به دلیل افزایش قیمت بنزین و آلاینده های این نوع سوخت اکثر شرکت های تولید کننده خودرو به سمت هیبرید یا دوگانه سوز کردن خودرو در حال تغییر روند هستند یکی از پرکاربردترین سیستم های دوگانه سوز در کشور ما خودروهایی هستند که با گاز CNG کار می کنند. بخش عمده ترکیبات شیمیایی CNG گاز متان تشکیل می دهد در ادامه در مورد اجزای تشکیل دهنده سیستم گاز سوز خودرو توضیحات لازم وکلیدی را خواهیم گفت.
اجزای اصلی سیستم گازسوز خودرو CNG
همان طور که اطلاع دارید، امروزه بسیاری از خودروهای تولید داخل، به ویژه انواع اقتصادی و نسبتا ارزان قیمت، به صورت دوگانه سوز روانه بازار شده اند یا بعدا به صورت غیرکارخانه ای توسط مالک در مراکز خدمات سی ان جی به سیستم گاز طبیعی تجهیز می شوند.
مهم ترین مزیت این سیستم برای کاربران، آلودگی کمتر و هم چنین هزینه بسیار پایین تر سوخت CNG نسبت به بنزین است؛ اما گفته می شود در بلندمدت، این نوع سوخت مضراتی برای اجزای سرسیلندر هم چون سوپاپ ها، سیت سوپاپ، گاید سوپاپ و … دارد. هرچند این مسئله به صورت آکادمیک و رسمی تاکنون مورد تایید قرار نگرفته است و درصورت استفاده متعادل از گاز، احتمالا به این زودی ها دردسر خاصی به سراغ مالک خودروهای دوگانه سوز نخواهد آمددر ادامه، به بررسی کامل اجزای تشکیل دهنده سیستم گازسوز خودرو می پردازیم:
مخزن گاز
مطابق با هر سیستم محرکه دیگری، سامانه سی ان جی هم نیاز دارد تا خوراک یا سوخت موردنیاز خود را در یک منبع ذخیره سازی کرده و پس از به کار افتادن اتومبیل، از آن به عنوان منبع تأمین انرژی استفاده کند. سیستم های سی ان جی نیز دارای یک مخزن مستحکم هستند که عمدتا از جنس فولاد مقاوم و ضدزنگ ساخته می شود و می تواند تا حدود ۲۰۰ بار فشار را تحمل کند. این قطعه در رسته مخازن تحت فشار طبقه بندی می شود و باید از لحاظ تحمل تنش استحکام بسیار بالایی داشته باشد تا خطر بروز انفجار و ترکیدگی آن به حداقل برسد. در ضمن، گرچه اکثر مخازن موجود در کشور از جنس فولادی یا فلزی ساخته می شوند، اما مخزن های تمام کامپوزیتی نیز در بازار حضور دارند.
شیر مخزن
شیر مخزن در سر راه خروج گاز از مخزن سی ان جی قرار دارد و می تواند مسیر عبور گاز را ببندد. در صورت بسته شدن شیر مخزن، مسیر راه یابی گاز به دیگر اجزا و لوله ها قطع می شود. هم چنین در صورت ورود گاز بیش ازحد به داخل مخزن و افزایش فشار فراتر از حد استاندارد، این شیر به واسطه سوپاپ اطمینان خود، می تواند گاز اضافه را به بیرون بفرستد و از افزایش بیش ازحد فشار داخلی تا حد خطرناک جلوگیری کند. هم چنین سوپاپ اطمینان حرارتی تعبیه شده روی شیر مخزن، هنگام آتش سوزی وارد عمل می شود و از نشت گاز و افزایش ابعاد آتش سوزی جلوگیری به عمل خواهد آورد.
شیر سوخت گیری سی ان جی (پرکن)
این شیر، جزو پرکاربردترین و اصلی ترین قطعات مجموعه سامانه گازسوز سی ان جی خودرو به شمار می رود و وظیفه دارد تا گاز را به داخل مخزن هدایت کند و از خروج سیال به بیرون منبع ممانعت به عمل آورد.
این شیر رها را بر روی مخزن نصب می کنند، تا اجازه عبور گاز را در حین مدت سوخت گیری فراهم کند. همچنین از این شیر ها، برای قطع و یا وصل کردن مسیر اصلی جریان گاز مخزن استفاده می کنند. این شیر ها به گونه ای طراحی شده اند که در مواقع خطر یا هنگام تعمیر، جریان گاز با بستن آن ها قطع شود.
رگلاتور
همان طورکه از اسم آن پیداست، رگلاتور یک وسیله یا شیر کنترل است که در سر راه مسیر خروجی گاز قرار دارد و می تواند فشار سیال را تنظیم کند. بدین ترتیب، فشار گاز خروجی به میزان مناسب جهت سوختن درون موتور تنظیم خواهد شد. این قطعه، باید از لحاظ خوردگی مقاومت بالایی داشته باشد و معمولا از جنس فولاد ضدزنگ یا آلیاژ برنج ساخته می شود.
