باید توجه داشت که کودکان بیشفعال فقط پرانرژی نیستند؛ بلکه علاوهبر جنب و جوش زیاد، در تمرکز، کنترل رفتار و سازماندهی افکار خود هم با دشواریهای زیادی مواجهاند. تشخیص تفاوت بین بازیگوشی طبیعی و بیش فعالی واقعی، نیازمند آگاهی و گاهی بررسی تخصصی توسط کارشناسان حوزه رفتار کودک است.
انرژی بالا در کودکان بهتنهایی برای تشخیص اختلال ADHD کافی نیست؛ تفاوتهای بین کودکان پرانرژی و بیش فعال در حوزههای شناختی، رفتاری و عاطفی بسیار عمیقتر است. در ادامه، درمورد این تفاوتها صحبت خواهیم کرد.
هسته اصلی چالشهای شناختی در اختلال ADHD به مشکلات مربوط به عملکردهای اجرایی برمیگردد. کودکان بیشفعال معمولا در این حوزه دچار ضعف هستند. بهعبارت سادهتر، آنها نمیتوانند بهراحتی کارهایی مانند سازماندهی، برنامهریزی، اولویتبندی و بهخاطر سپردن جزئیات را انجام دهند. علاوهبراین، پیروی از دستورالعملها و حفظ نظم در فعالیتها برایشان بسیار دشوار است.
همچنین، این کودکان در پردازش اطلاعات نیز با چالشهایی مواجهاند. برای مثال، ممکن است در کلاس درس نیاز باشد سرعت خود را برای درک دقیقتر مطالب کاهش دهند، اما معمولا نمیتوانند این کار را انجام دهند.
در مقابل، کودکانی که صرفا پرانرژی یا بازیگوش هستند، با وجود جنب و جوش زیاد و بیقراری، معمولا میتوانند برای رسیدن به یک هدف خاص توجه و تمرکز خود را حفظ کنند. اگر احساس میکنید فرزندتان در کنترل رفتار یا تمرکز خود با مشکل روبهروست، مراجعه به مرکز کاردرمانی در تهرانسر میتواند به ارزیابی دقیق و شناسایی بهتر نیازهای او کمک کند.
یکی از معیارهای مهم در تشخیص اختلال ADHD، توانایی کودک در تنظیم سطح فعالیت و کنترل تکانهها است. کودکان مبتلا به این اختلال، بهدلیل نحوه عملکرد مغزشان، در مهار رفتارهای ناگهانی و تکانهای دچار مشکل هستند؛ بهطوریکه گاهی بهسختی میتوانند برای مدتی آرام بنشینند یا منتظر نوبت خود بمانند.
در مقابل؛ کودکان بازیگوش، معمولا قادرند در صورت تمایل، تکانهها و انرژی خود را کنترل کنند. بهعبارت دیگر، این کودکان اگر بخواهند، میتوانند رفتار خود را تنظیم کنند، درحالیکه برای کودکان بیشفعال، این موضوع بهطور ذاتی دشوار است.
اختلال بیش فعالی فقط بر میزان فعالیت و تمرکز تاثیر نمیگذارد، بلکه بر تنظیم هیجانی نیز اثر قابلتوجهی دارد. کودکان بیشفعال معمولا بهراحتی ناامید یا مضطرب میشوند و در شرایط فشار روانی واکنشهای شدیدی نشان میدهند. آنها در کنترل و مدیریت احساسات خود دچار مشکلاند و اغلب آستانه تحمل پایینی در برابر ناکامیها یا شکستهای کوچک دارند.
در واقع، این کودکان در مقایسه با همسالان خود نمیتوانند به شیوهای متناسب با سنشان با احساسات منفی کنار بیایند و همین موضوع گاهی باعث بروز رفتارهای هیجانی شدید در آنها میشود. متخصصان کاردرمانی با استفاده از روشهای علمی میتوانند به بهبود تمرکز، کنترل هیجان و مهارتهای رفتاری کودکان بیشفعال کمک کنند.
