ترس از زایمان و بارداری را چگونه از بین ببریم؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، اگرچه تجربه های زایمان راحت، خیلی بیشتر از تجربه های زایمان های دردسرساز است، ولی معمولاً آن چیزی که بیشتر بازگو می شود، ماجرای زایمان های سخت است. پس اگر داستان های زیادی راجع به مشکلات زایمان شنیده اید، به این معنی نخواهد بود که همۀ زایمان های طبیعی سخت است.

به خاطر داشته باشید که در طول تاریخ، زنان زیادی پیش از شما نیز زایمان کرده اند، کودکانی به دنیا آورده و با سلامت کامل زندگی کرده اند؛ به زودی شما نیز به این دسته خواهید پیوست. با این حال، بهترین راه برای رهایی کامل از ترس زایمان، کسب اطلاعاتی دربارۀ آن است. لازم است بیشتر دربارۀ ترس های رایج زایمان بخوانید تا حقایق، شما را در غلبه بر ترستان یاری دهد. راهکارهایی برای مقابله با این ترس ها در زیر آمده که بهتر است آنها را بخوانید تا خاطرتان آسوده شود و از میزان ترس شما کم کند.

نشانه های ترس از زایمان چیست؟

ترس از بارداری و زایمان، نوع خاصی از فوبیاست که طی یک اختلال اضطراب، فرد درباره یک موقعیت یا شی ء دچار ترسی غیرمنطقی و بی دلیل می شود. از نشانه های ترس از بارداری و زایمان طبیعی می توان به اختلالات خواب، حملات پانیک یا وحشت زدگی، کابوس و دوری گزینی اشاره کرد. نشانه های دیگر این ترس به شرح زیر هستند:

• دچار شدن به احساس ترس حتی با فکر کردن به بارداری و زایمان؛
• اضطراب و افسردگی؛
• ترس از مرده به دنیا آمدن نوزاد، تولد نوزاد با نقص های مادرزادی، مرگ مادر و…؛
• اصرار شدید بر زایمان سزارین.

برخی از زنان، به خاطر ترسی که از زایمان و بارداری دارند، از فعالیت های جنسی هم پرهیز می کنند و تمایلی به برقراری رابطه جنسی ندارند. از این میان، زنانی که از زایمان وحشت دارند، در هنگام بارداری اصرار به استفاده از عمل سزارین دارند یا در هنگام زایمان دچار تروما یا ضربه روانی می شوند و حتی در مواردی با نوزاد خود ارتباط خوبی برقرار نخواهند کرد.

جالب است بدانید که احتمال دارد مردان هم به ترس از زایمان دچار شوند. محققان دریافته اند که این دسته از مردان به شدت دچار نگرانی بابت سلامت و ایمنی نوزاد و مادرش هستند. توکوفوبیا به واسطۀ نگرانی هایی درباره زایمان کردن، تصمیم گیری، مشکلات مالی، روش های درمانی پزشکی، دغدغه های سرپرستی و رسیدگی به نوزاد و… به وجود می آیند.

دلایل ترس از زایمان چیست؟

دلایل متعددی برای دچار شدن به توکوفوبیا وجود دارد مثل ترس از ناشناخته ها، از دست رفتن کنترل زندگی و حریم خصوصی، داشتن تجربۀ مورد تجاوز جنسی قرار گرفتن، ترس از درد، ترس درباره زندگی نوزاد و بی اعتمادی به کادر پزشکی. ترس از اینکه فرایند زایمان به شکلی امن و آرام پیش نرود و عوارض و مشکلاتی مانند پره اکلامپسی یا مرگ رخ دهد هم باعث می شود زنان از زایمان کردن بترسند. اگر شخصی از همراهی دوستان و آشنایان خود در مسیر زایمان برخوردار نباشد، احتمالا دچار ترس بیشتری خواهد شد.

