به گزار سرویس دانستنیهای جنسی و زناشویی پایگاه خبری ساعدنیوز، جلوگیری از بارداری به روش طبیعی، که به آن آگاهی از باروری (Fertility Awareness-Based Methods) نیز گفته میشود، رویکردی است که در آن زوجین با شناسایی دورههای باروری و غیرباروری در چرخه قاعدگی زنان، از بارداری ناخواسته پیشگیری میکنند. این روشها، برخلاف روشهای هورمونی یا استفاده از وسایل فیزیکی، هیچگونه مداخله شیمیایی یا فیزیکی در بدن ایجاد نمیکنند و بر پایه شناخت و ردیابی علائم طبیعی بدن استوار هستند. انتخاب این مسیر نیازمند تعهد، آموزش و دقت بالایی از سوی هر دو شریک جنسی است، اما میتواند برای افرادی که به دنبال گزینههای بدون عوارض جانبی هورمونی هستند، بسیار جذاب و کارآمد باشد.
این رویکردها با تکیه بر تغییرات فیزیولوژیکی که در طول چرخه قاعدگی رخ میدهد، پنجره باروری زن را مشخص میکنند. پنجره باروری به روزهایی اطلاق میشود که احتمال باردار شدن در آنها بسیار بالاست و معمولاً شامل چند روز قبل از تخمکگذاری، روز تخمکگذاری و یک روز پس از آن است. با شناسایی دقیق این دوره، زوجین میتوانند در این روزها از رابطه جنسی خودداری کرده یا از روشهای پوششی مانند کاندوم استفاده کنند. موفقیت این روشها به شدت به نظم چرخه قاعدگی، توانایی فرد در تشخیص صحیح علائم و همکاری کامل زوجین بستگی دارد و به همین دلیل، میزان اثربخخشی آنها در "استفاده معمول" نسبت به "استفاده کامل و بینقص" میتواند بسیار متفاوت باشد.
روشهای مبتنی بر آگاهی از باروری، مجموعهای از تکنیکها برای ردیابی زمان تخمکگذاری هستند تا بتوان روزهای مستعد برای بارداری را شناسایی کرد. این روشها نیازمند مشاهده و ثبت دقیق علائم باروری بدن در طول چرخه قاعدگی هستند. ایده اصلی این است که اسپرم میتواند تا پنج روز در بدن زن زنده بماند و تخمک نیز حدود 12 تا 24 ساعت پس از آزاد شدن، قابلیت باروری دارد. بنابراین، با شناسایی زمان تقریبی تخمکگذاری، میتوان یک "پنجره باروری" شش روزه را مشخص کرد که مقاربت در این دوره، بالاترین شانس بارداری را به همراه دارد.
برای موفقیت در این روش، زوجین باید یاد بگیرند که چگونه این علائم را به درستی تفسیر کنند و در طول دوره باروری، یا به طور کامل از رابطه جنسی پرهیز کنند یا از یک روش مانع مانند کاندوم استفاده نمایند. این روشها هیچگونه عوارض جانبی فیزیکی ندارند و میتوانند به افزایش آگاهی زنان نسبت به بدن خود کمک کنند. با این حال، عواملی مانند استرس، بیماری، تغییرات سبک زندگی و سفرهای طولانی میتوانند بر نظم چرخه قاعدگی و صحت علائم تأثیر بگذارند و به همین دلیل، این روشها نیازمند صبر، یادگیری مداوم و تعهد بالایی هستند.
روش تقویمی، یکی از قدیمیترین و شناختهشدهترین روشهای آگاهی از باروری است که بر اساس سابقه چرخههای قاعدگی فرد عمل میکند. برای استفاده از این روش، زن باید طول حداقل 6 تا 12 چرخه قاعدگی خود را ثبت کند. سپس با استفاده از یک فرمول ساده، اولین و آخرین روز دوره باروری خود را تخمین میزند. برای یافتن اولین روز بارور، عدد 18 از طول کوتاهترین چرخه ثبتشده کم میشود و برای یافتن آخرین روز بارور، عدد 11 از طول بلندترین چرخه کم میشود. به عنوان مثال، اگر چرخههای یک زن بین 27 تا 31 روز متغیر باشد، اولین روز باروری او روز نهم (27-18) و آخرین روز، روز بیستم (31-11) خواهد بود.
با وجود سادگی ظاهری، روش تقویمی به تنهایی کمترین میزان اثربخشی را در میان روشهای طبیعی داراست، زیرا بر این فرض استوار است که چرخههای قاعدگی آینده شبیه به گذشته خواهند بود. این در حالی است که طول چرخه بسیاری از زنان، حتی زنانی با قاعدگیهای منظم، ممکن است ماه به ماه کمی تغییر کند. به همین دلیل، امروزه متخصصان توصیه میکنند که از روش تقویمی به تنهایی استفاده نشود و حتماً در کنار سایر روشهای مبتنی بر علائم، مانند اندازهگیری دمای پایه بدن و بررسی ترشحات دهانه رحم، به کار گرفته شود تا دقت پیشبینی به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
روش دمای پایه بدن (BBT) شامل اندازهگیری دمای بدن در حالت استراحت کامل، هر روز صبح قبل از برخاستن از رختخواب است. دمای پایه بدن یک زن در نیمه اول چرخه قاعدگی نسبتاً پایین است و بلافاصله پس از تخمکگذاری، به دلیل افزایش سطح هورمون پروژسترون، به میزان ناچیزی (حدود 0.2 تا 0.5 درجه سانتیگراد) افزایش مییابد و تا شروع پریود بعدی بالا باقی میماند. با ثبت روزانه این دما بر روی یک نمودار، میتوان الگوی دمایی را مشاهده و زمان وقوع تخمکگذاری را تأیید کرد. دوره غیربارور پس از تخمکگذاری، از روز سوم پس از افزایش دما آغاز میشود و تا پایان چرخه ادامه دارد.
