طور متوسط گونه های بزرگتر ۳ تا ۴ و گونه های کوچیکتر ۵ تا۶ نوزاد بدنیا می آورند. مانند بسیاری از حیوانات این موضوع غیر طبیعی نیست که خارپشت مذکر علاقه مند به کُشتن نوزاد های مذکر ست.طول عمر جوجه تیغی ها ارتباط مستقیمی با اندازه انها دارد، گونه های بزرگتر ۴ تا ۷ سال در دنیای وحشی زندگی میکنند. (رکورد ۱۶ سال هم در برخی از آنها دیده شده است ) و گونه های کوچکتر ۲ تا ۴ سال در دنیای وحشی و ۴ تا ۷ سال در محیط حفاظت شده زندگی می کنند. برخی معتقدند که آنها بدون خار متولد می شوند اما تنها ساعتی پس از تولد خارها به راحتی قابل دیدن هستند.
توانایی های ویژه خارپشت
خارپشت ها شب گرد، دارای قلمروی خاص خود و منزوی اند. البته در دوران جلب نظر جفت و بزرگ کردن فرزندان اینگونه نیستند. در دوره طولانی استرس که شامل گرما یا سرمای بیش از اندازه است غیر فعال می باشند ولی به خواب زمستانی نمی روند. عدم فعالیت یک حالت دائمی نیست. این دوره باعث کاهش فعالیت متابولیکی می شود و خارپشت را در معرض عفونت قرار می دهد. بنابراین دمای محیط باید ثابت بماند تا این خطرات به وجود نیاید.خارپشت ها یک رفتار خاص از خود نشان می دهند که خود چرب کردن (anting) نام دارد.
این رفتار زمانی اتفاق می افتد که خارپشت با یک ماده جدید روبرو می شود، آن را لیس می زند یا می جود، مزه می کند و بزاقی غلیظ و کف کرده می سازدکه روی تیغ هایش پخش می شود، این فرآیند یک رفتار معمولی در زمان جذب جفت، مشخص کردن قلمرو، ارتباط بین هم نوعان ،کاهش انگل های پوستی یا یک مکانیسم تهاجمی است.خارپشت ها درزمان تهدید شدن، به صورت یک توپ در می آیند، خارهایشان را از هم باز و پهن می کنند، خود را باد می کنند و یک صدای فش فش از خود ساطع می کنند. تیغ ها مو های تغییر شکل یافته اند که از کراتین تشکیل شده و نوک های تیزی دارند ولی نیشدار نیستند. ورود تیغ ها به پوست می تواند با یک واکنش آلرژیک همراه باشد. یک خارپشت معمولی می تواند حدود ۵۰۰۰ خار داشته باشد.
پرورش و نگهداری خارپشت
چون خارپشت ها منزوی و دارای قلمرو اند، پیشنهاد می شود که آنها به صورت جدا از هم نگهداری شوند. قفس باید دیوار های نرم و به اندازه کافی بلند (برای جلوگیری از فرار) داشته باشد چون خارپشت ها حیوانات چابکی هستند. می توان از آکواریم های شیشه ای یا قفس هایی با پلاستیک فشرده استفاده کرد. برای هر خارپشت ۵ در ۷ سانتی متر سطح احتیاج است. زمین قفس باید متراکم باشد، کف هایی با شکل توری می تواند باعث صدمه به پا یا انگشتان آنها شود. سطح بستر باید خشک و تمیز نگهداری شود و مواد جاذب مناسب مثل روزنامه تکه تکه شده، کاه، تکه های درخت صنوبر و چوب ذرت خرد شده برای پوشاندن بستر استفاده شود و باید حدود ۸ سانتی متر عمق داشته باشد.
نباید از پارچه برای بستر استفاده شود. چون ممکن است توسط حیوان خرده شود یا دور پاهایشان بپیچد و آنها را گرفتار کند و باعث قطع عضو یا مرگ حیوان شود. تکه های چوب معطر مخصوصا چوب درخت سدر نباید استفاده شود چون می تواند باعث التهاب پوستی شود. بستر باید به صورت تکه ای هرروز و به طور کامل در بازه های زمانی مناسب عوض شود تا از التهاب پوستی و بقیه مشکلات عدم رعایت بهداشت جلوگیری شود.
خارپشت ها لانه ای برای استراحت احتیاج دارند. اندازه آن باید کمی بزرگ تر از جثه خود حیوان باشد و باید هر از چندی تمییز شود. لانه مناسب جعبه مقوایی یا چوبی یا pvc یا حتی گلدان می تواند باشد. چون خارپشت ها شب گرد اند، صاحب آن باید آگاه باشد که بازه زمانی فعالیت آن بین غروب و طلوع آفتاب است. بقیه لوازم جانبی قفس شامل یک سطح صاف، چرخ و فلک و بستری برای نگهداری بچه ها است. چرخ و فلک ها با میله های باز به علت امکان آسیب رسانی به ران حیوان نباید استفاده شوند. دمای داخل قفس باید حدود ۲۴-۳۰ درجه سانتیگراد باشد. می توان یک صفحه حرارتی قابل تنظیم زیر قفس قرار داد.
