روایت رضا کیانیان از بازیگردانی در سینما

به گزارش پایگاه خبری_ تحلیلی ساعدنیوز به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، کیانیان در ابتدای این نشست بیان کرد: من به دوستان جشنواره هم گفتم قاعدتاً فیلم کوتاه به بازیگردانی احتیاج ندارد، چون در آن یا از کسانی استفاده می شود که بازیگر نیستند، یا می خواهید درباره کسی فیلم بسازید که او وجود دارد و همچنان هست. اگر بخواهید بازیگر اسم و رسم داری بیاورید، زیر نام او گم می شوید، اما دوستان گفتند بیا و من هم گفتم چشم. من لطفی به سینمای جوانان ایران نمی کنم، چون سینمای جوان پله های اول سینمای بالغ است. درواقع همه برای یک خانواده ایم.

تیم بازیگران شبیه تیم فوتبال است

وی درباره تفاوت کارگردانی و بازیگردانی بیان کرد: در آمریکا هر بازیگری از شناخته شده ترین تا ناشناس ترین، مربی دارد و آن مربی مسئول محافظت از اوست. یعنی اجازه نمی دهد صدا و فیزیک بازیگر خراب شود. تیم بازیگران از منظری شبیه تیم فوتبال است. مثلا فوتبالیست ها نباید شب قبل از بازی، دیر بخوابند یا به مهمانی بروند. در این مسایل مربی به آن ها کمک می کند. در بازیگری هم مثلا یک مربی کمک می کند که بازیگر سناریو را بخواند. ما، اما در سینمای خود این موضوعات را نداریم و می توانیم تنها درباره آن صحبت کنیم. این بازیگر باسابقه سینما و تئاتر افزود: در ایران قواعد ما فرق دارد، چون سینمای ما شبیه سینمای آمریکا نیست. در مقاله ای نوشته بود کل خرج یک فیلم ایرانی، به اندازه یک برک (پذیرایی حین تصویربرداری!) در تولید یک فیلم آمریکایی است. به این دلیل که در آنجا فروش زیاد است و بلدند فیلم را برای فروش به بازار های جهانی بفرستن. به همین منظور برای تولید آن هم خوب خرج می کنند. سینمای ایران، اما بازار جهانی ندارد. سیاست هایی که بر سینمای ما جاری است، نخواسته ما بازار خارجی داشته باشیم و به ایران محدود شده ایم. در نتیجه نیاز به خرج های زیاد و رقابت با فیلم های جهان نداریم. کیانیان ادامه داد: در سینمای ایران برخی از کارگردانان مثل ابراهیم حاتمی کیا می گفتند من بلد نیستم به بازیگر بگویم چه بکند یا نکند، به همین دلیل آقای پسیانی را آورده بود که هم بازیگر برایش انتخاب کند و هم به آن ها بگوید چه کنند و چه نکنند. پس این یک سلیقه شخصی کارگردان است. برخی کارگردانان می گویند خودمان بلد هستیم. در نتیجه با دو دسته کارگردان رو به رویم؛ آن هایی که بلدند و آن هایی که دوست دارند این موضوع را به دیگران بسپارند. وی تأکید کرد: بازیگردانی یک شغل نیست، یک تایتل نیست و دلیلی برای خوب یا بد بودنش نیست. در «آژانس شیشه ای» من اولین بازیگردانی را انجام دادم. آن موقع حاتمی کیا به پسیانی گفته بود یک نفر را به من معرفی کن، او من را معرفی کرده بود، اما حاتمی کیا گفته بود کیانیان را نمی خواهم، چون او بیشتر شبیه فیلسوف هاست! این را هم از روی نوشته هایم دریافته بود و گفته بود کیانیان دوست دارد با همه بحث کند و من دوست ندارم او باشد، اما در نهایت مقرر شد من در «آژانس شیشه ای» بازیگردانی کنم.