دو نوع مختلف توکوفوبیا وجود دارد:

• ترس اولیه: ترس اولیه در زنانی رخ می دهد که تاکنون تجربه بارداری و زایمان نداشته اند. این ترس ممکن است از نوجوانی یا بعد از بارداری شروع شود. در زنان و دخترانی که مورد تجاوز قرار گرفته اند هم احتمال وقوع این ترس وجود دارد. آزمایش های پزشکی در طول دوران بارداری یا برای زایمان هم می توانند موجبات تحریک این نوع ترس را فراهم کنند.
• ترس ثانویه: این ترس در زنانی ایجاد می شود که قبلا بارداری و زایمان را تجربه کرده اند. چنین ترسی در این زنان معمولا نشانه ای از تجربه سختی در گذشته است. توکوفوبیا برای زنانی که سقط جنین عمدی و یا غیرعمدی داشته اند یا درمان های باروری برای شان موفقیت آمیز نبوده است یا نوزاد مرده به دنیا آورده اند در دسته ترس ثانویه قرار می گیرد.

پژوهشگران تفسیرهای گوناگونی برای شکل گیری ترس از بارداری بیان می کنند؛ مثلا شنیدن تجربه های ناخوشایند زایمان و بارداری از زنان دیگر، ترس از ناتوانی در مدیریت درد و وجود انواع مشکلات روانی قبلی مانند افسردگی و اضطراب هم از جمله دلایل شکل گیری این ترس در زنان است.

آیا ترس از زایمان مشکل رایجی است؟

ترسیدن از زایمان و بارداری تا حد معقولی برای همه وجود دارد. حتی درصدی منطقی از ترس باعث می شود فردِ باردار به خود رسیدگی بیشتری کند و مراقبت ها و وسایل لازم برای مدیریت بهتر اوضاع برای خود را فراهم نماید. چنین ترسی رایج است و حدود ۸۰ درصد از زنان تا حدی بابت چیزهایی مانند درد، سلامتی، ایمنی هنگام زایمان و… دچار ترس می شوند. این ترس ها رایج هستند و بیشتر زنان با کسب آگاهی و اطلاع درباره زایمان و فرایند آن، صحبت با زنان دیگر و مشاوره با پزشک از چنین ترس هایی رها می شوند.

اما در مواردی، ترس های عادی چنان شدید می شوند و فرد را از پا درمی آورند که به آنها ترس از زایمان یا «توکوفوبیا» گفته می شود. میزان رواج این ترس چندان مشخص نیست. برخی از تحقیقات نشان می دهد که چنین ترسی در ۲ تا ۵ درصد از زنان وجود دارد. برخی دیگر از شواهد حاکی از آن است که حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از زنان دچار ترس شدید از زایمان می شوند.

تحقیقات بیشتر در این زمینه چه می گویند؟

در یک پژوهش، مشخص شده است که تنها ۰٫۰۳۲ درصد از زنان دچار توکوفوبیا می شوند. محققان معتقدند که ترسیدن طبیعی از زایمان با فوبیای آن تفاوت های مهمی دارد؛ گرچه این دو اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند. ترس از بارداری طیفی از احساسات و افکار توأم با ترس از این موضوع را در بر می گیرد.

سطوح طبیعی این ترس نسبتا کم است اما در مواردی که این ترس شدید می شود، عملکرد روزانه فرد تغییر می کند و تحت الشعاع ترس قرار می گیرد.

تفاوت در آمارهای مرتبط با میزان ترس از زایمان به خاطر تعاریف متفاوتی است که محققان از این نوع ترس دارند. مثلا برخی از زنان با سطح متوسطی از ترس در گروه کسانی قرار می گیرند که دچار این فوبیا هستند و برخی دیگر با وجود ترس های شدیدی که دارند، در آمار نادیده گرفته می شوند.