این روش به تنهایی نمیتواند دوره باروری قبل از تخمکگذاری را پیشبینی کند، بلکه تنها وقوع آن را تأیید میکند. بنابراین، برای جلوگیری از بارداری، زوجین باید تا سه روز پس از ثبت افزایش دما، از رابطه جنسی محافظتنشده خودداری کنند. برای دقت بیشتر، اندازهگیری باید هر روز در ساعت یکسانی و با استفاده از یک دماسنج دیجیتال دقیق (دماسنج بازال) انجام شود. عواملی مانند تب، بیماری، استرس، کمخوابی و مصرف الکل میتوانند بر دمای پایه بدن تأثیر گذاشته و تفسیر نمودار را دشوار سازند. ترکیب این روش با روش ترشحات دهانه رحم، که به آن روش نشانهگذاری حرارتی (Symptothermal Method) میگویند، میتواند اثربخشی را به میزان چشمگیری بالا ببرد.
این روش که به آن روش تخمکگذاری بیلینگز (Billings Ovulation Method) نیز گفته میشود، بر پایه مشاهده و ارزیابی روزانه تغییرات در میزان، رنگ و قوام ترشحات (موکوس) دهانه رحم استوار است. در طول چرخه قاعدگی، تحت تأثیر هورمون استروژن، این ترشحات تغییر میکنند تا محیطی مناسب برای زنده ماندن و حرکت اسپرم فراهم کنند. بلافاصله پس از پایان قاعدگی، معمولاً چندین روز "خشک" وجود دارد که ترشحات کمی وجود دارد یا اصلاً وجود ندارد. با نزدیک شدن به زمان تخمکگذاری، ترشحات بیشتر، شفافتر، لغزندهتر و کشسانتر میشوند و حالتی شبیه به سفیده تخممرغ خام پیدا میکنند. این نوع ترشحات نشاندهنده اوج باروری است.
پس از تخمکگذاری، با افزایش هورمون پروژسترون، ترشحات دوباره غلیظ، کدر و چسبنده شده یا به کلی ناپدید میشوند که این نشاندهنده شروع دوره غیربارور پس از تخمکگذاری است. زنانی که از این روش استفاده میکنند، باید هر روز قبل و بعد از ادرار کردن، با استفاده از انگشتان یا دستمال توالت، ظاهر و حس ترشحات خود را بررسی و ثبت کنند. یادگیری تفسیر صحیح این تغییرات نیازمند زمان و تمرین است، اما این روش میتواند به تنهایی یا در ترکیب با سایر روشها، ابزار قدرتمندی برای شناسایی دقیق پنجره باروری باشد. این روش نیز مانند سایر روشهای طبیعی، در برابر بیماریهای مقاربتی هیچگونه محافظتی ایجاد نمیکند.
روشهای طبیعی جلوگیری از بارداری، ابزارهایی برای توانمندسازی زوجین در جهت شناخت بدن و مدیریت باروری بدون استفاده از مداخلات هورمونی یا فیزیکی هستند. این روشها شامل روش تقویمی، اندازهگیری دمای پایه بدن، و بررسی ترشحات دهانه رحم میباشند که در صورت استفاده صحیح و مداوم، به ویژه هنگامی که به صورت ترکیبی (روش نشانهگذاری حرارتی) به کار روند، میتوانند اثربخشی بالایی داشته باشند. با این حال، موفقیت آنها به شدت به نظم، دقت در ثبت علائم و همکاری کامل زوجین وابسته است.
مهم است به یاد داشته باشید که این روشها در برابر بیماریهای آمیزشی (STIs) محافظتی ایجاد نمیکنند و میزان شکست آنها در "استفاده معمول" بیشتر از روشهای مدرن مانند قرصهای ضدبارداری یا IUD است. قبل از انتخاب هر یک از این روشها، مشاوره با یک پزشک یا متخصص بهداشت باروری برای دریافت آموزش صحیح و اطمینان از مناسب بودن این روشها برای سبک زندگی و شرایط سلامتی شما، امری ضروری است. در نهایت، انتخاب روش پیشگیری از بارداری یک تصمیم شخصی است که باید با آگاهی کامل از تمام گزینههای موجود و در نظر گرفتن مزایا و معایب هرکدام اتخاذ شود.
برای مشاهدهی مطالب بیشتر حوزهی دانستنی های جنسی و زناشویی اینجا کلیک کنید