بعد از «آژانس شیشه ای» بازیگردانی مد شد

کیانیان ادامه داد: وقتی می خواهم بازیگردانی کنم اصلا به کسی نمی گویم چگونه بازی کن، چون این اصلا جزو وظایف ما نیست. این یک کار غلط است که بگوییم یک بازیگر چگونه ایفای نقش کند. در آن فیلم هم من سعی می کردم موتور داخلی وجود بازیگر را برای آن نقش خاص روشن کنم. بعد از «آژانس شیشه ای» کمی بازیگردانی مد شد، اما متاسفانه برخی از آن ها به بازیگران می گفتند چگونه بازی کن! با توجه به اینکه زمان برای پیش تولید داشتیم مثلا به پرویز پرستویی می گفتم به عنوان حاج کاظم در فیلم چه می کنی؟ کسی که از جبهه برگشته، کاری به کار کسی ندارد، کنارش برخی پولدار می شوند و... من برای روشن کردن موتور حاج کاظم می گفتم در چنین شرایطی چه می کنی؟ یا در فیلم «روبان قرمز» دو شخصیت جمعه و داود داشتیم و ابتدا قرار بود نقش داوود را آقای هاشم پور و نقش محبوبه را خانم ملک نصر بازی کند. وی ادامه داد: من در صحبت با آقای هاشم پور می گفتم فلان صحنه را فرض کن، او می گفت وقتی این موضوع در فیلمنامه نیست چرا باید فرض کنم؟ راست هم می گفت زیرا ایشان اکثرا فیلم هایی بازی می کردند که همه چیز آن مشخص بود. پس آقای حاتمی کیا اشتباه کرده بود که آقای هاشم پور را برای این نقش انتخاب کرده بود که در نهایت آقای پرستویی انتخاب شد یا به خانم بادران برای «آژانس شیشه ای» گفتم از الان وقتی برای خرید هم بیرون می روی چادر سر کن تا یاد بگیری، این کارها بیشتر شبیه تمرین تئاتر است. کیانیان تأکید کرد: این بازیگردانی درست از نگاه من است، اما از نگاه خیلی های دیگر معنای دیگری دارد. من کاری را کردم که کارگردان باید انجام بدهد کاری نکردم که فرای او باشد در نتیجه بازیگردانی بخشی از کار کارگردان است. پس بازیگردانی یک شغل و فن مجزا نیست.

دنیای برخی کارگردان ها به هم ریخته است

این بازیگر ادامه داد: بازیگر یک موجود هنرمند و هنرش در حال فوران و خلاقیت است اما کارگردان، بازیگر نیست. بارها کارگردان به من گفته فلان طور بازی کن، من هم اتفاقا همان کار را کرده ام اما کارگردان دیده که خوب نشده و در نهایت به من گفته است کار خودت را بکن. در سینما کارگردان یک دنیا می سازد، اگر بازیگری قواعد دنیای تو را نفهمید تو به عنوان کارگردان او را اشتباه انتخاب کرده ای، دنیای خیلی از کارگردانان به هم ریخته است و به همین دلیل مخاطبان از فیلم های آن ها لذت نمی برند. وی با اشاره به فرآیند دورخوانی در بازیگری گفت: دورخوانی برای بازیگر حرفه ای است که تئاتر کار کرده است، اما هنر قاعده ندارد. هر زمان یک قاعده بگذارید همانجا همه چیز را خراب کرده اید. در تئاتر شغلی به نام دراماتورژ وجود دارد این شغل یعنی کسی که روح اثر را فهمیده است و به کارگردان کمک می کند، در سینما اما ما دراماتورژ نداریم یعنی کسی که دنیای کارگردان را برای او باز کند. بازیگر «یک تکه نان» بیان کرد: وقتی می خواهید فیلم کوتاه بسازید از بازیگر و تصویربردار اسم و رسم دار استفاده نکنید چون وقتی فیلمتان تمام می شود مثلا می گویند آقای کلاری فیلم را ساخته است، پس سعی کنید در فیلمتان کار خودتان را نشان بدهید. این را هم باید بگویم اگر بخواهید یک چیز را مدنظر داشته باشید اشتباه می روید پس باید خلاقیت داشته باشید به شرطی که دنیای خود را بشناسید. البته تمام حرف هایی که گفتم اصلا قانون نیست. بازیگر «پاداش سکوت» درباره بداهه بازی کردن هم گفت: این کار هیچ ایرادی ندارد به شرط آنکه موتور بازیگر روشن باشد، بازیگر اگر نقش خود را فهمیده باشد این کار درست است اما اگر نفهمیده باشد همین کار هم اشتباه است.

