آغاز جنگ جهانی دوم
جنگ جهانی دوم، مابین سال های 1939 تا 1945 به وقوع پیوست و دومین جنگی بود که بسیاری از کشورهای جهان را درگیر کرد. قدرت های بزرگ دنیا در این جنگ شرکت کردند و در قالب دو اتحاد نظامی در مقابل یکدیگر قرار گرفتند. دسته ی نخست متفقین – بریتانیا، فرانسه، لهستان و اتحاد جماهیر شوروی و دسته ی دوم نیروهای محور یا متحدین -آلمان، ایتالیا و ژاپن- نام داشتند. شروع جنگ جهانی دوم را یورش آلمان به لهستان در تاریخ یک سپتامبر 1939 می دانند. نتیجه ی این جنگ پیروزی نیروهای متفقین بود که منجر به تشکیل سازمان ملل متحد، تبدیل اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده ی آمریکا به دو ابرقدرت، آغاز عصر هسته ای، آغاز جنگ سرد و بسیاری پیامدهای دیگر در عرصه ی بین الملل شد. جنگ جهانی دوم تاثیرات بسیار زیادی بر زندگی مردم در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر جای گذاشت. فشن به عنوان یکی از تاثیرگذارترین پدیده های ابتدای قرن بیستم، دستخوش تغییر شد و از دل آشوب های جنگ، شکلی تازه به خود گرفت.
تاثیر جنگ جهانی دوم بر فشن
جنگ جهانی دوم چهره ی فشن را دگرگون کرد و تغییرات زیادی در آن ایجاد نمود. با هجوم نیروهای آلمانی به پاریس و فتح آن، مهمترین خانه های مد پاریس که تاثیر مستقیم بر جریان فشن داشتند تعطیل شدند و بسیاری از طراحان پاریسی مجبور به ترک پاریس شدند. این اتفاق باعث شد طراحان دیگر کشورها از جمله ایالات متحده جای خالی طراحان پاریسی را پر کنند و از پاریس به عنوان مهمترین پایتخت دنیای مد تمرکززدایی کنند. طراحانی همچون مین بوشر (Main Rousseau Bocher) و کلر مک کاردل (Claire McCardell) از جمله طراحانی بودند که استایل آمریکایی را به وجود آوردند.
تغییر لباس رایج مردم در طی جنگ جهانی دوم
جنگ، لباس رایج مردم را نیز تغییر داد. نیاز نیروهای نظامی به مواد اولیه مانند پارچه و نایلون باعث ایجاد سهمیه بندی در پارچه و لباس شد. سهمیه بندی موجب شد تا طراحان لباس طرح های خود را در جهت صرفه جویی در مصرف پارچه تغییر دهند. این تغییرات شامل کوتاه تر شدن قد لباس، تنگ تر شدن دامن ها و شلوارها و کمتر شدن تعداد جیب ها در لباس شد. از طرف دیگر نیاز گسترده ی سربازان جنگ به یونیفورم های متحد الشکل باعث شد تا طراحان در تولید سریع لباس با سایزبندی مشخص و قیمت پایین بسیار پیشرفت کنند. این اتفاق بعد از جنگ جهانی دوم ادامه پیدا کرد و منجر به فراگیر شدن فشن میان عموم مردم شد. با شروع جنگ جهانی دوم و حضور مردان در جنگ، کارهای روزمره ی مردان به زنان سپرده شد. زنان در کارخانه ها مشغول به کار شدند و استفاده از لباس کار و شلوار میان آن ها رایج شد. این اتفاق باعث شد نشان دادن توان بدنی برای انجام کارهای سنگین برای زنان مهم شود و سیلوئت لباس های زنانه به سمت سرشانه های بزرگ تغییر شکل دهد. استفاده از روسری ها و توربان ها در زمان کار برای ایمنی بیشتر و سامان دادن به موها در میان زنان رایج شد.