تفاوت ترس از زایمان با اختلال استرس پس از سانحه چیست؟

آمارها نشان می دهد که ۳ درصد از زنان به خاطر زایمان دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می شوند. این آمار برای زایمان زنانی که بیشتر در معرض چنین اختلالی هستند، بیشتر هم می شود. ازجمله عوارض و نتایج اختلال استرس پس از سانحه باید به «گوش به زنگ بودن» (hypervigilance) اشاره کرد که نظارت دائمی و شدید محیط اطراف برای مراقبت از خود در برابر تهدیدها و خطرات است. کابوس های شبانه درباره رویداد و تنش ناخوشایند و نیز یادآوری خاطرات آن (flashbacks: تجسم دوباره حادثه) هم از جمله عوارض جانبی چنین مشکلی است.

گاهی اوقات، وجود نشانه های اختلال استرس پس از سانحه باعث می شود که تشخیص درباره برخی از زنان، ترس از زایمان ثانویه باشد. در بعضی از موارد هم این اختلالات با افسردگی پس از زایمان اشتباه گرفته می شوند. چنین سوءتفاهمی در تشخیص اختلالات رایج است. برای در نظر گرفتن درمانی دقیق و مؤثر، تمیز دادن این اختلالات از یکدیگر ضروری است.

درمان ترس از زایمان چیست؟

درمان توکوفوبیا برای تضمین سلامت مادر و نوزاد ضروری است. احتمالا روند درمان با همکاری متخصص زنان و زایمان و یک روان پزشک یا روان شناس انجام می شود. متخصصان سلامت روان می توانند دلایل پنهانی و ریشۀ به وجود آمدن چنین ترسی در بیمار را مشخص کنند؛ مثلا کشف کنند که افسردگی یا اضطراب زمینه ساز ایجاد این ترس شده است. متخصصان زنان و زایمان هم با اطلاع رسانی و آگاهی دادن به فرد باعث می شوند که او از روند زایمان مطلع شود و خیالش بابت این موضوع و ایمنی آن کاملا آسوده باشد.

حمایت و همراهی نزدیکان باید چگونه باشد؟

حمایت عاطفی و همراهی خانواده و نزدیکان با بیمار بسیار ضروری و مهم است. بسیاری از افراد با وجود همراهانی که در کنارشان هستند، احساس امنیت بیشتری می کنند. پژوهش ها هم نشان می دهد که وجود نزدیکان و اقوام در کنار زنانی که از زایمان می ترسند در به حداقل رساندن چنین مشکلی بسیار کارساز است. وجود حمایت و همراهی دیگران باعث افزایش احساس خودکارآمدی در فرد می شود و حتی روی نظر او برای انجام عمل سزارین اثر می گذارد و موجب می شود که زایمان طبیعی را انتخاب کند.

گاهی اوقات، حمایت و همراهی با بیمار را یک نفر انجام می دهد و گاهی پای یک گروه از حامیان در میان است که می توانند دوستان، آشنایان و اقوام باشند. مشاوران، روان شناسان، متخصصان زنان و زایمان و ماماها هم می توانند در میان حامیان فرد قرار بگیرند و به او برای فائق آمدن بر توکوفوبیا کمک کنند.

تجربه زایمان بدون مشکل هم در کاهش این ترس مؤثر است. نتایج یک پژوهش نشان داده است: زنانی که احساس می کنند کنترل بدن خود را در دست دارند و از فرایند زایمان آگاه هستند، بهتر با ترس خود کنار می آیند. بسیاری از زنان به دنبال استفاده از مشاوره و راهنمایی های زنان دیگری هستند که قبلا زایمان کرده اند؛ مثلا مادران، خواهران، اقوام و… می توانند با گذاشتن تجربه های خود در اختیار فرد باعث کاهش ترس از زایمان شوند. پژوهش ها نشان می دهد که مشاوره این چنینی و همراهی با زنان باردار در از بین بردن ترس مفید است و درصد میل به عمل سزارین را تا ۵۰ درصد کاهش می دهد.