بهترین بازیگران جهان، حیوانات و بچه ها هستند

کیانیان اظهار کرد: بزرگترین اشتباه یک کارگردان یا بازیگردان این است که به بازیگر بگویند چه کند یا چه نکند بدانید که بازیگر عروسک نیست که نخش را بگیرید و بازی بدهید! اینجا البته استثنا وجود دارد مثلاً آقای بیضایی در برخی فیلم ها چنان دکوپاژ می کند که تحسین برانگیز است اما در چنین آثاری هم اگر نقش خود را به خوبی فهمیده باشید به راحتی می توانید کار خود را انجام بدهید. بازیگر را باید درست انتخاب کنیم نه اینکه به او بگوییم چه کند چه نکند. به نظرم بهترین بازیگران جهان، حیوانات و بچه ها هستند چون هیچگونه نقابی ندارند و وقتی حیوانی یا بچه ای در کنار یک بازیگر قرار می گیرد آن بازیگر تازه می فهمد نقصش چیست ما اما وقتی بزرگ می شویم شروع به نقاب زدن می کنیم. وی در بخش دیگر از صحبت هایش توضیح داد: ما هم می توانیم قاتل و هم مقتول باشیم چون همه چیز در وجود ما وجود دارد. یادم است یکبار با حامد بهداد سر فیلمی بودیم، او می گفت یک بار رفتم و از فروشگاهی دزدی کردم تا بدانم دزدی چگونه است، اما به حامد بهداد گفتم این کارت دزدی نیست چون دزدی دلایلی دارد. تو دزدی کردی که فقط تجربه اش کرده باشی چون نه نیاز مالی داشتی نه شهوتش را، با این حال دزدی را تجربه کرده ای. توجه داشته باشیم که ما همه در زندگی هرچند کوچک اما دزدی کرده ایم، هیچکدام علیه السلام نیستیم، ما در زندگی چندین بار آدم کشته ایم همه ما یکبار به اوجی از عصبانیت رسیده ایم که گفته ایم اگر اسلحه داشتم، فلانی را می کشتم و این یعنی قتل، همه ما خودکشی کرده ایم چون گاهی به نقطه ای رسیده ایم که گفته ایم کاش می مردیم و این یعنی خودکشی. گاهی از زندگی سیر شدید اما به چند دلیل خود را نکشته اید مثلا عقلتان گفته یا ترسیده اید و... پس ما تجربه هر کاری را داریم اما مهم این است که به عنوان کارگردان یا بازیگر آن تجربه را در ذهن خود زنده کنید. این بازیگر درباره اینکه چرا بازیگردانی در سینما کمرنگ شده است؟ مطرح کرد: من هم جوابش را نمی دانم اما این را می دانم که مدتی این کار مد شد و برخی فکر کردند اگر در کارشان بازیگردانی داشته باشند خیلی باحال تر است. این موضوع اما به نیاز کارگردان برمی گردد مثلاً آقای فرهادی زمان زیادی برای تمرین با بازیگران می گذارد در نتیجه نیازی به بازیگردانی ندارد یا آقای فرمان ارا می گوید خودم می توانم انجام بدهم پس این سلیقه ای است. کیانیان درباره اینکه آیا بازیگری اکتسابی است یا در نتیجه استعداد حاصل می شود؟ توضیح داد: بازیگری استفهامی است یعنی به فهم شما باز می گردد البته سواد هم موثر است. سواد به معنای خواندن نیست بلکه به معنای هضم کردن است ممکن است شما پنجاه کتاب خوانده باشید اما آن ها را هضم نکرده باشید. وقتی چیزی را خوب بفهمید نامش سواد می شود یک وجه دیگر از سواد چالش با خودتان است. سی ونهمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار تا ۲ آبان ۱۴۰۱(۱۹ تا ۲۴ اکتبر ۲۰۲۲) در حال برگزاری است.

اعطای جایزه زن در سینما به لیلا حاتمی