قفس خارپشت باید در محلی به دور از نور مستقیم یا هرج و مرج باشد چون خارپشت ها از صدای بلند یا نور زیاد می ترسند، پس قفس را باید در مکانی خلوت از خانه قرار داد. رطوبت زیر ۴۰درصد مناسب است. برای پایش شرایط محیطی یک رطوبت سنج و دما سنج را می توان در قفس قرار داد. آب باید به صورت آزاد و همیشه در دسترس باشد. همچنین می توان از یک لوله مجهز به قطره چکان یا یک ظرف سنگین سفالی استفاده کرد و می توان یک لگن با عمق کم برای آب تنی حیوان نیز در قفس قرار داد.خارپشت ها را می توان در یک محفظه غیر قابل فرار برای فعالیت گذاشت و از لگن شنا ،اسباب بازی، کاه یا یونجه، لوله های مقوایی و ابزاری برای بالا رفتن حیوان استفاده کرد.
تغذیه خارپشت
در طبیعت خارپشت ها همه چیز خوار و حشره خوار اند. رژیم غذایی ایده آل آنها باید مقدارکمی چربی ومقدار زیادی پروتیین داشته باشد. فرمول های تجاری غذا برای خارپشت ها موجود است، ولی بیشتر آنها بر اساس رژیم غذایی گربه می باشد. غذا نباید به صورت آزاد در اختیارشان باشد چون می تواند باعث چاقی شود که یک مشکل رایج در خارپشت های محبوس است.در این جا به تعدادی از وعده های مناسب اشاره می کنیم. ۲ قاشق غذاخوری غذای رژیمی گربه یا ترکیبی از غذای خشک و کنسرو و یا یک رژیم غذایی مناسب حشره خوار ها. همچنین یک تا دو قاشق غذاخوری از سبزیجات یخ زده (یخ باز شده) که به آن مقداری پودر ویتامین و مواد معدنی اضافه شده باشد هم مناسب است. در هفته چند بار می توان ۳-۵ حشره به خارپشت ها داد.
یک تا دو قاشق سوپ بچه، تخم مرغ پخته، کرم خوراکی یا دیگر گونه های حشرات و کرم ها هم مناسب است.وزن خارپشت ها باید تحت کنترل باشد تا از چاقی و اضافه وزن جلوگیری شود. خارپشت ها نباید با حلزون تغذیه شوند چون می تواند باعث بیماری های انگلی شود. قسمت اعظم رژیم های غذایی باید شامل غذای تجاری خارپشت ها باشد.به علاوه تقریبا یک تا دو قاشق چای خوری از غذاهای مرطوب مثل (کنسرو گربه یا سگ، پنیر دلمه کم چرب، گوشت پخته شده یا تخم مرغ) و یک و نیم قاشق غذاخوری میوه یا سبزیجات مثل (سیب، گلابی، انواع توت، موز ،انگور، برگ های سبز، نخودفرنگی، گوجه، کدو، لوبیا و هویج پخته) هم می توان به عنوان غذا استفاده کرد.
غذای تشویقی مناسب می تواند ۳تا۴ مرتبه در هفته استفاده شود و شامل کرم خوراکی و کرم خاکی باشد. کرم موم دار به علت چربی زیاد نباید استفاده شود. شیر باعث اسهال می شود لذا نباید در رژیم غذایی خارپشت ها گنجانده شود. مواد سخت مثل هویج خام، دانه های خشکبار و دانه می تواند در سقف دهان گیر کند و نباید برای تغذیه خارپشت ها استفاده شود.موارد تغذیه ای بستگی به جنسیت، سن، وضعیت جنسی و فعالیت خارپشت دارد و با توجه به این موارد رژیم غذایی زیر نظر دامپزشک قابل تغییر است.
بیماری های شایع خارپشت
در سلامت خارپشت ها باید به بهداشت دهانی و دندانی واکسیناسیون وانگل های داخلی و خارجی توجه کرد.
- اضافه وزن خارپشت : که ناشی از تغذیه نامناسب، فعالیت کم و یا هوای سرد محیط است و باید به وعده های غذایی و میان وعده ها برای جلوگیری از بروز این مشکل توجه کرد.