درمان های روحی و روانی در ترس از زایمان چگونه است؟

روان درمانی و رفتار درمانی شناختی (CBT) هم در مسیر درمان ترس از بارداری مفید هستند. رفتار درمانی شناختی معطوف به علائمی خاص است؛ یعنی به علائم و ویژگی های خاصی از اختلال فرد توجه می کند و در کوتاه مدت، این مشکلات را رفع می کند؛ به همین دلیل، ظاهرا انتخاب خوبی برای رفع توکوفوبیا خواهد بود. در یک پژوهش، به ۲ روش مختلف سعی در درمان ترس از زایمان شده بود: یکی از روش ها، روشی استاندارد و عادی بود و در روش دیگر از درمان رفتاری ـ شناختی ازطریق اینترنت استفاده شده بود.

هرچند که هر دو روش در کاهش ترس از بارداری در افراد مؤثر نشان می دادند، اما روش رفتار درمانی شناختی موجب کاهش علائم بیشتری در افراد شده بود. البته، تعداد افرادی که از به رفتار درمانی شناختی پایبند ماندند و آن را تکمیل کردند، چندان زیاد نبود؛ به همین دلیل، محققان تشخیص دادند که شدنی و پذیرفتنی بودن چنین درمانی از سوی بیماران قابل توجه نیست.

داروهای لازم برای درمان ترس از زایمان چیست؟

برای رفع توکوفوبیا داروها هم به عنوان درمانی مستقل یا در کنار روش های درمانی دیگر استفاده می شوند تا دلایل ریشه ای این ترس مانند اضطراب، افسردگی یا اختلالات روانی دیگر را از میان بردارند. درمان ترس از زایمان نیازمند به کارگیری رویکردهای بین رشته ای است؛ یعنی از چندین رشته و تخصص برای درمان این مشکل باید استفاده شود. هم روان شناسان و هم متخصصان زنان و زایمان در این مسیر با هم همراه می شوند. برای کاهش ترس های موجود در فرد باید حتما درباره روند زایمان، شیوه کنترل درد و انتخاب روش زایمان به او اطلاع رسانی شود و مشورت های لازم میان متخصص و بیمار صورت بگیرد.

گام های مهم در رفع ترس از زایمان چیست؟

اگر احساس می کنید که دچار توکوفوبیا هستید یا چنین مشکلی برای تان به وقوع خواهد پیوست باید گام های زیر را در نظر بگیرید:

• احساسات خود را به دکتر یا ماما بگویید. سطح و میزانی از اضطراب طبیعی است. با مطرح کردن این اضطراب، آنان می توانند به شما قوت قلب بدهند و مراقبت های بیشتری انجام دهند.
• بهتر است که به فکر طراحی یک برنامه برای فرایند زایمان باشید. برای این کار باید خواسته ها و نیازهای تان را با پزشک مطرح کنید؛ مثلا درباره روش های کنترل درد و شیوه زایمان با او همفکری کنید. داشتن برنامه ای مشخص باعث می شود که قوی تر و آماده تر باشید و احساس کنید که اوضاع را در کنترل دارید.
• از گوش دادن به ماجراها و تجربه های ناخوشایند دیگران امتناع کنید. شنیدن داستان های ناراحت کننده و وحشتناک درباره زایمان می تواند به تشدید ترس تان بینجامد. اطلاعات و آگاهی های پزشکی مناسب در این زمینه کسب کنید و به ابعاد مثبت این فرایند و تجربه های مطلوب و خوب توجه داشته باشید. اگر شخصی از تجربه ها و داستان های وحشتناک صحبت کرد، از او بخواهید که حرفش را متوقف کند و چنین چیزهایی برای تان تعریف نکند.
• شرکت در کلاس های آموزشی قبل از زایمان برای قرار گرفتن در جریان روش های کنترل درد، آشنایی با فرایند زایمان و مسائل مرتبط با آن می تواند تا حد زیادی از ترس ها و دلهره ها بکاهد.
• اگر ترس از زایمان باعث مختل شدن روند طبیعی زندگی تان می شود، حتما در این زمینه از کمک حرفه ای روان شناسان، روان پزشکان، مشاوران یا متخصصان بهره ببرید.