به گزارش پایگاه خبری تحلیلی ساعد نیوز به نقل از ایسنا، تا کنون هر یک از طرف ها با ارسال پاسخ خود مدعی شدند که پیشنهادات و پاسخ شان راه را برای توافق باز گذاشته است اما تنها راهی که هنوز باز نیست، راه بازگشت به توافق است.
در این میان تحولات داخلی هر یک از کشورها و گذشت زمان، بر روند مذاکرات و احیای برجام و کاهش انگیزه افکار عمومی و دولت ها بسیار تاثیرگذار بوده است. انتخابات کنگره آمریکا که تا دو ماه دیگر برگزار می شود و می تواند تعیین کننده سرنوشت دولت جو بایدن در آینده باشد، افزایش فشارها به اروپا برای تامین امنیت و انرژی در بحبوحه تنش با روسیه، افزایش فشارهای اقتصادی در ایران، تنش میان روسیه و آمریکا و تنش میان آمریکا و چین از جمله تحولات بارزی است که در این روند مشاهده می شود.
برخی کارشناسان بر این نظرند که آمریکا در تلاش است مذاکرات بازگشت را با توجه به نزدیکی انتخابات کنگره تا دو ماه دیگر ادامه دهند و برخی بر این نظرند که با توجه به مشکلات اروپا برای تامین امنیت و انرژی خود به برجام نیاز دارند و دیر یا زود شاید یکی دو هفته دیگر توافق شود.
رحمان قهرمان پور درباره شرایط فعلی حاکم بر روند مذاکرات و تبادل پاسخ ها به ایسنا گفت: این واقعیت که ارزش استراتژیک برجام برای هر دو طرف کاهش یافته است را باید بپذیریم. در سال ۲۰۱۵ برجام، یک برند شد و فضای جدیدی ایجاد کرد تا در نظام کنترل تسلیحاتی و ثبات منطقه موثر باشد اما وقتی برجام اجرا شد، حتی دولت اوباما هم سرمایه گذاری شرکت های آمریکایی در ایران بیشتر نشد. در ایران هم ما فکر می کردیم شرایط بهتر می شود اما سرعت لازم را نداشتیم چون زیرساختش را نداشتیم. اینکه فرصت به شما داده شود، یک بحث است اینکه آمادگی برای بهره برداری از فرصت داشته باشیم، بحث دیگری است.
وی ادامه داد: نگاهی که آمریکا و ایران و کشورهای منطقه در ۲۰۱۵ به برجام داشتند با نگاه امروز خیلی فرق دارد. عربستان و امارات آن زمان بسیار نگران برجام بودند اما الان مثل گذشته دیگر نگران نیستند. این روند در طرف آمریکایی هم به همین شکل است و برجام ارزشش کم شده چون در برجام ۲۰۱۵ انتظار بود که سیاست چرخش به آسیای آمریکا را تسهیل کند و با ایران بتوانند کار کنند اما بعد ترامپ آمد و همه چیز رویه ی دیگری به خود گرفت.
قهرمان پور تصریح کرد: کسی فکرش را هم نمی کرد کشورها از برجام بیرون بروند آن هم آمریکا. همه مراقبت های سیاسی و حقوقی برای اینکه اگر ایران تخلف کرد مراتب به شورای امنیت کشانده شود در نظر گرفته شد و اتفاقا مذاکرات سختی بر سر آن شد اما هیچ کس فکر نمی کرد که ممکن است خود آمریکا از برجام خارج شود! از این رو الان در ۲۰۲۲ باید بپذیریم که دیگر برجام ۲۰۱۵ و شرایطی که آن را محقق کرد وجود ندارد.
وی تاکید کرد که انتظارات ما از برجام نباید حداکثری باشد. در بهترین حالت می توان انتظارات متوسطی داشت در حالی که در ۲۰۱۵ امیدواری برای این که برجام فضای سیاست خارجی و اقتصاد ایران را تغییر دهد، زیاد بود و در طرف آمریکایی هم همین نگرش بود مبنی بر اینکه ایران در منطقه دست از محور مقاومت بردارد، اما دیدند که این گونه نشد.
این کارشناس مسایل بین الملل گفت: هر سیاستمداری در ایران و آمریکا که پرونده هسته ای و برجام را دنبال می کند، می داند در بهترین حالت انتظارات متوسط باید از برجام داشته باشند و مثل ۲۰۱۵ تحول جدی با بازگشت به آن و اجرای مجددش در منطقه یا در رابطه با کنترل تسلیحات ایجاد نمی شود و دلیل وضعیت فعلی که دو طرف مساله برایشان فوریت ندارد شاید همین است که به این جمع بندی رسیدند که حتی اگر برجام احیا شود، انتظارات حداکثری دو طرف که در ۲۰۱۵ وجود داشت را دیگر برطرف نمی کند.
قهرمان پور افزود: برای ایران این ابهام جدی است که در ۲۰۲۴ اگر بایدن روی کار نباشد چه بر سر برجام می آید. از طرفی آمریکا فکر می کند که محدودیت هایی که در برجام برای ایران در نظر گرفته شده است به لحاظ زمان بندی در حال اتمام است و انتظارات حداکثری نمی توان از آن داشت از این رو دو طرف عجله و ذوق چندانی برای احیای سریع تر آن ندارند.
