روش های اثبات عسر و حرج چیست؟

شنبه، 29 شهریور 1399 زمان مطالعه 8 دقیقه

عسر و حرج موضوع قانون عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ‌ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد.

عسر و حرج چیست؟

در واقع به هر عملی که شخص را به تنگنا و سختی بیاندازد و انجام یا تحملش برای وی سخت و دشوار باشد عسر و حرج می گویند که نمونه بارز آن عسر و حرج (مشقت و سختی) زن در زندگی مشترک است که در صورت اثبات در دادگاه، منجر به صدور حکم طلاق می شود. بنابراین عسر و حرج به معنای سختی و مشقت است؛ برای مثال روزه گرفتن بیمار موجب سختی و مشقت وی است. در اینجا روزه گرفتن به واسطه قاعده فقهی نفی عسر و حرج از دوش فرد بیمار برداشته می‫شود. این مثال را مطرح کردیم که بگوییم عسر و حرج فقط در خصوص طلاق گرفتن مصداق ندارد و اینکه قانونگذار به واسطه عسر و حرج اجازه داده است که زوجه به زندگی مشترک پایان دهد، به خاطر همین قاعده نفی عسر و حرج است.

قانون عسر و حرج

قانونگذار ما در تبصره ماده ۱۱۳۰ از قانون مدنی عسر و حرج را اینگونه تعریف کرده است: به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد. در واقع عسر و حرج دارای مفهومی عرفی است و به همین دلیل قانونگذار به ذکر مصادیق تمثیلی آن پرداخته است، مانند سوءِمعاشرت شوهر که می‫تواند از مصادیق سوءِرفتار وی تلقی شود. مواردی که در قانون به عنوان مصادیق تمثیلی از مفهوم عسر و حرج نام برده شده است، عبارتند از:

ترک زندگی خانواده توسط شوهر حداقل به مدت شش ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب بدون عذر موجه.
اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا ابتلای او به مشروبات الکلی و امتناع زوج از ترک آنها یا عدم امکان الزام شوهر به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.
محکومیت قطعی شوهر به حبس پنج سال یا بیشتر
ضرب و جرح یا فحاشی یا هرگونه سوءِرفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زن قابل تحمل نباشد.
ابتلای شوهر به بیماری های صعب العلاج روانی یا مسری یا هر عارضه ی صعب العلاج دیگر که زندگی مشترک را مختل کند مثل بیماری سارس یا ایدز.

در مجموع اهم مصادیق عسر و حرج را ناشى از سه عامل می توان دانست:

عوامل طبیعى یا حقیقى

اعتیاد: که با تغییر وضعیت طبیعى و ارگانیکى شخص جسم و روح او را تغییر داده و شرایط بنیادین زمان عقد را از بین می برد.
عقیم بودن مرد: طبیعى است هر دخترى به امید مادر شدن و تربیت فرزندان صالح ازدواج نموده و به خانه شوهر مىرود؛ لذا حسرت مداوم ناشى از مادر نشدن غم و درد جانکاهى را در او ایجاد می نماید که می تواند او را دچار عسر و حرج نماید.
جلوگیرى از بچه دار شدن: که در چنین صورتى مرد به صورت غیرمنطقى مانع از بچه دار شدن زن می گردد.

عوامل خارجى و واقعى

حبس طولانى: دورى زوج از زوجه در مدت طولانى با فلسفه یک زندگى مشترک منافات داشته و براى زوجه مشقت آور خواهد بود.
غیبت طولانى و ترک خانواده: این موضوع نیز به منزله فراموشى تعهداتى است که یک مرد با امضاى مقدس ترین میثاق بشرى یعنى میثاق ازدواج به آن، باید پایبند باشد؛ لذا این موضوع در جایى که به صورت عمدى اتفاق بیفتد از حساسیت بیشترى برخوردار خواهد بود.

عوامل شخصى

استنکاف از پرداخت نفقه: اداره خانواده و تأمین نیازهای مادی زن و فرزندان از وظایف زوج تلقی می شود و چنانچه زوج از پرداخت نفقه خودداری نماید، زوج میتواند تقاضای طلاق نماید. هرچند که طبق ماده ۱۱۲۹ قانون مدنى اگر مردى مرتکب ترک نفقه گردد زن به استناد این ماده می تواند از دادگاه تقاضاى طلاق نماید اما به دلیل اهمیت پرداخت نفقه از سوى مرد در صورتى که از پرداخت نفقه خوددارى شود می تواند یکى از مصادیق عسر و حرج نیز به حساب آمده و بر اساس آن نیز زوجه تقاضاى طلاق نماید.
سوء معاشرت
زناشویى غیرمتعارف
اکراه شدید
اختلاف سنى زیاد
ازدواج مجدد بدون رضایت همسر اول
جنون در صورتى که از موارد فسخ نباشد
عدم رعایت شغل متناسب با حیثیت خانوادگى زوجه
عقیم بودن مرد و بچه دار نشدن در طول ۵ سال و ده ها یا صدها مورد دیگر می تواند از مصادیق عسر و حرج به حساب آید.

