لاجورد یا لاپیس لازولی سنگی با سختی 5 – 5.5 است که به “سنگ آبی” نیز مشهور است. در گذشته علاوه بر جنبه تزیینی و شأن زا بودن سنگ لاجورد نزد ثروتمندان، کاربردهای دیگر آن را در رنگرزی پارچه، لعاب و نقاشی ظروف سفالی، کاشی سازی داشته و از خواص لاجورد در درمان و پزشکی استفاده های متعددی می شده است.
سنگ لاجورد یا لاپیس لازولی (به انگلیسی Lapis Lazuli)، سنگی نیمه قیمتی با رنگ آبی متمایل به رنگ نیلی تا بنفش با درجه سختی 5 – 5.5 در مقیاس موس است که به طور نسبی به حرارت، فشار، محلولهای گرم، اسیدها و محلول های قلیایی بسیار حساس است.
سنگ لاجورد تورق نداشته و شکستگی آن نامنظم و وزن مخصوص آن هرچه درصد پیریت بیشتر باشد بین 2.7 تا 2.9 متغیر است. لاپیس لازولی بصورت اوپاک دیده می شود و جلای آن شیشه ای تا مومی شکل است. پدیده چند رنگی نداشته و ایدیوکروماتیک است و همچنین فلورسانس در آن اغلب خنثی است.
سیستم کریستالی لاپیس لازولی کیوبیک و دودکاهدرون در اندازه های متغیر به صورت رگه، اغلب در بستری چند سانتی متری، در میان سنگ های مرمر یا رگه های نامنظم در سنگهای آهکی یافت می شود. سنگ لاجورد آبی نیلی بهترین نوع رنگ آن بوده و رنگهای آبی آسمانی تا سبز (که با سنگ فیروزه اشتباه گرفته می شود) در رده های بعدی قرار دارند.
سنگ لاجورد از چه چیزی ساخته شده است؟
لاجورد یک کانی نیست و در واقع سنگی متافورمیک با فرمول شیمیایی Na,Ca)₈Al₆Si₆O₂₄ (S,SO)₄) متشکل از چنیدن کانی مختلف میکا، کلسیت (نقاط ناخالصی سفید روی آن)، دیوپسید، هورنبلند، اوگیت، هوینیت و پیریت است که کانی اصلی آن لازوریت و سودالیت (آبی) می باشند.ناخالصی پیریت، که به صورت نقاط طلایی یا برنزی در این سنگ دیده می شود، باعث جلوه بیشتر آن شده است. حال اگر مقدار پیریت زیاد باشد لاجورد بصورت زمینه سبز یا مات دیده می شود در لاپیس لازولی های شیلی (شمال شهر سانتیاگو) و روسیه به علت وجود رگه ها و لکه های برجسته سفید کلسیت دارای ارزش پایین تری هستند.
سنگهای لاجورد سنتتیک
در زمینه تولید سنگ لاجورد سنتتیک نیز جناب P.Gilson و افرادی دیگر در این باره تلاش هایی داشته اند هرچند بسیاری از جواهرشناسان آن را یک سنتر اساسی نمی دانند. نمونه گیلسون لاپیس لازولی بسیار شبیه نوع طبیعی آن است. در سال 1954 سنگ مصنوعی شیشه ای مانند اسپینل را با اکسید کبالت رنگ کرده و با عنوان لاپیس لازولی به فروش می رساندند که البته تشخیص آن ساده است زیرا هیچ اینکلوژنی یا موادی مانند پیریت در آن وجود ندارد.
خرید و ارزشگذاری لاجورد
حدود 6000 سال پیش قدیمی ترین بقایای لاجورد در مناطقی ازکوه های واقع در افغانستان کشف شدند .امروز ، این کشور برای تولید لاجورد بسیار مرغوب و مهمترین منبع آن شهرت جهانی دارد .از دیگر مراکز تولید این سنگ می توان به آنگولا ، آرژانتین ، کانادا ، شیلی ، هند ، ایتالیا ، میانمار ، روسیه ، پاکستان و امریکا اشاره کرد
رنگ لاجورد
بااینکه نام انگلیسی لاجورد، سنگ آبی است ، رنگ آن می تواند بین آبی سبز کمرنگ تا سبز آبی متوسط و تیره متغیر باشد .لاجورد های گرانقیمت آندسته از سنگ ها هستند که رنگ یکنواخت دارند ، دارای اندکی پیریت یا کلسیت هستند و یا به رنگ بنفش – آبی هستند .این چنین لاجورد هایی معمولا به ایرانی و یا افغانی معروفند .لاجورد معمولا به همراه صفاتی چون نام مناطقی مانند لاجورد شیلی و … می آید .این صفات لزوما به معنی این نیستند که این سنک به آن منطقه تعلق دارد بلکه به رنگ آن برمی گردد به این معنی که مثلا لاجورد شیلی دارای رنگ سبز دارای اثرات کلسیت زیاد می باشد .