سهمیه بندی پوشاک در جنگ جهانی دوم
در سال 1941 با ورود ایالات متحده به جنگ جهانی دوم تولید تجاری انواع مختلفی از لباس ها برای مدت زمان جنگ متوقف شد. مواد اولیه برای تولید بسیاری از لباس ها، مثل نایلون، ابریشم، چرم، و پلاستیک موادی بودند که نیروهای نظامی برای تولید یونیفرم ها، چترهای نجات و چادرها به آنها نیاز داشتند. در نتیجه ی کمبود مواد اولیه، سهمیه بندی لباس به وجود آمد و برای هر خانواده تعداد کوپن های مشخصی برای تهیه ی لباس در نظر گرفته شد. مجلات به تشویق افراد برای استفاده ی دوباره از لباس های قدیمی روی آوردند و در تبلیغات نحوه ی تبدیل کت های مردانه به لباس زنانه و تبدیل لباس شب زنانه به لباسی برای دختربچه ها را آموزش می دادند. استفاده از جوراب نایلونی زنانه، لباس های ابریشمی کفش های چرمی و… به حداقل رسید.
utility clothing
در بریتانیا طرحی به نام طرح لباس سودمند (utility clothing scheme) راه اندازی شد که به موجب آن قوانین دقیقی برای تولید لباس به وجود آمد. دولت کنترل واردات و تهیه ی مواد اولیه را به عهده گرفت و تولیدکنندگان را به تولید طرح های محدودی از لباس با تعداد بالا، کارایی بیشتر، هزینه و تزیینات کمتر تشویق کرد. این لباس ها با برچسب cc41 (clothing control 1941) مشخص می شدند. به موجب این قوانین استفاده از دکمه ها و یراق آلات فلزی و چرمی در لباس ممنوع شد. پسربچه های زیر 13 سال اجازه ی پوشیدن شلوار بلند نداشتند. اجازه ی استفاده از تور و گلدوزی، درزهای اضافه، دوخت های تزیینی و پیلی و جیب اضافه وجود نداشت و میزان استفاده از پارچه برای هر لباس به طور دقیق مشخص شده بود. زنان که در دهه ی 1930 زنانگی خود را در استایل و لباس های خود منعکس می کردند حال با چالشی جدی روبرو شدند. به دلیل محدودیت ها، مردم خلاقیت بیشتری در استفاده از لباس و ایجاد استایل منحصر به فرد برای خود پیدا کردند و فشن حتی در طول جنگ جهانی دوم به حیات خود به شکل دیگری ادامه داد.
جنگ، پایانی بر فشن نیست
جنگ، علی رغم تمام محدودیت ها نتوانست در مقابل پیشروی جریان فشن بایستد. لباس هایی که تحت محدودیت های دوران جنگ به وجود آمده بودند توانستند جایگاه قابل قبولی در دنیای فشن پیدا کنند و بر جریان فشن بعد از جنگ و تا به امروز تاثیرگذار باشند. با وجود اعمال محدودیت های و سهمیه بندی های شدید بر خوراک و پوشاک مردم در جنگ جهانی دوم، اقلامی خارج از قوانین سهمیه بندی وجود داشتند. مواردی مانند کلاه، کیف دستی، دستکش و سایر اکسسوارها از اعمال محدودیت جان سالم به در بردند. این کالاها به علت اعمال مالیات های سنگین بر آن ها تبدیل به اقلامی لوکس و غیرقابل دسترس برای عموم شدند. اما طراحان با به کار بستن خلاقیت خود _که تا حد زیادی ناشی از محدودیت های دوران جنگ بود_ توانستند کلاه و سایر کالاهای زینتی را تبدیل به کالایی روزمره و قابل دسترس کنند.
انواع کلاه ها در جنگ جهانی دوم
توربان: یکی از رایج ترین مدل های پوشش سر برای خانم ها در طول جنگ جهانی دوم، توربان (Turban) یا تورهای جمع کننده ی مو (Hair net) بود که پیش از تعطیل شدن مزون های پاریسی، در میان آمریکایی ها رایج شده بود. استفاده از توربان به علت اشتغال زن ها در کارخانه ها و محافظت از موها هنگام کار با ماشین های صنعتی فراگیر شد. زنان شاغل زمان و هزینه ی کافی برای آرایش موی خود نداشتند و توربان ها به حفظ نظم و آراستگی موها کمک می کردند. توربان ها کم کم از حالت کاملا کاربردی خارج شدند و به عنوان یکی از مدل های محبوب پوشش سر در میان زنان رواج یافتند.
کلاه عروسک :(doll hat)به علت محدودیت در واردات مواد اولیه ی ساخت کلاه، طراحان به استفاده ی خلاقانه از ضایعات نمد و نی رو آوردند. یکی از مدل های محبوب کلاه در دهه ی 1930، کلاه عروسک (doll hat) بود که به علت ابعاد کوچک و استفاده ی حداقلی از مواد اولیه در دهه ی 1940 نیز محبوبیت خود را حفظ کرد. ابعاد کوچک این کلاه باعث شد طراحان خلاقیت خود را در شکل دادن به لبه های کلاه و استفاده از عناصر تزیینی مانند گل و پرهای زینتی نشان دهند. با وجود کمبود مواد اصلی ساخت کلاه، طراحان و سازندگان کلاه (milliners) متوجه شدند متریال هایی که پیش از آن برای اصلاح و پیرایش کلاه استفاده می شد به وفور یافت می شوند. انواع روبان و تور، موی اسب، پر و گل های تزیینی از اقلامی بودند که به علت فراوانی به صورت چشمگیری استفاده می شدند.
