به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعد نیوز به نقل از تسنیم، روز پنجشنبه هفته گذشته بود که نخست وزیری مصطفی الکاظمی رسماً با رأی اعتماد گرفتن دولت محمد شیاع السودانی به پایان رسید، دوره نخست وزیری که با وجود این که معدود نقاط مثبتی داشت اما مجموعاً چندان موفقیت آمیز نبود. در این یادداشت بررسی اجمالی درباره دوران نخست وزیری مصطفی الکاظمی خواهیم داشت.
مصطفی الکاظمی، نخست وزیری تکنوکرات
در واقع تجربه مصطفی الکاظمی به نوعی تکرار تجربه عادل عبدالمهدی در انتخاب نخست وزیر تکنوکرات بود و مستقل بود؛ البته معیار در استقلال وضعیت فعلی افراد بوده است وگرنه از نظر پیشینه سیاسی داستان کاملاً متفاوت است. یکی از علل انتخاب چنین گزینه هایی در آن هنگام هم به خواست جریان صدر بازمی گشت که از انتخابات 2018 تا انتخابات 2021 خواهان گزینه هایی تکنوکرات برای نخست وزیری و نه گزینه ای حزبی بودند و بر همین اساس هم افرادی چون عادل عبدالمهدی و مصطفی الکاظمی انتخاب شدند، دیدگاهی درخصوص انتخاب نخست وزیری که به مرور زمان صحیح نبودن خود را ثابت کرد.
همچنین انتخاب مصطفی الکاظمی از نظر احزاب هوادار محور مقاومت، در واقع انتخابی بین «بد و بدتر» بود زیرا گزینه دیگر، عدنان الزرفی از ائتلاف نصر به رهبری حیدر العبادی بود که از نظر آنان در آن هنگام گزینه ویژه آمریکا محسوب می شد، در چنین شرایطی احزاب هوادار محور مقاومت به مصطفی الکاظمی رضایت دادند.
پس از همه این ها و به مرور زمان اما الکاظمی متوجه شد که برای ادامه حیات سیاسی خود باید با یکی از طرف های نزاع سیاسی میان جناح های شیعی که امروزه به جریان صدر از یک طرف و چارچوب هماهنگی شیعی از طرفی دیگر تقسیم می شوند، متحد شود، این موضوع هنگامی بیشتر نمود پیدا کرد که الکاظمی در ابتدا قصد داشت حزبی مخصوص به خود به نام «تیار المرحلة» را تشکیل دهد اما با فشار احزاب و حتی جریان صدر روبه رو شد و به وی یادآوری کردند که پس از پایان نخست وزیری خود نمی تواند وارد کارزار انتخاباتی شود، در همین راستا هم وی اتحاد با جریان صدر را انتخاب کرد البته این به معنای خصومت با احزاب چارچوب هماهنگی نبود بلکه در واقع به معنای میل بیش تر به یک طرف نسبت به طرفی دیگر بود.
از نظر سیاسی نیز تحلیل الکاظمی چندان غلط نبود زیرا در واقع جریان صدر هم از نظر معادلات خارجی چندان مخالف قوی چه در منطقه و چه در دنیا نداشت، در داخل هم به شدت منسجم بود به خلاف احزاب چارچوب هماهنگی، اما آنچه در محاسبات الکاظمی جای نداشت، تصمیمات ناگهانی صدر بود که از استعفای نمایندگان آن از مجلس شروع و به غائله درگیری ها در منطقه سبز بغداد منتهی شد؛ به طوری که جایگاه جریان صدر را سوای موضوع داخل عراق، از نظر بین المللی و منطقه ای بسیار تضعیف کرد، همین امر باعث شد سند پایان دوران نخست وزیری الکاظمی امضا شود؛ هرچند بخشی از الاطار التنسیقی (چارچوب هماهنگی شیعی) تا آخرین لحظه گزینه الکاظمی را کنار نگذاشته بودند؛ اما بخش قوی تر آن که با دست پر از اتفاقات اخیر خارج شده بود، همان بخشی بود که بیش ترین مخالفت را با الکاظمی داشت و با قدرت چانه زنی بالایی که به دست آورده بودند، بقیه را قانع کردند که الکاظمی به طور قطعی کنار گذاشته شود و با همان گزینه السودانی پیش بروند.