شفافیت و درخشش لاجورد
سنگ لاجورد سنگی مات است که دارای مقادیر پیریت و کلسیت است .وقتی که این سنگ پولیش می شود ، درخشش شیشه ای و یا روغنی به خود میگیرد .
برش و شکل لاجورد
این سنک در اشکال و برش های مختلفی می آید .بیشتر به صورت منحنی برای استفاده در انگشتر ، دستبند ، گردنبند و یا به صورت گلدان یا مجسمه حکاکی شده ظاهر می شود.از دیگر اشکال رایج آن می توان به گرد ، کروی و بیضی و اشک اشاره کرد .
فرآوری لاجورد
این سنگ عموما مورد عملیات و فراوری قرار نمی گیرد.بااین وجود برای ایجاد رنگ آبی بهتر برخی از آنها را رنگ می کنند .برای استحکام و دوام بیشتر انواع رنگ شده آنها را با موم یا پلاستیک می پوشانند .لاجورد را می توان در انواع مصنوعی به نام لاجورد گیلسون Gilson Lapiz و یا جاسپر رنگ شده را به نام لاجورد سوییسی Swiss Lapis پیداکرد.
استفاده از لاجورد به عنوان جواهر و مواد زینتی
لاجورد بیشترین کاربرد را به عنوان سنگ قیمتی دارد. این سنگ یک ماده محبوب است که بیشتر برای برش دادن به صورت مهره استفاده می شود. همچنین از آن در پروژه های خاتم کاری یا معرق و اغلب به عنوان ماده ای برای مجسمه های کوچک استفاده می شود. این موارد استفاده از سنگ لاجورد را به محبوب ترین سنگ قیمتی مات آبی تبدیل کرده است.
اگرچه ترجیحات شخصی متفاوت است ،اما محبوب ترین لاجورد دارای یک رنگ آبی یکدست تا آبی بنفش است. بسیاری از مردم از چند دانه پیریت طلا که به طور تصادفی در آن قرار داده شده یا چند شکستگی یا لکه سنگ کلسیت سفید در آن لذت می برند. با این حال ، هنگامی که درصد پیریت یا کلسیت افزایش یابد مطلوبیت مواد و مقدار آن به طور قابل توجهی کاهش می یابد. گنجاندن خاکستری یا لکه های خاکستری نیز باعث کاهش مطلوبیت این سنگ می شود و قیمت لاجورد را تحت تاثیر قرار می دهد.
لاجورد بهتر است در گوشواره ها ، سنجاق ها و آویزها استفاده شود ، جایی که احتمال سایش کمتری وجود دارد. جواهرات بهتر است در جعبه ها یا کیف های جداگانه یا در سینی های محفظه جداگانه ذخیره شوند. سنگ های برش خورده باید در کاغذهای جداگانه یا در کیسه های مخصوص که سنگ ها به یکدیگر برخورد نداشته باشند و ساییده نشوند ، ذخیره و حمل و نقل شوند.
روش های فرآوری لاجورد
لاجورد اغلب پس از برش و قبل از فروش به عنوان سنگ قیمتی به شکل مجسمه یا زیور آلات کامل ، فرآوری می شود. لاجورد کمی متخلخل است و اجازه می دهد رنگ را بپذیرد و نگه دارد. بسیاری از موادی که وارد بازار می شود با رنگ آبی تصفیه شده اند تا کلسیت سفید آن را از بین ببرد. پس از آن این سنگ غالباً با موم یا مواد روغنی تصفیه می شوند که باعث درخشش سطوح صیقلی شده و کلسیت موجود در سنگ را آب بندی می کند.