رگلاتور مکشی یا میکسری، یکی از انواع این قطعه به شمار می رود که دارای دو مرحله کاهش فشار ابتدایی و یک مرحله تنظیم جریان خروجی از طریق دیافراگم با توجه به مکش منیفولد گاز خواهد بود. بدین ترتیب در مرحله اول یک دیافراگم و فنر، فشار گاز را از حدود ۲۰۰ بار به ۴ واحد کاهش می دهد. هم چنین در این بین، سیستم حرارتی رگلاتور با تبادل گرمای موتور، مانع یخ زدن این قطعه هنگام انبساط گاز CNG خواهد شد.
در مرحله بعدی نیز یک شیر پلاستیکی، فشار گاز را از ۴ به ۲.۱ بار رسانده است که البته با توجه به مدل و نوع سیستم گازسوز، می تواند به میزان دیگری تغییر یابد. در مرحله سوم نیز فشار گاز خروجی به سمت موتور، توسط فنر و مکانیزم دیافراگم اندازه گیری شده است و گاز به سمت موتور انتقال می یابد. شیر برقی موجود در این بخش نیز در مواقع لازم، مسیر ورود گاز به موتور را قطع خواهد کرد. هم چنین پیچ تنظیم دور آرام که میزان جریان گاز در حالت درجا را تنظیم می کند و پیچ تنظیم اصلی که برای جریان ورودی به موتور در دورهای بالا استفاده می شود نیز، جزو قطعات اصلی رگلاتور به حساب می آیند.
شیر دستی درون محفظه موتور
این شیر را در مسیر گاز ورودی به رگلاتور نصب می کنند و در حالت معمول بسته است. وظیفه این شیر بستن راه ورودی گاز به رگلاتور می باشد. این شیر می تواند در منطقه فشار بالا (بر روی شیر مخزن و ورودی رگلاتور) و یا منطقه فشار پایین (خروجی رگلاتور) قرار گیرد. این شیر برقی توسط عبور جریان فعال می گردد. در این صورت مسیر گاز باز شده و گاز به درون رگلاتور وارد می گردد. برخی از سازندگان شیر برقی، یک صافی کاغذی در درون شیر های برقی قرار می دهند. این کاغذ شبیه به صافی عمل کرده و گاز را قبل از ورود به رگلاتور تمیز می کنند.
قطعات دیگر سیستم گازسوز خودرو
- لوله های فشار قوی
- ریل انژکتور گاز
- فیلتر گاز
- نشان گر فشار
- نازل
- امولاتور
- کلید تغییر وضعیت سوخت
نحوه ی سوختگیری
شیر سوختگیری در حقیقت یک شیر یک طرفه می باشد که اجازه ورود گاز را به داخل مخزن می دهد ولی اجازه خروج آن را از همان مسیر نمی دهد، این شیر که یا درون محفظه موتور و یا روی گلگیر عقب خودرو نصب می شود، در هر دو حالت دارای درپوشی می باشد که مانع ورود گرد و خاک به درون شیر میشود. در صورت ورود گرد و خاک و یا آشغال بدرون شیر سوختگیری باعث می شود که این شیر از حالت آب بندی خارج و شیر دچار نشتی شود و یا اینکه آشغال وارد سیستم رگلاتور می شود و عملکرد آن را دچار اشکال می کند. در زمان سوختگیری درب شیر به وسیله اپراتور پمپ گاز یاز و با نازل سوختگیری به شیر وصل می شود و عملیات سوختگیری انجام میشود، نمایشگر پمپ گاز میزان گاز ارسالی را به مخزن بر حسب کیلوگرم یا متر مکعب و فشار داخل مخزن را با مقیاس بار نشان می دهد.
توصیه های ایمنی به هنگام سوختگیری
پیشنهاد میشود دستورالعمل و توصیه های ایمنی موجود در ایستگاهها را به دقت مطالعه و به طور كامل اجرا كنید. هنگام سوخت گیری مراحل ساده ایمنی زیر را در نظر داشته باشید:
- موتور را خاموش كنید.
- كلیه چراغها ، تجهیزات رادیوپخش و تلفن همراه را خاموش كنید.
- در زمان سوختگیری خودتان و همراهان از خودرو خارج و در قسمت مخصوص بمانید تا عملیات سوختگیری به وسیله كاركنان ایستگاه انجام شود.
- به هنگام بروز نشتی احتمالی یا تصادف بلافاصله شیردستی مخزن را بسته و به نزدیكترین نمایندگی مراجعه كنید.
رادیاتور خودرو از چه اجزایی تشکیل شده است؟