اثبات عسر و حرج

نکته مهمی که برای تقاضای طلاق به واسطه عسر و حرج باید به یاد داشته باشیم، اثبات مصادیق عسر و حرج و احراز آن در دادگاه است تا قاضی را برای صدور حکم طلاق به واسطه عسر و حرج مجاب کنیم برای مثال اثبات ترک انفاق که موجب تنگدستی و قرار گرفتن زن در وضعیت عسر و حرج می‫شود،با ادله متعدد (حکم قطعی مبنی بر الزام بر تأدیه نفقه، حکم قطعی کیفری مبنی بر ترک انفاق توسط زوج به استناد ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده) امکان پذیر است. یا در خصوص موضوع عسر و حرج به واسطه اعتیاد همسر که در بند دیگری ذکر شده است، چنانچه در این رابطه حکمی مبنی بر محکومیت زوج صادر یا پرونده قضایی مطرح باشد یا استناد به سوابق بستری شدن زوج در کمپ های ترک اعتیاد، تمامی این سوابق ادله‫ای برای اثبات عسر و حرج به خاطر اعتیاد خواهد بود. در خصوص اثبات عسر و حرج به واسطه سوءِرفتار زوج، سوابق شکایت از زوج توسط زوجه یا احکام صادره در این خصوص احراز عسر و حرج توسط دادگاه سهل تر خواهد بود. زیرا برعهده مدعی (زوجه) است تا با تمسک بر ادله اثبات دعوی به اثبات امور موضوعی بپردازد و بتواند عسر و حرج خود را در دادگاه ثابت کند و در این بین وجود احکام قضایی و کیفری راه را برای اثبات عسر و حرج هموارتر می‫کند.

تفاوت طلاق با اثبات عسر و حرج و طلاق با اثبات شروط ۱۲گانه عقدنامه

می دانیم که طلاق از طرف زن در صورتی که مرد مخالف طلاق باشد بسیار دشوار است به عبارت دیگر اگر طلاق توافقی نباشد و زن وکالت در طلاق نداشته باشد در شرایطی می تواند در پرونده طلاق از جانب زوجه موفق باشد که دلیل موجه برای طلاق به دادگاه خانواده ارائه کند. می بایستی یا از طریق اثبات عسر و حرج به نتیجه برسد یا یک از ۱۲ شرط مندرج در سند ازدواج را درصورت امضاء زوج اثبات کند.

دادگاه در درخواست طلاق زوجه با اثبات عسر و حرج، حکم طلاق صادر می کند و به عبارت دیگر مرد را اجبار به طلاق می کند ولی در مواردی که طلاق با تحقق شرط ضمن عقد نکاح است دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر می کند.
مدت اعتبار رای دادگاه پس از قطعیت ۶ ماه است یعنی اگر ظرف ۶ ماه طلاق ثبت نشود رای مذکور قابلیت اجرا ندارد ولی مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش ۳ ماه از زمان قطعیت آن است.
در طلاق از طریق شرط ضمن عقد (شروط ۱۲گانه عقدنامه) پس از اثبات یکی از موارد، زن وکیل مرد در طلاق و قبول بذل می شود و به وکالت از شوهر می تواند قبول مابذل کند ولی در طلاق از طریق عسر و حرج قبول مابذل با قاضی رسیدگی کننده به پرونده است.
ملاک تصمیم دادگاه در بررسی عسر و حرج وضع فعلی زوجین و خاصه زوجه است. بدین توضیح که رئیس دادگاه خانواده بررسی می کند که آیا زوجه در حال حاضر و زمان تقدیم دادخواست در عسر و حرج است یا خیر؟ و اگر قبلا عسر و حرج داشته و هم اکنون رفع شده به آن ترتیب اثر نخواهد داد. به بیان دیگر باید زوجه در حال عسر و حرج باشد و آن را اثبات نماید. اما در اثبات موارد ۱۲گانه عقدنامه ها چنین نیست همین که زن ثابت نماید یکی از آن موارد حتی در چند سال قبل محقق شده است زن وکیل شوهر در طلاق خواهد شد و گذشت زمان اسقاط وکالت زن را نمی کند. فرض کنید که زوجه ثابت نماید در چند سال گذشته شوهر اعتیاد شدید و مضر به الکل داشته است ولی مدتی است که شوهر ترک کرده است در این جا علی رغم ترک شوهر در حال حاضر، وکالت زن در طلاق محقق شده است و او وکیل شوهر است و وکیل اجباری ندارد که بلافاصله و به فوریت وکالت را اعمال نماید.