کودکان پرانرژی معمولا اراده قوی برای تعیین و دنبال کردن اهداف خود دارند. در این کودکان، به تعویق انداختن کارها ممکن است نشانه نافرمانی یا انتخاب آگاهانه باشد. بهعبارت سادهتر؛ آنها زمانی وظایفشان را عقب میاندازند که احساس کنند آن کار ارزش صرف وقت و انرژی را ندارد.
اما کودکان مبتلا به اختلال ADHD معمولا کارهای خود را بهدلیل احساس غرق شدن، ندانستن نحوه شروع کار یا ترس از شکستهای قبلی به تعویق میاندازند. این نوع اهمالکاری بهدلیل بیمیلی یا نافرمانی نیست که به چالشهای شناختی و هیجانی در این کودکان مربوط میشود.
این اختلال میتواند در زندگی روزمره کودکان مشکلات متعددی ایجاد کند. برای مثال، آنها در همکاری با همسالان، پیروی از قوانین در بازیها و انجام تکالیف مدرسه با چالش روبهرو میشوند. همچنین، کودکان بیشفعال معمولا ازنظر رشد هیجانی و رفتاری کمی از همسنوسالان خود عقبترند؛ بهطوریکه ممکن است یک کودک 12 ساله مبتلا به ADHD مانند کودکی خردسالتر فکر یا رفتار کند.
اگر فرزند شما پرانرژی است، اما با وجود این میتواند رفتار مناسبی نشان دهد و در مدرسه عملکرد خوبی داشته باشد، بهاحتمال زیاد دچار بیشفعالی نیست. بااینحال، تشخیص دقیق اختلال بیشفعالی تنها توسط متخصصان امکانپذیر است. مراکز کاردرمانی با ارزیابی تخصصی و روشهای علمی میتوانند در تشخیص و بهبود رفتارهای مرتبط با این اختلال به والدین و کودکان کمک کنند.
اختلال بیشفعالی یا ADHD با اینکه یک وضعیت عصبی ـ تکاملی است و معمولا تا بزرگسالی ادامه دارد، اما قابلمدیریت و درمانپذیر است. هدف از درمان، کاهش رفتارهای مشکلساز، افزایش تمرکز و بهبود مهارتهای عملکردی در کودک است. ترکیبی از رفتاردرمانی، آموزش مهارتهای اجرایی، حمایت خانوادگی و در برخی موارد درمان دارویی میتواند تاثیر قابلتوجهی در کنترل علائم داشته باشد.
همچنین، تغذیه و سبک زندگی نقش مهمی در مدیریت این اختلال دارند. محدود کردن مصرف شکر و کافئین میتواند به کاهش بیقراری و بهبود کیفیت خواب کمک کند. فراهم کردن فرصتهای کافی برای بازیهای فیزیکی، فعالیت در فضای باز و ایجاد روتین منظم روزانه هم به تنظیم انرژی و هیجان کودک کمک میکند.
در این مقاله، به تفاوتهای بین کودکان پرانرژی و کودکان مبتلا به بیشفعالی پرداختیم و روشهای مدیریت و درمان این اختلال را هم بررسی کردیم. همانطورکه توضیح داده شد، کودکان بیشفعال تنها پرانرژی نیستند؛ بلکه آنها با چالشهای اختلال در توجه و تمرکز، کنترل تکانهها و تنظیم هیجانات نیز مواجهاند. تشخیص دقیق این اختلال، تنها توسط متخصصان امکانپذیر است.
والدین میتوانند با کمک متخصصان کاردرمانی و راهکارهای علمی ارائهشده، به کودکان بیشفعال کمک کنند تا مهارتهای تمرکز، سازماندهی و کنترل هیجان خود را بهبود بخشند و عملکرد بهتری در مدرسه و زندگی روزمره داشته باشند.
