نحوه تیمم کردن و احکام آن

تیمم چیست؟

تَیَمُّم عملی عبادی است که در مواردی به جای وضو یا غسل واجب می شود. مراحل آن عبارتند از: زدن کف دو دست بر خاک و کشیدن آن بر پیشانی و پشت دست ها. طهارت ناشی از تیمم مانند وضو و غسل است و تا زمان باقی بودن عذر تیمم، تفاوتی با طهارت ناشی از آنها ندارد. به تیمم، طهارت «تُرابیّه» یا «اضطراری» نیز گفته می شود.

دو آیه در قرآن و بیش از ۲۲۰ روایت در جوامع حدیثی به موارد وجوب و شرایط آن پرداخته اند.

مفهوم شناسی تیمم

تیمم در لغت از ریشه «ی م م» یا «ام م» به معنی «قصد کردن» و در اصطلاح فقهی به معنی مسح پیشانی و پشت دست ها با خاک است. به تیممْ طهارت «تُرابیه» یا «اضطراری»، و به وضو و غُسل «طهارت مائیه» نیز گفته می شود.

تیمم بدل از وضو یا غسل

کسی که نمی تواند وضو بگیرد برای انجام کارهای مشروط به وضو باید «تیمم بدل از وضو» انجام دهد و کسی که نمی تواند غسل کند برای انجام کارهای مشروط به غسل، لازم است «تیمم بدل از غسل» انجام دهد. این دو تیمم در نیت تفاوت دارند و برخی فقها معتقدند در تیمم به جای غسل دو بار باید دستها را بر خاک زد، یکبار در ابتدا و یکبار قبل از مسح پشت دستها.

برخی معتقدند در صورت انجام تیمم بدل از غسل (غیر از جنابت)، وضو یا «تیمم بدل از وضو» نیز برای نماز و سایر کارهای مشروط به طهارت لازم است.

در هفت مورد، به جاى وضو و غسل بايد تيمم كرد:

1. پيدا نكردن آب
2. مشقت بيش از حد
3. ترس از ضرر
4. نياز به آب براى حفظ جان
5. نياز به آب براى تطهير
6. نداشتن آب مباح
7. نداشتن وقت براى وضو يا غسل

دستور تيمم

در تيمم ، چهار چيز واجب است :

اول : نيت

دوم : زدن تمام كف دو دست ، با هم ، بر چيزى كه تيمم به آن صحيح است و بنابر احتياط واجب ، همراه با ضربه باشد و گذاشتن دو دست بر زمين كافى نيست

سوم : كشيدن كف هر دو دست به تمام پيشانى و دو طرف آن ، از جايى كه موى سر مى رويد تا ابروها و بالاى بينى و بنابراحتياط واجب بايد دستها روى ابروها هم كشيده شود

چهارم : كشيدن كف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن كشيدن كف دست راست به تمام پشت دست چپ .

نکات

• بین مراحل تیمم موالات باید رعایت شود (یعنی فاصله طولانی بین آنها نباشد).
• در تیمم محلی که بر آن مسح کشیده می شود باید ثابت بوده و دستی که با آن مسح داده می شود حرکت کند.
• اعضای تیمم باید پاک بوده و مانعی مانند انگشتر یا چسب بر روی آنها وجود نداشته باشد و اگر نمی تواند آنها را برطرف کند تیمم جبیره ای بگیرد (آموزش در فیلم بالا).
• در شرایط عادی نباید در انجام تیمم از دیگری کمک گرفت.
• کشیدن دست بر روی بینی لازم نیست.
• پس از زدن کف دستها به خاک، می توان آنها را به هم زد تا زیادی گرد و خاک بریزد.

احكام تيمم

تيمم بدل از غسل و بدل از وضو، با هم فرقى ندارند، ولى احتياط مستحب است در تيمم بدل از غسل ، بلكه در هر تيممى ، بعد از مسح پيشانى ، يك بار ديگر كف دستها را به زمين بزند و پشت دستها را به همين صورتى كه گفته شد، با كف دست ديگر مسح كند.
پيشانى و پشت دستها را بايد از بالا به پايين مسح كند و كارهاى آن را بايد پشت سر هم بجا آورد.
انسان بايد براى تيمم ، انگشتر را از دست بيرون آورد و اگر در پيشانى يا پشت دستها يا در كف دستها، مانعى باشد،مثلاً چيزى به آنها چسبيده باشد، بايد بر طرف كند.

اجوبه الاستفتائات آیت الله خامنه ای

س 200: اگر چیزهایی مثل خاک، گچ، سنگ که تیمم بر آنها صحیح است، به دیوار چسبیده باشند، آیا تیمم بر آنها صحیح است یا آنکه حتماً باید بر روی زمین باشند؟

ج: در صحّت‏ تيمم، بودن آنها بر روى زمين شرط نيست.

س 201: در صورتی که جنب بر اثر عدم امکان رسیدن به حمام، چند روزی جنابتش استمرار داشته باشد، اگر بعد از نمازی که با تیمم بدل از غسل خوانده است، حدث اصغری از او سر بزند، آیا برای نماز بعدی باید دوباره تیمم بدل از غسل نماید؟ یا آنکه همان تیمم اول از جهت جنابت کفایت می‏کند، و برای نمازهای بعدی از جهت حدث اصغر وضو یا تیمم واجب است؟

ج: شخص جنب پس از آن که به طور صحيح تيمم بدل از غسل جنابت کرد، اگر حدث اصغر از او سر بزند، تا زمانى که عذرِ شرعىِ مجوّز تيمم برطرف نشده است، بنا بر احتياط واجب بايد براى اعمال مشروط به طهارت، تيمم بدل از غسل نمايد و وضو هم بگيرد و اگر معذور از وضو باشد بايد تيمم ديگرى بدل از آن نمايد.

س 202: آیا تیمم بدل از غسل همان احکام قطعی و ثابت غسل را دارد؟ به این معنی که آیا با آن داخل مسجد شدن جایز است؟

ج: ترتيب همه آثار شرعى غسل بر تيمم بدل از غسل جايز است، مگر اين که تيمم بدل از غسل به علت تنگى وقت باشد.

س 203: شخصی که از مجروحین جنگی است و بر اثر قطع نخاع قادر به کنترل ادرار خود نیست، آیا می‏تواند به این دلیل که حمام رفتن برای او کمی مشقت دارد، برای انجام اعمال مستحبی مانند غسل جمعه و زیارت و غیر آنها تیمم بدل از غسل نماید؟

ج: صحّت‏ تيمم بدل از غسل براى اعمالى که مشروط به طهارت نيست، مانند زيارت محل اشکال است، ولى انجام آن بجاى غسل‏هاى مستحبى در موارد عسر و حرج به قصد رجاء و مطلوبيت اشکال ندارد.

حکم سجده سهو چیست؟