کلاه های میهن پرستانه: در ایالات متحده در طول جنگ جهانی دوم، استفاده از بعضی رنگ ها محدود شد. این موضوع باعث شد رنگ های باقی مانده برای رنگ آمیزی مواد اولیه ی کلا ه ها محدود به رنگ های روشن و درخشان شود. مجله ی ووگ در شماره ی آگوست 1940 از این اتفاق به عنوان «درخشش جمجمه ها» یاد کرد و پیش بینی کرد که در این فصل زن ها، «سرهای روشن و رنگارنگ» داشته باشند. (bright in the head) رنگ هایی مثل نارنجی، صورتی، لیمویی، زرد و رنگ های وطن پرستانه (patriotic) مثل قرمز، سفید و آبی (رنگ های پرچم ایالات متحده که استفاده از آن ها در لباس های دوران جنگ رایج بود) در کلاه ها استفاده شوند.
استفاده از مدل کلاه های نظامی نیز رواج یافت و از انواع کلاه های Beret و کلاه های ملوانی استفاده می شد. این اتفاق باعث شد لباس های بی روح و محدود دوران جنگ در کنار کلاه هایی با رنگ های درخشان جان تازه ای بگیرند، چهره های نگران زن ها جلا پیدا کند و در زمان سختی و دشواری باعث تقویت روحیه ی افراد شود.
جواهرات در جنگ جهانی دوم
در طول جنگ جهانی دوم، مجلات مد با چاپ تصاویر رنگی و پرزرق و برق از لباس و جواهرات، تمایل داشتند سطح روحیه و نشاط را در سرزمین های درگیر جنگ بالا ببرند. تصاویر بازیگران هالیوود در لباس ها و زیورآلات رنگارنگ در مجلات مد خودنمایی می کرد. آن ها به جای جواهرات پاریسی، از زیورآلات ارزان قیمت طراحان آمریکایی استفاده می کردند. این زیورآلات با وجود القای احساس ثروت، برای افراد عادی جامعه ی در حال جنگ آمریکا قابل دسترسی بود. کارگران ماهر کارخانه ها برای تولید ادوات جنگی و نظامی به کار گرفته می شدند و نسل جدیدی از کارگران نیمه ماهر به تولید زیورآلات روی آوردند.
جواهرات در دهه 1940 و در طول جنگ
جواهرات در دهه ی 1940 و در طول دوران جنگ در مقابل لباس هایی با فرم مردانه ، پارچه های ساده و رنگ های تیره و مات قرار داشتند و به همین جهت بزرگتر، رنگارنگ تر و اغراق شده تر از قبل بودند. از جواهرات بزرگ برای آراستن لباس ها، کلاه ها و کفش ها استفاده می گردند. استفاده از سنجاق های زینتی برای کلاه ، کمربند با سگک های بزرگ و یراق آلات زینتی برای کفش مرسوم بود. زیورآلات تنها جزییات زنانه ی لباس های دوران جنگ به حساب می آمد. نشانه های وطن پرستانه به دنیای زیورآلات نیز راه پیدا کرده بود. رنگ های قرمز، آبی و سفید از رنگ های محبوب جواهرات بودند. استفاده از رنگ قرمز به تنهایی به دلیل شباهت با کمونیسم از محبوبیت کمتری برخوردار بود. اشکال میهن پرستانه ای مانند هواپیما،پرچم، شیپور، عقاب سر به فلک کشیده، طبل و … به طرح هایی برای سنجاق سینه تبدیل شد. یکی دیگر از اشکال بسیار محبوب و رایج در زیورآلات حرف V به نشان پیروزی بود. (victory).
از دیگر طرح های محبوب زیورآلات، شکل های طبیعی مانند گل ها، برگ ها و میوه ها بودند.این طرح ها تا حدی نیاز به پیوند با عناصر طبیعت (که جنگ مانع از آن شده بود) را برطرف می کرد و امکان ساخت آن ها در رنگ های درخشان وجود داشت. از نمونه های محبوب زیورآلات میوه ای، می توان از گردنبند های گیلاسی (cherry necklaces) نام برد.
استایل مردانه با کلاه شاپو