- بیماری های دندانی خارپشت : که می تواند باعث کاهش اشتها، آبریزش دهانی و کاهش وزن شود. با مسواک زدن روزانه می توان از آن جلوگیری کرد و در صورت پیشرفت برای درمان نیازمند اقدامات تخصصی دندانپزشکی و در صورت لزوم درمان آنتی بوتیکی است. البته باید توجه داشت که آبریزش دهانی همراه با عادت(anting)، طبیعی است.
- نئوپلازیا خارپشت : که درخارپشت ها معمولا به صورت ندول ها و یا توده هایی رو یا زیر پوست، جراحت، نفس متعفن، آبریزش دهانی، بی اشتهایی، اسهال، کاهش وزن و بزرگ شدن شکم ظهور می کند.
- احتمال بروز تومور در خارپشت های بزرگ تر از سه سال شایع تر است که تومور بدخیم سلول های پوششی دهان ، شایع ترین تومور موجود می باشد. تومور غدد پستانی و رحمی در جنس ماده رایج است که عمدتا بدخیم است.
- بیماری قلبی خارپشت: کاردیومیوپاتی اتساعی بصورت معمول در خارپشت های خانگی مشاهده می شود و حیوانات مسن را درگیر می کند. تظاهرات بالینی شامل کاهش وزن ، مرمر های قلبی ، کاهش فعالیت و مرگ ناگهانیاست. پیش آگهی طولانی مدت نامطلوب می باشد اما خارپشت ها می توانند بصورت کوتاه مدت بوسیله داروهای تخصصی زیر نظر دامپزشک تحت درمان قرار گیرند.
- سالمونلا خارپشت : سویه های متفاوتی از این باکتری در خارپشت ها می توانند ایجاد بیماری کنند. در نتیجه صاحبان آنها باید توجه داشته باشند که خارپشت ها می توانند حامل و انتقال دهنده عامل بیماری زا باشند. برای کاهش احتمال انتقال سالمونلا صاحبان دام باید بعد از در دست گرفتن حیوان یا قفس آن و یا تعویض بسترش، دست های خود را با آب و صابون بشویند. البته باید توجه داشت که حیوانات خانگی نظیر خارپشت نباید نزدیک به محل های آماده سازی غذا یا نزدیک دهان نگه داشته شوند.
- تروما خارپشت: زخم و شکستگی می تواند به دنبال نزاع با سایر خارپشت ها یا حیوانات خانگی ایجاد شود. همچنین تروما می تواند مربوط به افتادن از ارتفاع یا لگد مال کردن حیوان هم باشد.
- درماتیت خارپشت: انگل های پوستی می توانند تشخیص داده شده و درمان شوند. اقدامات نگهداری و آماده سازی محیط زیست آنها می بایست به منظور پیشگیری از این موارد مد نظر قرار گیرد. تظاهرات بالینی شامل پوشش نامرتب، خارهای شکسته شده و تحریک پذیر می باشند.
- بیماری های کبدی خارپشت: بیماری های کبدی شامل هپاتیت،کبد چرب و نئوپلازی می باشد. این موارد می تواند به دنبال چاقی مفرط، جیره غنی از چربی، موادی که برای کبد سمی می باشند. عفونت های مزمن باکتریایی و یا حساسیت های نژادی اتفاق بیفتد. تظاهرات بالینی شامل اسهال، از دست رفتن اشتها، کاهش وزن و یا حتی از بین رفتن حیوان است.
- بیماری های تنفسی خارپشت: عفونت های ریوی و بینی می تواند به دنبال عوامل باکتریایی، قارچی و یا ویروسی باشد. مایع درمانی ،اکسیژن درمانی، استفاده از ترکیبات آنتی بیوتیکی و ضد قارچی می تواند از جمله اقدامات درمانی باشد.
- تظاهرات بالینی شامل تنفس سخت، احتقان و عطسه کردن است. عوامل مساعد کننده برای ابتلا به عفونت های دستگاه تنفس فوقانی و تحتانی شامل بستر غبار آلود و نامناسب، جیره نامناسب و بیماری های همراه است.
- سندرم Wobbly خارپشت: یک بیماری تحلیل برنده عصبی است که به این اسم نامیده شده است. شیوع این بیماری در گونه خانگی آفریقایی ۱۰% است. نمود علایم بالینی می تواند بین ۱ تا ۳۶ماه از عمر حیوان به طول بیانجامد. علایم بالینی شامل افتادن به یک سمت ، تشنج ، لرزش عضلانی ، بیرون زدگی کره چشم ، تحلیل عضلانی ، سختی در بلع ، خستگی و یا فلجی ناحیه ای می باشد.
- بیماری های اسکلتی–عضلانی خارپشت: بیماری های اسکلتی– عضلانی می تواند با نمود لنگش و مقاومت در برابر حرکت باشد. علل متداول آن رشد بیش از حد ناخن ها ، عفونت پاها، چاقی مفرط ، شکستگی و تورم مفاصل است.
