طلا و جواهر
طلا فلزي گرانبها است که در زبان هاي فارسي به زر، فرانسه به OR ، انگليسي به GOLD ، آلماني به GOLD ، ايتاليايي به ORO و عربي به ذهب معروف است.زر از جمله فلزاتي است که از زمان هاي باستان مورد استفاده ي بشر قرار گرفته است.
احتمال مي رود در ابتدا ريزه هاي براق آن در کنار رودخانه ها جلب توجه او را کرده باشد.دانشمندان عقيده دارند که تاکنون از پوسته ي زمين قريب 95000 تن طلا استخراج شده که اين مقدار از يک ميليونيم حجم موجود در پوسته ي زمين، کمتر است(ذخيره ي طلاي پوسته ي زمين را پانصد ميليونيم درصد برآورد کرده اند) تنها در آب اقيانوس ها قريب يک ميليارد تن طلا وجود دارد. البته همه ي طلاي موجود در پوسته ي زمين قابل بهره برداري نيست. در ايران گيرشمن، در کتاب ايران از آغاز تا اسلام مي نويسد:در دوره ي مادها از معادن طلاي اطراف همدان بهره برداري مي شده است.
از آنجائيكه كشور ايـران از لـحاظ جغرافيايي بر روي كمربند معدني جهان قـرار دارد و از ذخائــر عظيم فلـزات وكاني هاي با ارزش برخــوردار است. بنابر اين از نقـطه نظر تاريــخي همين موضوع موجبـات گسترش دانش وصنعت فلــز كاري از ايـــران به سايــر منــاطق جهــان رافراهم ساخته ، بطوري كــه ساكنين مصر، بابل ،هندوجيحون باتمام پيشرفتهايي كه در عصر خود داشتند نتوانستند در اين زمينه بر ايرانيان پيشي بگيرند . صنعت طلا وجواهر وساخت وتوليد زيور آلات ومصنوعات فلزات قيمتي ايـران در اين رابطه سرآمد كشورهاي جهان است .آثار هنري بسيار ارزشمند و گرانبها ئي كه امروزه مــوزه هاي معتبر داخلي وخارجي ومجموعه هاي خصوصي كلكسيونر هاي معروف دنيا رادر سراسر جهان كلكسيونر هاي معروف دنيا رادر سراسر جهان زينت بخشيده است بيانگر اين حقيقت ميباشد كه طلا وجواهرسازان ايراني در ادوار مختلف تاريخي چه پيش از اسلام و چه بعد از آن در ساختن اشياء، تزئيني وزيور آلات گرانبها از مهارت خارق الـعاده اي برخوردار بوده اند وامروزه هر بيننده اي كه آنها در موزه هاي معروف بين المللي مشاهده مينمايد خلاقيت وتوانمندي حيرت برانگيزسازندگان ايراني اين اشياء راتحسين مي كند.مجسمه مشــهور بز بالـدار جام طلاي افسـانه زندگي ، جام طلاي مارليك ودهها اثر تاريخي ديگر اصيل ترين اسناد تـاريخ فرهنگي وهنري صنعتگران ايراني در گذر گاه زمان وكارنامه درخشان پيشينيان ما بشمار ميروند.
همـچنين بايد اشاره كرد كه در دوره هخــامنشيان براي اولين بار در جهان سكه طلا توسط داريــوش كبير در ايــران ضرب گرديد كه به آن داريــك گفته ميشود.در عصر ساسانيان نيز مصرف طـلا در ايــران فراوان بود.براساس نوشته هاي مورخين سرشناسي نظير ويل دورانت،گيرشمن ،شاردن وديگران در ادوار مختلف تاريخي فعـاليتهاي توليدي وبـازرگاني مصنوعات طلا وجـواهـر وسنگــها ومــواد طــبيعي قيمتي رونق فـراواني داشته است وطبقه اشراف وثروتمندان جامعـه عموما از وسـايل واشياء زينتي گرانبهائي كه از طلا .وجواهرات ساخته شده بود استفاده ميكردند. ازشكوه وعظمت دست ساخته هاي هنري ايـرانيان در روزگاران هخــامنشي وساساني هرچه گفته شود كم است .پادشاهان اين سلسله نظـير هرمز اول ،خسرو دوم چنان بـه ساخت زيور آلات اشرافي وبويژه تاج وتخت پادشاهي توجه داشتند كه حيرت مـورخين را برانگيختـه است.تئوفيلاكتوس مورخ بيزانسي وثعالبي مورخ عرب در وصف تاج وتخت پادشاهان مذكور مـطالبي نگاشته اند واعتراف كرده اند كه طلا وجواهر سازان ايــراني در عصر خود همواره شـهره آفــاق بـوده اند.
عقیده ی باستان شناسان
باستان شناسان عقيده دارند که در ايران طلا از هزاره ي سوم قبل از ميلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشياء زينتي درست مي کرده اند.قسمتي ازاين اشياء در حفريات باستان شناسي به دست آمده است. و در جاي ديگر مي نويسد:
در ايران معادن طلا و نقره هم يافت مي شود که در قديم در آنها کار مي کرده اند. شاه عباس هم خواست آنها را استخراج کند اما چون خرجش بيشتر از دخلش بود از آن منصرف شد. شاردن، از معادن طلاي نزديک تبريز نام مي برد و مي نويسد مدت مديدي است که استخراج آن موقوف شده است چون معلوم شد که عايدات حاصله تکافوي مخارجش را نمي کند. در دوره ي قاجاريه و مخصوصا در زمان اميرکبير اقداماتي براي بهره برداري از معادن طلا به عمل آمد. از معدن طلاي موته واقع در نزديک لنجان ( البته نزديک دليجان صحيح است و احتمالا مولف نام شهر را اشتباها نوشته باشد) در اين دوره بهره برداري شده است. پس از مشروطيت، امتياز معدن طلاي آستانه (اراک) در رود ازنا، به اشخاص واگذار شد( درسال 1328 ه . ق ) ولي نتيجه اي از آن به دست نيامد. دمرگان هم در گزارش ماموريت علمي در ايران درباره ي طلا مي نويسد: در ايران طلا به طور طبيعي کم است، در بعضي از رودخانه هاي کردستان، خراسان و قره داغي نزديک ارس يافت مي شود ولي درباره ي بهره برداري از آنها چيزي ننوشته است.