آیا برای صدور حکم طلاق به دلیل عسر و حرج زن باید وجهی را پرداخت کند یا باید قسمتی از مهریه خود را ببخشد؟

زمانی که مصادیق عسر و حرج در دادگاه اثبات شود، نیازی نیست که زن وجهی را پرداخت کند یا بخشی از مهریه خود را ببخشد اما اگر قرار باشد که زن نوع طلاق (خلع) را انتخاب کند بهتر است بخشی از مهریه خود را ببخشد تا هم حکم طلاق در مدت زمان کوتاه تری صادر شود و هم اینکه قرینه ای بر عسر و حرج بیشتر زوجه تلقی شود.

آیا در ازدواج موقت هم زن می تواند به واسطه اثبات مصادیق عسر و حرج به زندگی مشترکش پایان دهد؟

بله در مواردی که ادامه زندگی زناشویی برای زوجه مشقت آور باشد او می تواند با اثبات مصادیق عسر و حرج از شوهر خود جدا شود؛ اینگونه حکم انحلال زوجیت و قطع مابقی مدت ازدواج توسط دادگاه صادر شود.

طلاق توافقی چقدر طول میکشد؟

برچسب: ازدواج طلاق قانون حمایت خانواده قانون مدنی مسائل حقوقی

دیدگاه ها

از سراسر وب

رونمایی از بدل پروین اعتصامی با شباهت 100 درصدی به نرگس محمدی/ بانوی ایرانی از سکناتش اصالت میباره

بمب خبری جدید تراکتور؛ ویرایش غیراخلاقی و زشت صفحه ویکی پدیای بیرانوند/ خط قرمزها بازهم رد شد!+عکس

فال روزانه امروز دوشنبه 29 اردیبهشت 1404/ هرچه دعا و صبوری کرده اید جواب داد! آرزوی سالیان دور برآورده میشود

فال روزانه امروز پنج شنبه 1 خرداد 1404/ اجابت دعای همیشگی ات، امروز در قالب یک اتفاق غیرمنتظره ظاهر می‌شود

حیات وحش ؛ مستند حیات وحش حیوانات / نبرد شگفت انگیز مار های سمی

زیباترین متن و شعر ادبی در مورد کلبه‌ی چوبی؛ پناهگاهی از جنس آرامش

مهران مدیری با این حرکتش مرزهای مخ‌زنی رو جابجا کرد؛ هر چی بود درو کرد / باحال ترین سکانس سریال هیولا که هیچ وقت قدیمی نمیشه + ویدئو

فریادهای مسعود پزشکیان بر سر محافظش در تبریز و در مراسم سالگرد شهدای خدمت؛ تا حالا رئیس جمهور رو اینقدر عصبانی دیده بودید؟+ ویدیو

مطالب پیشنهادی

نسل جدید رونالدو به میدان آمد/ مادر کریس ایستاده جانشین خونی پسرش را تشویق کرد!+عکس

قاب تاریخ امروز/ نوه قدبلند و زیباروی فتحعلی شاه قاجار در پاریس/ چرا ژست اشراف زاده‌های روم باستان رو گرفته، انگار یادش رفته قجریه!

فاطیما بهارمست، بازیگر سریال «یزدان»: بدون خواندن فیلم‌نامه در یزدان بازی کردم چون ...

روایت یکی از شاهدان حادثه سقوط بالگرد؛ ما شب بالای هلی‌کوپتر بودیم اما مه نذاشت ببینیم؛ پیکر شهید آل‌هاشم ، رحمتی و خلبان مُسن سالم بود اما...+ویدیو

پیشنهاد ویژه

دیدن بلوط در خواب نشانه چیست؟ / تعبیر خواب بلوط

چراغ سبز سردار آزمون برای پیوستن به تیم ایرانی قرمزپوش/ پرسپولیس یا تراکتور؟+عکس

واریز مرحله سوم کالابرگ الکترونیکی از امروز دوشنبه 29 اردیبهشت +جزئیات کامل

ویدئو/ امیرحسین قیاسی: خاموشی‌های اداره برق مال منه خودم براشون زحمت کشیدم😂/ از تهران من و بنزین من رسیدیم به خاموشی‌های من!