وی در پاسخ به اینکه برخی می گویند اختلاف میان دو طرف بر سر چند کلمه است؟ گفت: قطعا اختلاف بر سر دو یا سه کلمه نیست. یکی از مهم ترین اختلاف ها بر سر تضمین هاست. از قدیم موضوع اقدامات اعتمادساز میان ایران و غرب محل اختلاف بوده است. شاید در ظاهر این طور به نظر برسد که بحث بر سر دو سه کلمه است اما اگر هم این گونه باشد، این چند کلمه قله کوه روابط ایران و غرب است که نتیجه چهار دهه بی اعتمادی مستمر میان دو طرف است، این کلمات اختلاف بر سر مسایل ساده نیست بلکه اختلافاتی تاریخی و عمیق هستند و به همین راحتی نمی توان انتظار داشت که حل شوند.
این کارشناس مسایل بین الملل تصریح کرد: ایران و آمریکا تا جایی که امکان دارد، می خواهند امتیاز کمتر دهند و امتیاز بیشتر بگیرند و این کار را سخت می کند.
وی در پاسخ به اینکه به نظر افکار عمومی نسبت به اخبار مذاکرات و احیای برجام بی تفاوت تر از قبل شده است و حساسیت ها دیگر مثل قبل نیست اظهار کرد: تحلیل گران بازار و اقتصاد شاید از یک سال قبل تاکید داشتند که نباید انتظار تحول بنیادین از برجام داشت اما به نظر می رسد در سطح عمومی تری این مساله دارد رواج پیدا می کند و مردم در سطحی عمومی تر به این احساس رسیده اند شرایط اقتصادی اینقدر سخت شده است که حتی برجام هم اجرایی شود، تفاوتی در اصل موضوع ایجاد نمی کند؛ این وضعیت برای سیاستمدار هم فرصت است، هم تهدید. اینکه آقای امیرعبداللهیان گفتند، مردم از ما نتیجه می خواهند حرف مهمی است. برای روند و جزییات در اولویت نیست مهم این است که اجرای برجام یا هر توافق دیگری چه تاثیری بر زندگی و معیشت آنها خواهد گذاشت.
قهرمان پور خاطرنشان کرد: البته برای دولت آقای رییسی کار سخت است. از طرفی دولت باید نشان دهد که برخی انتقادات مبنی بر اینکه این دولت تخصص و توانایی لازم برای مذاکره کردن ندارد درست نیست و از سویی برای دولت مهم است که هم اصولگرایان با توافق همراهی کنند و هم اصلاح طلبان نتوانند به آن حمله کنند؛ این شرایط کار را برای دولت سخت کرده است. هرچه مذاکرات طولانی شود، افکار عمومی ممکن است فکر کند که دولت تخصص لازم را ندارد و این تهدیدآمیز است و از سویی می تواند فرصت باشد چرا که هم افکار عمومی حساسیستش کم شود و هم فشار روی مذاکره کننده کم می شود. اما این مساله به ما می گوید که نباید فکر کنیم کم شدن حساسیت مردم نسبت به توافق به این معناست که به دولت اعتماد کردند یا وضعیت اقتصادی دیگر خوب است بلکه می تواند به این معنا باشد که مردم دیگر فکر می کنند، توافق شدنی و امکان پذیر نیست که در این صورت این فضا برای دولت و کشور تهدید است. مسئولان باید دقت کنند که لزوما کاهش فشار و حساسیت مردم نسبت به مذاکرات و برجام از سر همراهی با دولت نیست.
این کارشناس مسایل بین الملل درباره برخی موضع گیری ها و گزارش ها در رسانه های اسراییلی که مدعی شدند برجام تا چند هفته دیگر اتفاق می افتد؟ این رویکرد مثبت است یا منفی؟ گفت: در اسفند ۱۴۰۰ هم اسراییلی ها گزارش هایی نوشتند که توافق انجام می شود و اسراییل دارد خودش را آماده می کند و این بار هم دارند همان حرف ها را می زنند ولی معلوم نیست که این رویکرد عملیات روانی است یا اطلاع دقیق از موضوع دارند. هر بازیگری بر اساس منافع و استراتژی که انتخاب کرده به صحنه نگاه می کند، ممکن است یک عملیات روانی باشد که به طرف آمریکایی برای گرفتن امتیاز فشار آورند. اخیرا خبری بود مبنی بر اینکه اسراییل یک میلیارد دلار هواپیماهای سوخت رسان از بویینگ خریده است و گفته شده است که اینها مشخصا آمادگی برای ضربه زدن احتمالی به تاسیسات هسته ای ایران است اما ممکن است آنها بخواهند از دل این عملیات روانی از آمریکا امتیاز بگیرند.
وی خاطرنشان کرد: این طور که بوی آن می آید، آمریکایی ها می خواهند مذاکرات را برای بعد از انتخابات کنگره نگه دارند. به نظر جریان موافق توافق در دولت آمریکا نتوانستند بر سر توافق اجماع ایجاد کنند. از این رو بعید نیست تا بعد از انتخابات کنگره توافق را نگه دارند. با این حال باید دید پاسخ آنها به پاسخ اخیر ایران چه خواهد بود؟ در آن صورت قاطع تر می توان صحبت کرد اما این احتمال که بخواهند تا بعد از انتخابات کنگره مذاکرات را ادامه دهند الان بیشتر شده است.
یک دیپلمات پیشین: آمریکا نیاز دارد پاسخ ایران را بدهد