کارنامه دولت الکاظمی
دولت الکاظمی در واقع از نظر عملکرد چندان موفق نبود و خصوصاً از نظر اقتصادی و در پی افزایش نرخ ارز و در پی آن تورم سرسام آور باعث خشم بیشتر مردم شد. هرچند این موضوع از نظر منطق اقتصادی و ممانعت از کسری بودجه، قابل دفاع بود؛ اما از منظر نتایج کوتاه مدت باعث تشدید تورم می شد و انتقاد گسترده ای را در سطح جامعه برانگیخت. پرسش جامعه عراقی همیشه این بوده است؛ «چرا باید ملت هزینه وضعیت فلاکت بار اقتصادی را که ناشی از فساد اقتصادی و اداری و سوءمدیریت گسترده است، از جیب خود پرداخت کنند؟!»
با این حال اگر بخواهیم انصاف را رعایت کنیم، الکاظمی در دو مورد عملکرد مثبتی داشت:
الف ـ موضوغ اوّل، برگزاری انتخابات؛ این مورد از خواسته های اصلی احزاب و نخبگان سیاسی و ملت و خصوصاً جوانان تشرینی بود، در واقع برگزاری انتخابات توسط دولت الکاظمی به خلاف آن چه برخی از احزاب ادعا می کردند، اگرچه با اشکالاتی همراه بود اما مجموعاً و بنابر احکام دادگاه فدرال عراق، نتایج آن مورد تأیید و مورد حمایت منطقه ای و بین المللی بود.
ب ـ موضوع دوم، سطح دیپلماسی؛ در این زمینه نیز عراق با دولت الکاظمی توانست جایگاه منطقه ای و بین المللی خود را تقویت کند و در مسائل متعددی مانند موضوع مذاکره میان ایران و سعودی نقش واسطه را ایفا کند. تداوم حضور «فؤاد حسین» به عنوان وزیر امور خارجه در دولت السودانی، یکی از نشانه های این موضوع است.
نخست وزیری که به خلاف داخل مقبول خارج عراق بود
ناظر بر همین موضوع دوم که در بخش قبل ذکر شد یعنی دیپلماسی موفق، باعث شد که الکاظمی تا آخرین لحظات از نظر خارجی چه منطقه ای و چه بین المللی مورد حمایت باشد و شاید بتوان گفت از معدود نخست وزیران عراق در طول 19 سال گذشته بود که از بیش ترین حمایت منطقه ای و بین المللی برخوردار بود.
اما مشکل الکاظمی دقیقاً این جا بود که این قدرت های منطقه ای و بین المللی که حامی وی بودند، اولویت شاید سوم و چهارم اینان الکاظمی و حتی مسئله عراق نبود!
به همین خاطر آماده بودند که در صورت نیاز از الکاظمی صرف نظر کنند، در واقع الکاظمی خصوصاً بعد از داستان غائله منطقه سبز بغداد هرچقدر از حمایت بین المللی و منطقه ای برخوردار بود اما کم ترین حمایت داخلی را داشت و با توجه به این که عراق اولویت اول این قدرت ها نبود، وزن حمایت داخلی این بار با وجود تأثیرپذیری بسیار از خط دهی های خارجی، بالا می رفت و همین امر هم باعث شد الکاظمی در این شرایط نه تنها شانسی برای نخست وزیری نداشته باشد که حتی گاه سخن از به خطر افتادن آینده سیاسی او نیز پیش بیاید.
نویسنده: شهاب نورانی فر، کارشناس مسائل عراق
جنجالِ فایل صوتی لو رفته از خبرنگار بی بی سی فارسی