- بیماری های چشمی خارپشت: زخم قرنیه و سایر آسیب های چشمی به صورت متداول در خارپشتان به وقوع می پیوندد. انجام اقدامات درمانی می تواند مشکل باشد. از بین رفتن بینایی یک یا هر دو چشم نمی تواند با توجه به توانایی راه رفتن در قفس حیوان می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد.
در دست گرفتن خارپشت
اکثر جوجه تیغیها تمایل ندارند که در بغل گرفته شوند با این حال در صورتی که با آنان رابطه خوبی برقرار شود امکان در دست گرفتنشان نیز وجود دارد و در مواردی حتی با خوشحالی نیز اجازه بلند کردن خود را خواهند داد. برای اهلی کردن خارپشت، تعامل مکرر و توام با آرامش الزامی است. با این حال در صورتی که از پرورش دهنده مسئولیت پذیری حیوان را قبول کرده باشید این احتمال وجود دارد که جوجه تیغی از پیش نیز رابطه مناسبی با انسان ها داشته باشد.در هرحال حتی اگر جوجه تیغی در دستان شما خود را گلوله کند پس از چند دقیقه خود را کمی باز خواهد کرد و در صورت متوجه شدن عدم وجود خطر، شروع به گشت و گذار خواهد کرد.
در هنگام گلوله شدن خارپشت، عقب کشیدن انگشتان است چرا که ممکن است انگشتان شما در گلوله ایجاد شده گیر کند.پس از آن که خارپشت جدیدی را به سرپرستی قبول کردید، در دست گرفتن این حیوانات را هنگامی تمرین کنید که آنان بیدار هستند (برای مثال اوایل بعد از ظهر). چرا که خارپشت خواب آلود کمی بدخلق است. سعی کنید با دست خود به به آن ها غذاهای مورد علاقه شان را داده تا بتوانید اعتماد حیوان را جلب کنید.
آیا می توان جوجه تیغی را نوازش کرد؟
جوجه تیغی ها موجودات انفرادی هستند و به طور کلی فقط در فصل تولید مثل با یکدیگر تعامل دارند. گفته می شود، اگر یک جوجه تیغی را از زمانی که خیلی کوچک است نگهداری کنید و مرتباً آن را لمس کنید، این احتمال وجود دارد که یکی از جوجه تیغی های خونگرم نادر در جهان بشود. مانند هر حیوان خانگی دیگر، هر کدام از آنها دارای شخصیت متفاوتی هستند. بسیاری از جوجه تیغی های بزرگتر تمایلی به نوازش شدن ندارند و ترجیح می دهند که به تنهایی محیط اطراف را کشف کنند.فرقی نمی کند جوجه تیغی شما چه خویی داشته باشید، بخاطر داشته باشید که این حیوان تیغ هایی در پشت خود دارد. اگرچه این تیغ ها آنچنان تیز یا سمی نیستند و ماده ای که باعث سوزش پوست شود نیز آزاد نمی کند، اما باز هم کمی تیز هستند و تعداد زیادی از آنها روی پشت جوجه تیغی وجود دارد. جوجه تیغی ها معمولاً هنگام ترس یا خواب خودشان را گرد می کنند و این باعث برجسته شدن تیغ ها می شود. بنابراین اگر بخواهید یک جوجه تیغی را در آغوش بگیرید، ردیفی از سوراخ ها روی لباس شما ایجاد می شود.
آیا جوجه تیغی با حیوانات دیگر کنار می آید؟
اگرچه جوجه تیغی ها حیواناتی انفرادی هستند، اینکه آن را به تنهایی درون یک قفس بیندازید ایده خوبی نیست. آنها در طبیعت حیوانات بسیار فعالی هستند، می توانند بالا بروند، شنا کنند و شبها چندین مایل را طی کنند. از آنجا که جوجه تیغی ها نیاز دارند که به سرعت به این طرف و آن طرف بروند، تماس آنها با دیگر حیوانات ممکن است اجتناب ناپذیر باشد اما باید به حداقل برسد.وقتی که آنها را بیرون از قفس می گذارید، ممکن است با گربه یا سگ شما در تماس باشد یا ممکن است خودش را به شکل توپ در بیاورد تا زمانی که خسته شود و تسلیم شود. یک جوجه تیغی می تواند با گربه ها و سگ ها همزیستی داشته باشد، اما به طور معمول با آنها دوستی نخواهد کرد. کنترل هر نوع تعامل بین جوجه تیغی و سایر حیوانات خانگی ایده خوبی است. همچنین بهتر است برای ایمنی هر دو حیوان، جوجه تیغی را از سایر حیوانات غیر بومی کوچک دور نگه دارید.
نحوه نگهداری و پرورش پرنده طرقه
